Bộ trưởng Nội vụ kể về những cuộc họp cân não tinh gọn bộ máy
Những ngày qua chúng tôi “mất ăn, mất ngủ”, thậm chí có cuộc họp cân não kéo dài từ sáng đến tối muộn, lúc nào đầu cũng căng như dây đàn để tính toán các phương án tinh gọn bộ máy.
Nhân dịp Xuân Ất Tỵ, VietNamNet đã có cuộc trò chuyện với Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà về những ngày tháng chạy đua với thời gian để thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy  của hệ thống chính trị.
Đây cũng chính là một trong những dấu ấn nổi bật của Bộ Nội vụ trong năm 2024.
Chỉ trong vòng chưa đầy 2 tháng, các đề án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy Chính phủ đã hoàn thành và được trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng xem xét thông qua. Nhìn lại quá trình “vừa chạy, vừa xếp hàng” trong 2 tháng qua, Bộ trưởng có cảm xúc như thế nào?
Phải nói là từ khi bắt tay vào xây dựng đến ngày 24/1, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thông qua các đề án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống Chính trị, chúng tôi mới có thể thở phào nhẹ nhõm.
Tổng Bí thư Tô Lâm quyết định lựa chọn thời điểm để tiến hành cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy rất đặc biệt, có ý nghĩa lịch sử, nếu chậm trễ là có lỗi với nhân dân.
Đó là thời điểm trước thềm đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội lần thứ 14 của Đảng và nhiều sự kiện quan trọng của đất nước như kỷ niệm 95 năm thành lập Đảng, 50 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước, 80 năm thành lập nước với những quyết sách lớn để đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới.
Chính vì vậy mà cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy là một trong những quyết sách lớn, có ý nghĩa quan trọng và có sức nóng mạnh mẽ, lan tỏa trong cả hệ thống chính trị với khí thế toàn Đảng, toàn dân, toàn diện.
Với tinh thần đó, trong 2 tháng qua chúng tôi đã nỗ lực hết mình, làm việc ngày đêm, không kể thứ 7 hay chủ nhật để hoàn thành một khối công việc lớn chưa từng có.
Nhiều ngày liên tục, anh em trong Bộ cặm cụi 2-3 giờ sáng vẫn chong đèn làm việc để hoàn thành nhiệm vụ kịp thời hạn Bộ Chính trị, Chính phủ giao.
Có tận mắt chứng kiến những ngày tháng này mới thấy những đôi mắt quầng thâm của anh em mà chực trào nước mắt.
Tôi thật sự sự xúc động trước tinh thần đoàn kết, tâm huyết, nỗ lực vượt khó, làm việc không kể ngày đêm để hoàn thành các nhiệm vụ của anh em trong Bộ. Thậm chí có những nhiệm vụ rất khó, tưởng chừng như không thể hoàn thành nổi thì Bộ đều đã vượt qua rất xuất sắc.
Và đến nay, sự nỗ lực ấy đã có kết quả được Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng đánh giá cao; được Ban Chấp hành Trung ương thống nhất rất cao.
Với khối lượng công việc rất lớn, lại là những việc khó, động chạm đến nhiều người, vừa đòi hỏi thực hiện trong thời gian thần tốc, hẳn trong quá trình thực hiện vừa qua Bộ trưởng gặp không ít áp lực và khó khăn?
Phải nói là chúng tôi vô cùng áp lực. Những ngày qua là những ngày “mất ăn, mất ngủ”, thậm chí có cuộc họp cân não kéo dài từ sáng đến tối muộn, lúc nào đầu cũng căng như dây đàn. Quả là những ngày tháng lịch sử mà chúng tôi không thể nào quên.
Tôi còn nhớ Chủ Nhật ngày 1/12/2024, ngay sau khi kết thúc Hội nghị toàn quốc quán triệt triển khai tổng kết Nghị quyết số 18 vào buổi sáng thì 3 tiếng sau đó, Bộ Nội vụ tổ chức hội nghị triển khai ngay công việc như yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm “tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là vấn đề rất cấp bách, phải làm ngay, càng làm sớm càng có lợi cho dân, cho nước”.
