Cần một cách làm khác để phát triển kinh tế tư nhân
Cần có cách thức tổ chức thực hiện làm nghị quyết trở nên sống động, kéo cuộc sống thực tế vào bàn thảo tại các cuộc họp của Ban Chỉ đạo từ đó có thêm những chỉ đạo hợp lý, cụ thể của Tổng Bí thư đối với tổ chức thực hiện dựa trên thực tế.
Tuần Việt Nam ghi nhận ý kiến của nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung xung quanh dự thảo phát triển kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng nhất.
Hiện nay, khu vực kinh tế ngoài nhà nước (có thể coi là kinh tế tư nhân) đóng góp khoảng 50% GDP; khoảng 56% tổng đầu tư xã hội (FDI 16% và khu vực kinh tế nhà nước 28%); 28-30% tổng kim ngạch xuất khẩu; tạo hơn 82% công ăn việc làm xã hội.
Khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã đóng góp hơn ½ nền kinh tế. Tuy vậy, tuyệt đại bộ phận là hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Hiệu quả sản xuất kinh doanh và năng lực hội nhập còn thấp, thấp hơn nhiều so với khu vực doanh nghiệp FDI. Đến nay, mặc dù đã xuất hiện một nhóm doanh nghiệp quy mô lớn mang tính quốc gia nhưng vẫn còn rất ít doanh nghiệp hay tập đoàn quy mô khu vực và quốc tế.
Đã có nhiều đánh giá, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam không muốn lớn hoặc không thể lớn lên được. Số đã lớn lên được như Vingroup, Sungroup, Thaco Trường Hải, Hòa Phát,… rất ít ỏi và ngoại lệ; chưa có tập đoàn khu vực chứ chưa nói đến đa quốc gia, có sở hữu công nghệ lõi.
Doanh nghiệp Việt Nam không lớn lên được vì tại những thời điểm bước ngoặt cần mở rộng và phát triển kinh doanh, họ không tiếp cận được đất đai, không huy động được số vốn đủ lớn, không tiếp cận và nắm bắt được công nghệ phù hợp, đủ hiện đại để tận dụng cơ hội kinh doanh và bứt phá, phát triển.
Mặt khác, họ không muốn lớn vì họ ưa chuộng hình thức kinh doanh phi chính thức, nửa chính thức như hộ kinh doanh cá thể hơn là hình thức kinh doanh theo các loại hình doanh nghiệp chính thức, chính quy có đăng ký. Ngay cả đối với doanh nghiệp có đăng ký, không ít trong số đó cũng sử dụng 2-3 sổ sách kế toán.
Sự ưa chuộng phi chính thức, lo sợ trước công khai, minh bạch, nhất là trong tài chính - kế toán, cũng là lý do của thực trạng vừa không muốn lớn, vừa không thể lớn được.
Doanh nghiệp không thể trở nên hiện đại và phát triển bền vững từ quy mô nhỏ lên quy mô lớn, từ địa phương, quốc gia ra khu vực và toàn cầu nếu tiếp tục xu hướng thiên về phi chính thức, thiếu minh bạch kéo dài như hiện tại.
Đây có thể là văn hóa kinh doanh, nhưng nhà nước cần truyền thông, giúp đỡ, hỗ trợ, đặc biệt tạo ra thể chế luật pháp dễ thực thi, dễ tuân thủ để những ai tuân thủ đúng, thực thi đủ thì có lợi nhiều hơn so với người khác.
Từ năm 2021, đóng góp cụ thể của hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp không được Tổng cục Thống kê công bố chính thức. Theo thông tin không chính thức từ Tổng cục Thống kê, khối doanh nghiệp đóng góp khoảng 28% GDP, khối hộ kinh doanh cá thể phi nông nghiệp đóng góp khoảng 12% GDP, hộ sản xuất nông nghiệp khoảng 10% GDP.
Vì vậy, cơ quan thống kê cần có định nghĩa rõ, nhất quán về kinh tế tư nhân, tính toán và công bố các số liệu liên quan về khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế để theo dõi, đánh giá và có các giải pháp chính sách tương ứng cho từng thời kỳ, giai đoạn khác nhau.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã kết luận, khẳng định: Khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Trước yêu cầu này, một số vấn đề cần đặt ra để thúc đẩy khu vực này, đặc biệt trong bối cảnh dự thảo Nghị quyết về kinh tế tư nhân đang được gấp rút soạn thảo.
Tổ chức thực hiện nghị quyết thụ động
Nhiều năm nay, cách thức truyền thống để thực hiện các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị là:
Đầu tiên, sau khi nghị quyết ban hành, các cơ quan, đơn vị các cấp khác nhau tổ chức học tập nghị quyết. Tiếp đến, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, Ủy ban Nhân dân địa phương ban hành các chương trình hành động. Sau đó, giao Ban Kinh tế Trung ương (nay là Ban Chiến lược, Chính sách) chủ trì, theo dõi, giám sát, kiểm tra, đôn đốc việc triển khai thực hiện nghị quyết; định kỳ sơ kết, tổng kết, báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Khi xem xét nội dung chương trình hành động của các cấp, phần nhiều nội dung là sao chép lại nội dung nghị quyết tương ứng của Ban Chấp hành Trung ương hay Bộ Chính trị, hoặc cũng chung chung tương tự như các nghị quyết.
