Kịch bản ít người nghĩ đến về chuyện nâng hạng TTCK Việt Nam 

Dưới tác động từ thị trường toàn cầu năm 2023, chứng khoán Việt Nam bước vào năm 2024 với tâm thế "lạc quan thận trọng". Dù có nhiều tín hiệu tích cực cho thấy giai đoạn khó khăn nhất đã qua song thị trường chứng khoán vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Trong bối cảnh này, câu chuyện nâng hạng được coi là điểm sáng tiềm năng giúp thúc đẩy dòng tiền và tâm lý nhà đầu tư. 

Sau hai kỳ đánh giá của FTSE Russell, Việt Nam vẫn tiếp tục nằm trong danh sách theo dõi nâng hạng, do chưa đáp ứng đầy đủ một số tiêu chí quan trọng. Điều này đã khiến dòng vốn trở nên thận trọng, khiến thị trường thiếu đi động lực và chưa thể vượt qua ngưỡng kháng cự 1.300 điểm. 

Để giải quyết các vướng mắc, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68/2024/TT-BTC, có hiệu lực từ ngày 2/11/2024. Thông tư này điều chỉnh 4 quy định quan trọng, trong đó bao gồm việc cho phép các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài mua cổ phiếu mà không cần đảm bảo đủ tiền trước (Non-Prefunding Solution - NPS), cùng với việc bổ sung lộ trình công bố thông tin bằng tiếng Anh. Những thay đổi đó không chỉ tăng cường tính linh hoạt và giảm chi phí tài chính, mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong lộ trình nâng hạng lên thị trường mới nổi theo tiêu chuẩn FTSE Russell. 

Trước thềm đánh giá của tổ chức nâng hạng, ông Nguyễn Khắc Hải, Giám đốc Khối Pháp chế và Kiểm soát Tuân thủ của CTCP Chứng khoán SSI đã có những chia sẻ về triển vọng dòng vốn ngoại cùng quá trình triển khai Thông tư 68, kỳ vọng tạo cú hích lớn cho thị trường chứng khoán trong thời gian tới. 

PV: Ông có thể cập nhật về tiến độ triển khai Thông tư 68/2024/TT-BTC trong gần 2 tháng qua?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Thông tư 68 đã đi vào thực tế được gần 2 tháng. Tại SSI và một số công ty chứng khoán (CTCK) có thị phần giao dịch tổ chức nước ngoài lớn, chúng tôi ghi nhận việc sử dụng hệ thống NPS (Non-Prefunding Solution) rất hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh nhà đầu tư nước ngoài vẫn duy trì xu hướng bán ròng trên thị trường Việt Nam. Hiện Bộ Tài chính đang trong quá trình lấy ý kiến để tham mưu cho Chính phủ sửa Nghị định 155, nhằm sớm đưa các nội dung sửa đổi, bổ sung của Luật Chứng khoán vào thực tiễn, từ đó tạo ra cú hích thúc đẩy sự phát triển của TTCK Việt Nam vào năm 2025. 

PV: Theo ông, những quy định mới của Thông tư 68 có gây khó khăn cho cơ quan quản lý và nhà đầu tư?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Thông tư 68 cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài có thể mua cổ phiếu mà không cần phải có đủ tiền khi đặt lệnh (Non-Prefunding). Đây là giải pháp mới, đòi hỏi cơ quan quản lý, VSDC (Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam) và các thành viên thị trường phải sửa đổi các quy định pháp lý hiện hành, chuẩn bị đầy đủ về quy trình nghiệp vụ, con người, hệ thống, cơ chế quản trị rủi ro, nguồn vốn để có thể triển khai các giao dịch Non-Prefunding hiệu quả và an toàn nhất. Các rủi ro, đặc biệt về giao dịch thất bại (failed-trade) cũng như các giải pháp để phòng ngừa đã được cơ quan quản lý và thành viên thị trường thảo luận, chuẩn bị kỹ lưỡng trước thời điểm Thông tư có hiệu lực. 