Với vai trò tham mưu cho Ban Chỉ đạo của Trung ương cũng như Ban Chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Nội vụ được giao thực hiện khối lượng công việc lớn chưa từng có và phải triển khai trong khoảng thời gian có thể nói là thần tốc.
Chúng tôi vừa thực hiện những công việc chung về sắp xếp tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị; vừa chủ trì xây dựng, tham mưu các đề án sắp xếp, tinh gọn bộ máy của Chính phủ; vừa xây dựng đề án hợp nhất Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Nội vụ; xây dựng các chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động…
Song song với đó, Bộ Nội vụ cũng được giao xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp luật liên quan đến tổ chức bộ máy để trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường vào tháng 2 tới đây.
Đó là các dự thảo luật sửa đổi liên quan đến tổ chức bộ máy như Luật Tổ chức Chính phủ; Luật Tổ chức chính quyền địa phương…
Hay như dự Nghị quyết về cơ cấu số lượng thành viên Chính phủ nhiệm kỳ 2021 – 2026; các Nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các bộ, ngành; Nghị định về tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp…
Việc này nhằm tạo hành lang pháp lý cho bộ máy mới sau khi được tinh gọn đi vào vận hành thông suốt, thống nhất, đồng bộ; đồng thời với đó là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền theo tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm" như yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm.
Đây là khối lượng công việc hết sức nặng nề, phức tạp, song cũng là trọng trách rất lớn mà Bộ Nội vụ vinh dự được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chính phủ, Thủ tướng giao.
Thủ tướng nhiều lần nhấn mạnh “Đảng đã chỉ đạo, Chính phủ đã thống nhất, Quốc hội đồng tình, nhân dân ủng hộ, thì chỉ bàn làm, không bàn lùi".
Vì vậy, chúng tôi đã làm việc với tinh thần “tính từng phút chứ không còn tính từng giờ”. Tôi luôn động viên anh em đã xác định làm cách mạng thì phải luôn sẵn sàng tâm thế như ra trận và chiến thắng; làm việc thêm giờ, ngoài giờ, cả thứ 7 và Chủ Nhật để hoàn thành tiến độ các nhiệm vụ được giao với chất lượng tốt nhất.
Năm 2024 là một năm điển hình của sự vượt khó, là năm điển hình của tinh thần, bản lĩnh, ý chí tự lực, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và cũng là một năm điển hình của “không có gì là không thể”.
Tôi nghĩ có áp lực, có khó khăn thì chúng ta mới tìm cách để làm; càng khó càng có động lực để nỗ lực vươn lên hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, vì mục tiêu phát triển đất nước vươn mình giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.
Câu chuyện tên gọi của các bộ, ngành sau khi hợp nhất là một trong những vấn đề được nhiều người quan tâm và có lẽ là câu chuyện được đưa thảo luận khá nhiều lần, thưa Bộ trưởng?
Đây là một bài toán khó mà trong quá trình xây dựng các đề án, chúng tôi cùng các bộ, ngành phải trao đi đổi lại rất nhiều lần. Thậm chí có nhiều cuộc tranh luận nảy lửa để thêm hoặc bớt một từ trong tên gọi của bộ mới.
Đó cũng là điều dễ hiểu bởi bộ ngành nào cũng có lịch sử hình thành và phát triển gắn với tên gọi của mình trong mấy chục năm và ai cũng mong muốn tên bộ mới có “bóng dáng” của mình trong đó.
Ngay từ đầu Trung ương cũng đã đưa ra định hướng hợp nhất 10 bộ thành 5 bộ với một số tên gọi dự kiến. Và ngay khi xác định bộ này hợp nhất với bộ kia thành một bộ mới thì bản thân chức năng, nhiệm vụ của 2 bộ đã có những điểm tương đồng, giao thoa cần phải hợp nhất để bộ máy tinh gọn, thống nhất theo nguyên tắc “một cơ quan thực hiện nhiều việc, một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì và chịu trách nhiệm chính”.
