Dự án khảo cổ ngoài không gian đầu tiên của nhân loại: Phát hiện hơn 5.000 ‘hiện vật’ 

Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) , kể từ khi được phóng lên quỹ đạo vào năm 1998, đã trở thành ngôi nhà chung của hơn 270 phi hành gia từ 23 quốc gia. Đây là một môi trường sống độc đáo và đầy thách thức, nơi mà "xã hội vi mô" hoạt động trong một thế giới thu nhỏ. Để khám phá sâu hơn về cuộc sống hàng ngày trên trạm vũ trụ này, các nhà khảo cổ học đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu tiên tiến, biến ISS trở thành địa điểm khai quật khảo cổ học ngoài Trái Đất đầu tiên. 

Dự án nghiên cứu mới áp dụng bộ khung khảo cổ học  để khám phá cách phi hành gia sử dụng các khu vực trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), coi những vật dụng của họ như những hiện vật quý giá. Mục tiêu của nhóm nghiên cứu không chỉ là tìm hiểu cách tổ chức và quản lý không gian sống trong môi trường không trọng lực mà còn là phát triển các kỹ thuật khảo cổ phù hợp với các điều kiện xa xôi, khắc nghiệt và nguy hiểm. 

Bước đầu tiên trong công việc khảo cổ trên ISS, thực hiện vào năm 2022, là điều chỉnh một phương pháp khảo cổ truyền thống gọi là "hố thử xẻng". Kỹ thuật này bao gồm việc đào những hố nhỏ cách nhau một khoảng nhất định tại một khu vực cụ thể để đánh giá sự phân bố của các hiện vật. Qua đó, các nhà khảo cổ có thể xác định những khu vực cần được khai quật sâu hơn và chi tiết hơn. 

Do điều kiện môi trường đặc biệt trên ISS, không thể thực hiện các hoạt động khai quật truyền thống. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã chuyển hướng sang phương pháp ghi hình. Phi hành đoàn đã được giao nhiệm vụ theo dõi và chụp ảnh 6 khu vực cụ thể trong vòng 60 ngày. Kết quả phân tích hình ảnh từ hai khu vực đã được công bố trên tạp chí PLOS One số ra ngày 7/8. 

Phi hành gia NASA Kayla Barron chụp ảnh một khu vực mẫu khảo cổ trên ISS. Ảnh: NASA

Phân tích hình ảnh chi tiết của hai khu vực đã giúp các nhà nghiên cứu phát hiện ra tổng cộng 5.438 "hiện vật" được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, từ những vật dụng đơn giản như giấy ghi chú, bút viết đến những thiết bị công nghệ phức tạp hơn như tai nghe thực tế tăng cường. Điều này cho thấy sự đa dạng và linh hoạt trong cách sử dụng không gian của phi hành đoàn. 

Square 03, một khu vực mẫu được thiết kế để sử dụng cho mục đích bảo trì. Ảnh: NASA

Nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt rõ rệt giữa mục đích sử dụng ban đầu và thực tế của một số khu vực trên ISS. Ví dụ, khu vực gần thiết bị tập thể dục và nhà vệ sinh thường xuyên được sử dụng để lưu trữ đồ dùng cá nhân, túi xách và một máy tính ít được sử dụng. Tương tự, khu vực dự kiến dùng cho việc bảo trì thiết bị lại chủ yếu được biến thành nơi chứa đồ, gần như không có hoạt động bảo trì nào diễn ra ở đó. 

Square 05, một phần tường được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, bao gồm cả việc cất giữ máy tính xách tay và túi đựng đồ vệ sinh cá nhân. Ảnh: NASA

Những phát hiện này không chỉ làm nổi bật sự tiềm năng của khảo cổ học trong việc nghiên cứu các địa điểm xa xôi như ISS mà còn cung cấp thông tin quý giá cho việc thiết kế các trạm vũ trụ trong tương lai. 

Đây là dự án khảo cổ học đầu tiên vươn ra khỏi Trái Đất, mở ra một chân trời mới cho ngành khảo cổ học. Bằng cách áp dụng các phương pháp truyền thống vào một bối cảnh hoàn toàn mới, nhóm nghiên cứu đã khám phá ra những cách sử dụng không gian sáng tạo và hiệu quả của phi hành đoàn. 

Những phát hiện này không chỉ mang tính khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn lớn, cung cấp những thông tin quý giá cho việc thiết kế các trạm vũ trụ tương lai, giúp xây dựng không gian sống lý tưởng cho các phi hành gia trong những hành trình khám phá vũ trụ dài ngày. 

>> NASA sẽ 'xóa sổ' Trạm Vũ trụ Quốc tế lớn nhất ngoài hành tinh, kết thúc sứ mệnh 3 thập kỷ