Ví dụ, về Nghị quyết 10 về phát triển kinh tế tư nhân năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương Khóa 12, Chính phủ có 2 chương trình hành động, đó là Nghị quyết 98 năm 2017 và Nghị quyết 45 năm 2021. Các nghị quyết này ngập tràn trong hồ sơ các nghị quyết, quyết định, nghị định và các văn bản khác của Chính phủ.
Trên thực tế, người dân, doanh nghiệp có thể không biết được hành động, hoạt động nào đang thực hiện là để thực hiện Nghị quyết 10 về phát triển kinh tế tư nhân. Dường như cũng không có cơ quan nào chịu trách nhiệm về các mục tiêu, chỉ tiêu trong đó. Do đó, rất khó đánh giá kết quả thực hiện và mức độ hiệu lực, hiệu quả của các nghị quyết.
Chẳng hạn, chỉ tiêu phải có 1 triệu và 1,5 triệu doanh nghiệp đang hoạt động tương ứng đến năm 2020 và 2025 là rất dễ đo đếm, theo dõi và có thể đánh giá được mức độ thực hiện nó hàng tháng, hàng năm.
Tuy nhiên, không có cơ quan, cá nhân nào chịu trách nhiệm về chỉ tiêu đó, không ai kiểm tra, đôn đốc thực hiện. Kết quả là, đến giờ này chỉ mới có gần 1 triệu doanh nghiệp, tức là chưa đạt mục tiêu của năm 2020 và mục tiêu 2025 chắc chắn không đạt được.
Cách thức tổ chức thực hiện nói trên vẫn là thụ động, hình thức và thiếu thực chất; không làm cho nghị quyết quan trọng của Đảng trở nên sống động, và hiệu lực thấp.
Cần thay đổi đột phá trong cách thức tổ chức thực hiện
Thực hiện Nghị quyết 57 vừa rồi đã có thay đổi rất lớn. Đó là, thành lập Ban Chỉ đạo do Tổng Bí thư làm Trưởng ban; Giao Văn phòng Trung ương Đảng phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương theo dõi, kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện nghị quyết; Định kỳ 6 tháng báo cáo kết quả với Ban Chỉ đạo Trung ương và Bộ Chính trị để chỉ đạo.
Vì vậy, với nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân quan trọng và ưu tiên hàng đầu tới đây, cần thực hiện như sau:
Thứ nhất, lập Ban Chỉ đạo có Trưởng ban là Tổng Bí thư; Phó ban thường trực là Trưởng ban Chính sách chiến lược; Tổ công tác giúp việc gồm cán bộ của Ban và một số chuyên gia, cộng tác viên.
Thứ hai, Trưởng ban Chính sách Chiến lược và nhóm giúp việc là bộ phận thường trực chuyên trách theo dõi, đánh giá tình hình, kết quả thực hiện nghị quyết, thường xuyên báo cáo Tổng Bí thư, kiến nghị và xin ý kiến chỉ đạo thực hiện.
Thứ ba, bộ phận thường trực sẽ tập hợp các vấn đề, thuận lợi, khó khăn, vướng mắc trong thực hiện, xác định nguyên nhân và kiến nghị các giải pháp khắc phục trình Ban Chỉ đạo và Tổng Bí thư.
Cách thực hiện này sẽ làm cho nghị quyết trở nên sống động, được thúc đẩy thực hiện một cách liên tục. Từ đó, kéo cuộc sống thực tế vào bàn thảo tại các cuộc họp của Ban Chỉ đạo và có thêm những chỉ đạo hợp lý, cụ thể của Tổng Bí thư đối với tổ chức thực hiện trên thực tế.
Tóm lại, cần đổi mới căn bản cách thực thực hiện nghị quyết. Cần có bộ phận thường trực với những cán bộ tâm huyết, có kinh nghiệm và trình độ chuyên môn cao (có thể sử dụng chuyên gia độc lập, có bản lĩnh chính trị vững vàng) do Trưởng Ban chiến lược và chính sách trung ương lãnh đạo; Chuyên trách, thường xuyên theo dõi, độc lập đánh giá từ đó báo cáo và xin ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư về tình hình, kết quả và vấn đề phát sinh trong thực hiện nghị quyết.
Cách thức tổ chức thực hiện phải làm cho nghị quyết “sống” cùng với khu vực kinh tế tư nhân, trong lòng khu vực kinh tế tư nhân. Như vậy mới thực sự có tác động, có hiệu lực và hiệu quả cao; không thể để nghị quyết “ngủ” nhiều năm mới tỉnh dậy một lần.
Kì tới: Tiến tới xóa bỏ mọi rào cản đối với kinh tế tư nhân