Cũng chính vì vậy qua nhiều cuộc họp trên tinh thần tên bộ mới phải gọn, dễ nhớ, có ý nghĩa, có sức sống lâu bền, là “mẫu số chung” bao quát được các nhiệm vụ, chức năng của cả 2 bộ khi hợp nhất, Bộ Chính trị đã kết luận một số bộ sau hợp nhất được giữ nguyên tên cũ như: Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ, Bộ Khoa học và Công nghệ.
Duy chỉ có Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn hợp nhất với Bộ Tài nguyên và Môi trường có tên mới là Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Chúng ta cũng cần thẳng thắn nhìn nhận, việc hợp nhất, sắp xếp một số bộ ngành không phải là sáp nhập một cách cơ học. Ngoài việc giảm đầu mối, cắt giảm tầng nấc trung gian thì phải sắp xếp, cơ cấu lại tổ chức bên trong nhằm khắc phục được những chức năng, nhiệm vụ còn chồng chéo, giao thoa giữa các bộ ngành hiện nay. Sắp xếp, hợp nhất một số bộ ngành là để hình thành nên những bộ đa ngành, đa lĩnh vực đảm bảo “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả”.
Theo kế hoạch, khi tinh gọn tổ chức bộ máy sẽ giảm rất nhiều đầu mối đồng thời giảm tối thiểu 20% công chức, viên chức hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Như vậy sẽ có nhiều lãnh đạo, quản lý cấp trưởng trở thành cấp phó hoặc nghỉ trước tuổi. Vậy theo Bộ trưởng bài toán “ai đi, ai ở” sẽ được giải như thế nào?
Như Tổng Bí thư nói, cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy cần thống nhất rất cao về nhận thức và hành động trong toàn Đảng và cả hệ thống chính trị; là công việc khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải có sự dũng cảm, hy sinh của từng cán bộ, đảng viên.
Một khi đụng đến tổ chức bộ máy là đụng đến con người, lương bổng bao giờ cũng rất nhạy cảm và khó làm. Chính vì vậy, ngay từ khi bắt tay vào thực hiện sắp xếp, tinh gọn bộ máy, chúng tôi luôn nhấn mạnh đến việc chủ động làm tốt công tác tư tưởng để tạo sự đồng thuận, thống nhất.
Đã gọi là cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy thì không chỉ là vấn đề giảm về quy mô hay số lượng, mà sâu xa hơn là phải tạo sự thay đổi về chất trong hoạt động của hệ thống chính trị.
Việc tinh gọn tổ chức bộ máy đi đôi với tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực. Tinh giản không có nghĩa là cắt giảm một cách cơ học, mà là loại bỏ những vị trí không cần thiết, giảm những công việc không hiệu quả. Từ đó tập trung nguồn lực cho những lĩnh vực then chốt, những con người thực sự xứng đáng và phù hợp.
Theo đề án đã được Ban Chấp hành Trung ương Đảng thông qua, Chính phủ sẽ giảm 5 bộ, 3 cơ quan trực thuộc Chính phủ, 13/13 tổng cục và tương đương, 519 cục và tổ chức tương đương.
Ngoài ra còn giảm 219 vụ và tổ chức tương đương (trong đó, giảm 120 vụ và tương đương thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ, giảm 98 vụ và tương đương thuộc tổng cục); giảm 3.303 chi cục và tương đương.
Vì vậy số nhân sự cấp trưởng cũng sẽ giảm tương ứng với số đầu mối cần giảm. Cụ thể sẽ giảm 5 bộ trưởng, 3 thủ trưởng các cơ quan trực thuộc Chính phủ, 13 tổng cục trưởng, 519 cục trưởng, 219 vụ trưởng và gần 3.303 chi cục trưởng.
Bên cạnh đó còn giảm rất nhiều cấp phó và cán bộ, công chức, viên chức, người lao động khác.
Tuy nhiên đi vào cụ thể “giảm ai, giữ ai” là một vấn đề không phải đơn giản, đòi hỏi sự đánh giá công tâm, khách quan và minh bạch của cấp có thẩm quyền và người đứng đầu của từng cơ quan, tổ chức.
Để các bộ ngành, địa phương giải được bài toán nhân sự khi tinh gọn bộ máy, Bộ Nội vụ đã có công văn định hướng xây dựng phương án bố trí, sắp xếp cán bộ, công chức khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính.
