Bài học tinh giản bộ máy của Estonia: Quốc gia số hóa 100% dịch vụ Chính phủ, 0% quan liêu 

Quá trình xây dựng Chính phủ số của Estonia diễn ra từ những năm 90 của thế kỷ XX với tuyên ngôn của Thủ tướng nước này “công nghệ thông tin  là tương lai của đất nước”. 

Theo Báo cáo quốc gia về thập kỷ số 2024 của Estonia, về việc cải thiện kỹ năng số của công dân, Estonia vượt trội hơn mức trung bình của EU. Các chuyên gia công nghệ thông tin hiện chiếm tỷ lệ cao trong lực lượng lao động ở Estonia (6,7% so với mức trung bình của EU là 4,8%). Quốc gia này cũng có tỷ lệ chuyên gia công nghệ thông tin nữ cao thứ hai trong khu vực EU (26,8%). 

Về vấn đề số hóa dịch vụ công, Estonia là quốc gia tiên phong trong việc cung cấp các dịch vụ công quan trọng dưới dạng kỹ thuật số. 

Theo e-Estonia, Estonia đã đạt một cột mốc đáng kinh ngạc khi trở thành quốc gia số hóa 100% dịch vụ của Chính phủ. Tính đến tháng 12/2024, mọi dịch vụ (kể cả thủ tục ly hôn) của quốc gia này đều có thể hoàn thành trực tuyến. Thành tựu này đưa Estonia trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về quản trị kỹ thuật số và thiết lập một chuẩn mực cho các quốc gia trên toàn thế giới. Việc 100% Chính phủ số đồng nghĩa với việc không có bất kỳ hình thức quan liêu nào. 

Cụ thể, thủ tục ly hôn là dịch vụ cuối cùng được số hóa, đây là một quy trình phức tạp và nhạy cảm về cảm xúc. Bằng cách đưa dịch vụ này lên trực tuyến, Estonia đã chứng tỏ khả năng đổi mới ngay cả trong những lĩnh vực đòi hỏi sự tinh tế và cẩn trọng. 

Các cặp vợ chồng giờ đây có thể nộp đơn trực tuyến, truy cập các mẫu đơn đã được điền sẵn và hoàn tất thủ tục ly hôn. Kể từ khi ra mắt, 53% đơn xin ly hôn đã được nộp trực tuyến, cho thấy hiệu quả và sự tiện lợi của dịch vụ này. 

Ông Enel Pungas, Trưởng phòng Dữ liệu Dân số tại Bộ Nội vụ Estonia chia sẻ: “Việc số hóa thủ tục ly hôn phản ánh cam kết của Estonia trong việc làm cho ngay cả những sự kiện trong đời phức tạp nhất trở nên đơn giản và dễ tiếp cận hơn. Đây không chỉ là về công nghệ; mà là về việc tạo ra các dịch vụ đáp ứng nhu cầu của người dân trong những thời điểm khó khăn”. 

>>32 cửa hàng Vietnam Post, Viettel Post và FPT Shop biến thành đại lý dịch vụ công: Hỗ trợ miễn phí người dân Hà Nội đổi GPLX, đăng ký khai sinh, kết hôn  

Estonia là quốc gia tiên phong trong việc cung cấp các dịch vụ công quan trọng dưới dạng kỹ thuật số.

Chính phủ Estonia đã nhận thấy cơ hội sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để hiện đại hóa khu vực công và tăng cường tính minh bạch khi sử dụng các dịch vụ công trực tuyến cho người dân. 

Từ năm 1997, Estonia đã bắt đầu xây dựng xã hội số thông qua hệ thống quản trị điện tử để cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Sau đó, hệ thống e-Estonia ra đời, đây là một chính sách dẫn đến sự phát triển của các dịch vụ điện tử gồm: i-Voting, e-Tax Board, e-Business, e-Banking, e-Ticket, e-School, e-Governance Academy, và một số ứng dụng di động. 

Trong đó, X-Road là xương sống của e-Estonia, là yếu tố giúp Estonia trở thành một xã hội số thực sự. Đây là một môi trường công nghệ cho phép trao đổi dữ liệu an toàn qua Internet giữa các hệ thống thông tin mà không cần tới trung gian. 