Về phía nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, việc ký thêm thỏa thuận giao dịch Non-prefunding với công ty chứng khoán là chuyện chưa từng có tiền lệ. Trước đó, không ít quỹ đầu tư đã bày tỏ lo ngại về các vấn đề pháp lý và thủ tục phê duyệt nội bộ khi phải ký kết thỏa thuận này. Tuy nhiên, nhờ vào quá trình chuẩn bị và xây dựng dự thảo bao gồm cả việc lấy ý kiến của các tổ chức quốc tế (đặc biệt là khoảng thời gian 45 ngày sau khi Thông tư được ban hành đến khi có hiệu lực chính thức) đã giúp cơ quan quản lý, CTCK và nhà đầu tư có thể triển khai giao dịch Non-Prefunding một cách thành công mà không gặp phải khó khăn đáng kể. Thông tư 68 đã thực sự phát huy hiệu quả, mang lại lợi ích rõ rệt cho các nhà đầu tư nước ngoài. 

PV: Sau lần lỡ hẹn "con sóng" nâng hạng trong năm 2024, ông đánh giá như thế nào về triển vọng nâng hạng của Việt Nam vào năm 2025 khi các nút thắt dần được tháo gỡ?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Sau khi Thông tư 68 chính thức có hiệu lực từ đầu tháng 11, tổ chức nâng hạng sẽ cần 6 tháng để đánh giá về quy trình mới cũng như thu thập phản hồi từ các nhà đầu tư. Do đó, khả năng nâng hạng vào tháng 3/2025 là không kịp. Chúng tôi dự đoán FTSE Russell có thể công bố thông tin về việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam vào kỳ đánh giá tháng 9/2025. 

PV: Theo ông, việc nâng hạng sẽ tạo ra những thay đổi nào trong việc dịch chuyển dòng vốn ngoại vào thị trường chứng khoán Việt Nam?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Sau khi được nâng hạng, tùy thuộc vào quy mô vốn hóa và và tỷ lệ tự do chuyển nhượng (free-float) của thị trường, các quỹ đầu tư sẽ điều chỉnh tỷ trọng phân bổ vào Việt Nam. Theo tính toán của SSI, các quỹ đầu tư thụ động tham chiếu các chỉ số FTSE có thể rót vào TTCK Việt Nam lên tới 1,6 tỷ USD. Với các quỹ chủ động, dòng vốn vào sẽ phụ thuộc vào các yếu tố định tính. Do các quỹ chủ động lớn gấp 5 lần các quỹ thụ động nên nếu Việt Nam được nâng hạng, dòng tiền chảy vào thị trường là vô cùng lớn. 

Thực tế, các quỹ đầu tư vào thị trường mới nổi không chỉ đầu tư với quy mô lớn hơn, mà còn có các tiêu chí đầu tư chuyên nghiệp và khắt khe hơn, giúp dòng tiền từ các quỹ này trở nên bền vững và dài hạn. Đây là lý do vì sao trong chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030, Thủ tướng Chính phủ đã đặt mục tiêu nâng hạng Việt Nam trong năm 2025. 

PV: Những nhóm quỹ nào được đánh giá là có tiềm năng lớn nhất trong thời gian tới?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Các quỹ thụ động tham chiếu theo bộ chỉ số của FTSE sẽ tự động gia tăng tỷ trọng đầu tư vào thị trường Việt Nam. Tiếp theo, các quỹ chủ động cũng sẽ điều chỉnh chiến lược đầu tư của mình dựa trên các tiêu chí riêng biệt. Điều chúng ta cần làm là cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao tỷ lệ free-float và tránh tình trạng nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư nhưng bị giới hạn bởi các quy định về sở hữu. 

PV: Mặc dù Thông tư 68 đã có hiệu lực nhưng khối ngoại vẫn duy trì đà bán ròng mạnh. Theo ông, đây có phải là dấu hiệu của những sức ép từ bên ngoài như áp lực tỷ giá, lãi suất hay là vấn đề nội tại từ chính thị trường chứng khoán Việt Nam?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Việc khối ngoại bán ròng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm cả 3 yếu tố áp lực tỷ giá, lãi suất và các vấn đề nội tại của TTCK Việt Nam. Trong đó, các vấn đề nội tại của thị trường chứng khoán (như thiếu vắng cơ hội đầu tư mới, giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài, số lượng doanh nghiệp công bố thông tin bằng tiếng Anh còn hạn chế, chưa cho phép bán khống và giao dịch trong ngày) là một trong các nguyên nhân chính khiến dòng vốn của khối ngoại rút khỏi thị trường. 

