Đề xuất tăng thuế thuốc lá từ 2.000-5.000 đồng/bao: Ý kiến chuyên gia
Mặc dù tăng thuế là một công cụ hiệu quả để hạn chế tiêu dùng, nhưng nếu không có lộ trình hợp lý, chính sách này có thể gây mất ổn định trong hoạt động kinh doanh của ngành thuốc lá.
Việc sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt liên quan đến mặt hàng thuốc lá đang nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ giới chuyên gia. Dù đồng tình với chủ trương tăng thuế để giảm tiêu dùng, điều tiết sản xuất và tăng nguồn thu ngân sách, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng việc áp dụng mức tăng cần có lộ trình hợp lý nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến doanh nghiệp và nền kinh tế.
Theo các chuyên gia, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là cần thiết để hạn chế tiêu dùng, điều tiết sản xuất và giảm thiểu các tác động tiêu cực của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng. Đây là chính sách phổ biến được nhiều quốc gia áp dụng nhằm kiểm soát các sản phẩm có hại.
Bà Phan Minh Thúy, Trưởng phòng Xây dựng pháp luật, Ban Pháp chế (VCCI), nhận định rằng các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá lớn tại Việt Nam đều có vốn Nhà nước, do đó, bất kỳ sự thay đổi nào về chính sách thuế cũng sẽ tác động trực tiếp đến hiệu quả đầu tư của Nhà nước và nguồn thu ngân sách.
Bên cạnh đó, GS.TS Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và phát triển, cho rằng: "Giải pháp tăng thuế có thể sẽ giúp ngân sách bớt căng thẳng trong thời gian đầu nhưng về lâu dài những tác hại của nó rất khó lường. Gánh nặng thuế phí tăng cao làm tăng giá cả, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế cũng như mục tiêu giảm tiêu thụ trong dài hạn".
Mặc dù tăng thuế là một công cụ hiệu quả để hạn chế tiêu dùng, nhưng nếu không có lộ trình hợp lý, chính sách này có thể gây mất ổn định trong hoạt động kinh doanh của ngành thuốc lá. Khi giá thuốc lá hợp pháp tăng cao, nguy cơ gia tăng buôn lậu thuốc lá là điều khó tránh khỏi.
 |
| Giá thuốc lá hợp pháp tăng cao, nguy cơ gia tăng buôn lậu thuốc lá là điều khó tránh khỏi. Ảnh minh hoạ |
Ông Hồ Lê Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, bày tỏ lo ngại: "Việc tăng thuế đột ngột có thể gây bất ổn trong ngành, đặc biệt khi giá thuốc lá hợp pháp tăng mạnh sẽ thúc đẩy buôn lậu thuốc lá - vốn không chịu thuế và không được kiểm soát chất lượng".
Để giảm thiểu tác động tiêu cực, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đề xuất phương án tăng thuế theo lộ trình với phương pháp hỗn hợp. Cụ thể, mức tăng thuế đề xuất là 2.000 đồng vào năm 2026, 2.000 đồng vào năm 2028 và thêm 2.000 đồng vào năm 2030.
Một số chuyên gia cũng đề xuất giãn thời gian giữa các lần tăng thuế để doanh nghiệp có thể điều chỉnh sản xuất, đổi mới công nghệ và thích ứng với thị trường. Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) đưa ra quan điểm: "Tăng theo từng đợt, mỗi đợt cách nhau khoảng 5 năm, trong khoảng thời gian giữa hai lần tăng thuế thì tăng cường tuyên truyền, vận động để người dân nhận thức được vấn đề cần tuyên truyền".
Thực tế cho thấy, việc tăng thuế thuốc lá trong quá khứ đã làm gia tăng tình trạng buôn lậu. Theo số liệu thống kê: Năm 2016, khi thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá tăng từ 65% lên 70%, số lượng thuốc lá lậu bị tiêu hủy tăng từ 6,8 triệu bao (2016) lên gần 7,5 triệu bao (2017). Năm 2019, mức thuế tiếp tục tăng từ 70% lên 75%, dẫn đến số lượng thuốc lá lậu bị tiêu hủy tăng từ 1,4 triệu bao (2019) lên hơn 5,1 triệu bao (2020) và gần 6,6 triệu bao (2021). Giai đoạn 2019-2021, dù thuế chỉ tăng thêm 5% nhưng thuốc lá lậu đã tăng ít nhất 10% sau mỗi đợt tăng thuế.
Mô hình phân tích của PwC cũng cho thấy, nếu thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá tăng quá nhanh, lượng thuốc lá lậu tại Việt Nam có thể đạt 50 tỷ điếu vào năm 2030.
Trong một hội thảo hồi tháng 7/2024, ông Kiều Dương, Vụ trưởng Vụ Chính sách, Pháp chế, Tổng cục Quản lý Thị trường (Bộ Công Thương), thừa nhận: "Tình hình buôn lậu thuốc lá vẫn diễn ra khá phức tạp. Đường biên giới phức tạp, phương thức vận chuyển của các đối tượng ngày càng đa dạng, tinh vi; đối tượng vi phạm ngày càng liều lĩnh, manh động".
Các chuyên gia cho rằng, để tăng thuế thuốc lá đạt hiệu quả cao, cần có chính sách bổ trợ nhằm kiểm soát buôn lậu, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp hợp pháp. Nếu chỉ tăng thuế mà không đi kèm các giải pháp quản lý chặt chẽ, nguy cơ mất kiểm soát thị trường là điều khó tránh khỏi.
Một chính sách thuế hợp lý không chỉ giúp điều tiết tiêu dùng mà còn đảm bảo nguồn thu ngân sách, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất và kiểm soát thị trường một cách hiệu quả.
>> Mức phạt cho người sử dụng, buôn bán thuốc lá điện tử, ‘bóng cười’ từ 1/1/2025