Estonia xây dựng nền tảng X-Road để kết nối hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu của các cơ quan Nhà nước. Tính đến hết năm 2016, có 975 cơ quan và tổ chức đã kết nối vào X-Road. Để đảm bảo an toàn, tất cả dữ liệu gửi đi từ X-Road đều được mã hóa và ký chữ ký điện tử. 

Theo báo cáo “Estonia – the Digital Republic Secured by Blockchain” của PwC, vào năm 2012, Estonia là quốc gia đầu tiên trên thế giới triển khai công nghệ blockchain  trong các hệ thống sản xuất. 

Cũng theo báo cáo này, tại Estonia, hiện nay việc nộp tờ khai thuế chỉ mất chưa đầy 5 phút, bỏ phiếu công khai được thực hiện trực tuyến, và tất cả bệnh nhân đều có hồ sơ y tế điện tử. Việc thành lập công ty trực tuyến và ký kết tài liệu điện tử rất dễ dàng. Các quan chức báo cáo rằng Estonia tiết kiệm hơn 1.400 năm thời gian làm việc và 2% GDP hàng năm thông qua các dịch vụ công được số hóa. 

Bên cạnh những thành công đạt được, Estonia cũng phải đối diện với nhiều thách thức.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đạt được, Estonia cũng phải đối diện với nhiều thách thức khi vào tháng 4/2007, quốc gia này trở thành mục tiêu của một cuộc tấn công mạng được nhiều người thừa nhận là cuộc “chiến tranh mạng” đầu tiên trên thế giới. 

Dù không có dữ liệu nào bị đánh cắp nhưng hàng loạt website của ngân hàng, phương tiện truyền thông và một số dịch vụ công của Chính phủ bị gián đoạn trong 22 ngày, một số dịch vụ khác bị gỡ bỏ hoàn toàn. Điều này làm ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người dân. 

Đất nước này đã học hỏi và rút ra kinh nghiệm từ cuộc tấn công đó. Giờ đây, Estonia đã trở thành một ứng cử viên nặng ký toàn cầu về kiến thức liên quan đến an ninh mạng, giúp tư vấn cho nhiều quốc gia khác về vấn đề này, đồng thời Estonia cũng đã ký các thỏa thuận về phát triển đào tạo và hợp tác trong lĩnh vực an ninh mạng  với nhiều quốc gia trên thế giới. 

Tại Việt Nam, năm 2024, cổng dịch vụ công của 63 tỉnh, thành phố trong cả nước đã có những cải thiện đáng kể trong việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến. 

Tại Tọa đàm chuyên đề “Đánh giá 63 Cổng Dịch vụ công cấp tỉnh từ góc độ người dùng năm 2024” do Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam tổ chức, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc Ramla Khalidi chia sẻ, so với kết quả rà soát năm 2023, nhiều địa phương đã nâng cấp cổng dịch vụ công để bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ công trực tuyến cho người khuyết tật. 

Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc Ramla Khalidi phát biểu tại Tọa đàm.

Tuy nhiên theo kết quả đánh giá, có đến 60 cổng dịch vụ công chưa đạt ở tiêu chí về bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền riêng tư và 39 cổng dịch vụ chưa đạt ở tiêu chí về mức độ tiếp cận đối với người khuyết tật. Hầu hết các cổng dịch vụ mới chỉ đạt mức trung bình về độ tương thích với cả máy tính và điện thoại thông minh. 

Chiều 7/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc quán triệt, triển khai thi hành các luật, nghị quyết vừa được thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ 9 Quốc hội khóa XV. 

Trình bày báo cáo tóm tắt của Chính phủ, Phó thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho biết tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV đã xem xét, thông qua 4 luật, 5 nghị quyết liên quan đến việc sắp xếp tổ chức bộ máy Nhà nước. 

Theo Phó thủ tướng Lê Thành Long, các dự án luật, dự thảo nghị quyết bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, quy định nhiều nội dung mới, tiến bộ, có tính đột phá. Đó là đột phá tổ chức, sắp xếp bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở. 

>>Tăng nặng mức xử phạt đối với nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo lố, sai sự thật