Chúng tôi tin rằng, với sự ra đời của Thông tư 68, đặc biệt là Luật Chứng khoán sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua, các vấn đề nội tại của thị trường sẽ được khắc phục, giúp chứng khoán Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. 

Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng, Thông tư 68 giúp các giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả hơn, giải quyết “nút thắt” trong việc nâng hạng TTCK Việt Nam, từ đó thu hút thêm dòng vốn ngoại tham gia. Dù vậy, chúng ta không thể kỳ vọng rằng Thông tư 68 sẽ đảo ngược xu hướng bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài ngay lập tức khi vẫn còn nhiều yếu tố khác tác động đến quyết định đầu tư. 

Bên cạnh đó, việc thị trường chứng khoán có dấu hiệu trầm lắng trong nửa cuối năm 2024 đến từ nhiều nguyên nhân, đơn cử như việc các tài sản số có mức tăng trưởng mạnh cũng điều hướng dòng tiền từ kênh đầu tư chứng khoán sang tiền ảo hay áp lực về lãi suất, tỷ giá cũng tiếp tục khiến nhà đầu tư nước ngoài bán ròng như chúng ta đã trao đổi ở trên. 

PV: Theo ông, nhóm ngành nào sẽ hưởng lợi lâu dài khi thị trường Việt Nam được nâng hạng? Điều gì giúp các nhóm ngành này tạo lợi thế so với phần còn lại?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Khi thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng, dòng tiền từ các quỹ đầu tư tham chiếu theo chỉ số FTSE Emerging sẽ đổ vào thị trường, đặc biệt là các cổ phiếu có vốn hóa lớn và thanh khoản tốt như VCB , VNM , SAB , MSN , VHM , HPG , VJC . Bên cạnh đó, nhóm CTCK cũng sẽ được hưởng lợi khi thị trường giao dịch sôi động và hấp dẫn hơn. 

PV: Trong bối cảnh chờ nâng hạng, nhà đầu tư nên tập trung vào nhóm cổ phiếu nào? Đâu là chiến lược tối ưu để hạn chế rủi ro và tối đa hóa lợi nhuận trong giai đoạn này?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Thật khó để có thể đưa ra một lời khuyên cho tất cả nhà đầu tư vì mỗi người sẽ ở một khẩu vị và kỳ vọng khác nhau. Những nhà đầu tư không có nhiều thời gian hay kiến thức để nghiên cứu và theo dõi thị trường thì nên cân nhắc đầu tư thụ động thông qua chứng chỉ quỹ. Trong năm 2024, rất nhiều quỹ do SSIAM quản lý như SCA, VLGF hay ETF Finlead có mức tăng trưởng cao hơn nhiều mức tăng 12% của VN-Index. 

Đối với những nhà đầu tư chủ động, chúng ta nên tập trung vào các doanh nghiệp có thể hưởng lợi từ các chính sách vĩ mô hoặc xu hướng phát triển ngành. Các lĩnh vực công nghệ, bán lẻ, tiêu dùng, logistics và bất động sản khu công nghiệp có thể được xem xét. Tuy nhiên, cơ hội sinh lời luôn đi kèm với rủi ro, đây là một yếu tố không thể thiếu trong quá trình đầu tư. Nhà đầu tư nên tiếp cận chứng khoán là kênh đầu tư dài hạn, tránh giao dịch do tác động tâm lý tại những thời điểm thị trường biến động mạnh. 

PV: Đâu là lời khuyên cho nhà đầu tư trong kịch bản việc nâng hạng tiếp tục bị trì hoãn?  

Ông Nguyễn Khắc Hải:  Dù Việt Nam được nâng hạng vào thời điểm nào, cá nhân tôi cho rằng nội tại các doanh nghiệp sẽ không bị ảnh hưởng. Việc nâng hạng chỉ là cơ hội giúp kích thích dòng tiền tham gia và làm thị trường chứng khoán sôi động hơn. Do đó, nhà đầu tư nên tập trung vào các doanh nghiệp đầu ngành trong các lĩnh vực có tiềm năng phát triển mạnh vào năm 2025. 

>> 70% thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ được nâng hạng trong tháng 3/2025