Trong đó nêu rõ việc chọn lựa người đứng đầu cơ quan mới sau hợp nhất có thể là nhân sự ở trong hoặc ngoài cơ quan đó. Số lượng cấp phó có thể cao hơn quy định và giảm theo quy định trong thời hạn 5 năm.
Số lượng biên chế của cơ quan mới tối đa không vượt quá tổng số trước khi hợp nhất nhưng phải giảm biên chế theo quy định trong thời hạn 5 năm; quan tâm bố trí sử dụng cán bộ có năng lực nổi trội, có trách nhiệm, tâm huyết.
Đặc biệt là Bộ Nội vụ đã tham mưu Chính phủ ban hành đồng bộ 3 nghị định quan trọng liên quan đến cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.
Đó là Nghị định 177/2024 quy định chế độ, chính sách đối với các trường hợp không tái cử, tái bổ nhiệm và cán bộ thôi việc, nghỉ hưu theo nguyện vọng; Nghị định Nghị định 178 về chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Nghị định 179 quy định chính sách thu hút, trọng dụng người có tài năng làm việc trong cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.
Trong đó, Nghị định 178 đưa ra 8 nhóm chính sách, chế độ bảo đảm quyền lợi cho cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc do sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.
Như vậy chúng ta thực hiện đồng bộ các giải pháp từ làm tốt công tác tư tưởng đến định hướng trong sắp xếp, bố trí nhân sự và có đầy đủ các chế độ chính sách để đảm bảo quyền lợi cho cán bộ, công chức, viên chức khi tinh gọn bộ máy.
Bộ trưởng có nhắn nhủ gì đến cán bộ, công chức, viên chức cả nước, nhất là với 100.000 người bị ảnh hưởng khi tinh gọn bộ máy?
Từ nay cho đến khi bộ máy mới đi vào vận hành đòi hỏi sự nỗ lực, tận tâm, tận hiến của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức để bảo đảm không bị gián đoạn hoặc bỏ sót công việc, nhất là các công việc liên quan trực tiếp đến người dân, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.
Đứng trước yêu cầu nhiệm vụ cách mạng mang tính lịch sử, nhiều công việc đặc biệt trọng đại, khó khăn, phức tạp, nhạy cảm, chưa có tiền lệ, hơn lúc nào hết, mỗi cán bộ, công chức, viên chức cần thể hiện tinh thần “dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung”.
Đã làm cách mạng thì phải có sự hy sinh, cống hiến, phải có người tiên phong ra trận. Và mỗi người tiên phong, sẵn sàng chấp nhận hy sinh nhường cơ hội cho thế hệ trẻ chính là mảnh ghép vẻ vang của hình hài Chiến thắng. Tất cả đều sẽ được Đảng, Nhà nước ghi nhận, tôn vinh, biểu dương.
Tôi rất thấm thía với thông điệp của GS Vũ Minh Khương - giảng viên Đại học Quốc gia Singapore chia sẻ trên báo VietNamNet: “Hãy coi tinh gọn bộ máy là một cơ hội đặc biệt ghi nhận sự đóng góp của cán bộ thay vì là dịp đấu tố ai giỏi ai kém với tinh thần chung người ở lại là gánh vác việc nước, người về là vì nước”.
Và tôi mong toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động dù ở bất cứ vị trí nào, làm việc trong khu công hay tư đều nỗ lực xây dựng đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc để Việt Nam trở thành “nước phát triển, thu nhập cao”, sánh vai cùng các cường quốc năm châu như di nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại.
Thu Hằng (thực hiện) - Thiết kế: Phạm Luyện - Ảnh: Hoàng Hà - Nhật Bắc - Phạm Thắng
>> Tinh gọn bộ máy Chính phủ giảm 5 bộ trưởng, 13 tổng cục trưởng, 519 cục trưởng 
Trung ương thông qua phương án tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị 
Tinh gọn bộ máy Chính phủ giảm 5 bộ trưởng, 13 tổng cục trưởng, 519 cục trưởng