Loại đặc sản đắt đỏ bậc nhất Việt Nam chỉ sống trên núi cao, có cây cổ thụ 500 tuổi được trả hơn 6 tỷ 

Trà Shan tuyết (hay chè Shan tuyết) là loại trà có búp to màu trắng xám, dưới lá trà có phủ 1 lớp lông tơ mịn, trắng nên người dân gọi là trà tuyết. Trà Shan tuyết có mùi thơm dịu, nước vàng sánh màu mật ong. Trà được chế biến theo phương pháp thủ công của người dân tộc Mông, Dao. Loại trà này được xem là đặc sản  trứ danh của vùng núi Tây Bắc. 

Cây trà là loại cây cổ thụ, mọc cao đến vài mét, khi hái trà phải trèo hẳn lên cây. Có những gốc trà vài người ôm không xuể. Thường nằm ở khu vực có độ cao hơn 1.200m, mây mù bao phủ quanh năm, sự chênh lệch về nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn cùng với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng tạo cho trà Shan tuyết một chất lượng tốt. Trà Shan tuyết thông thường được canh tác hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng hóa chất hay phân bón nên được xem là trà sạch. 

Hiện nay, nước ta chỉ mới phát hiện được loại trà này tại một số vùng cao tại Yên Bái, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La… và phân bố rải rác ở một vài nơi khác. Đây là loại trà mọc hoang, chỉ sống trên núi cao thuộc phạm vi ảnh hưởng của các dãy Hoàng Liên Sơn hay Tây Côn Lĩnh. Cả nước hiện nay chỉ còn khoảng hơn 80.000 cây trà Shan tuyết. Số lượng trà cổ thụ ngày càng ít đi do già cỗi và sự khai thác quá mức của con người. 

Điểm đặc biệt của trà Shan tuyết là vị chát rất thanh, dư vị ngọt kéo dài. Có được hương vị này là nhờ có khí hậu 4 mùa trong một ngày, chênh lệch nhiệt độ ngày đêm lớn. Quy trình chế biến trà Shan tuyết cũng rất phức tạp, trải qua nhiều bước như hái chè, vò chè, sấy khô chè, lấy hương chè. Quá trình này phải trải qua ít nhất 8 tiếng đồng hồ. 

Trên thị trường, 1kg trà Shan tuyết cổ có giá vài triệu đồng/kg, loại đặc biệt có thể tới 80 triệu đồng/kg. Mới đây, cây chè Shan tuyết số 003 khoảng 500 tuổi của nhà ông Nguyễn Quang Hoàng (xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái) được trả hơn 6 tỷ đồng nhưng chủ nhân vẫn không bán. 

Ông Sổng A Páo - người chăm sóc đặc biệt cho cây chè Shan tuyết 500 tuổi cho hay, sản phẩm từ cây chè cổ thụ này có giá khoảng 2,5 triệu đồng/kg đối với bạch trà. Thấp nhất là loại trà mạn thông thường, giá 350.000 đồng/kg. Theo ông Páo, cây chè này mỗi năm cho thu hoạch 3 lần, sản lượng 10kg chè tươi mỗi lần. Cứ đến kỳ thu hoạch, ông Páo lại bắc giàn giáo xung quanh để hái, tránh ảnh hưởng đến tán cây. Búp chè Shan tuyết màu trắng xám, bọc một lớp phấn trắng mờ như tuyết, được thu hoạch bằng kinh nghiệm và bàn tay khéo léo của người Mông. 

Sau khi thu hoạch, búp chè tươi sẽ được phân loại để chế biến thành nhiều loại trà gồm bạch trà, hồng trà, lục trà... Trong đó, bạch trà là loại quý hiếm nhất, được chế biến từ “tôm” chè (một búp non duy nhất có màu trắng tuyết), số lượng vô cùng khiêm tốn. Sắp xếp theo độ hiếm giảm dần gồm hồng trà (1 tôm 2 lá), lục trà (1 tôm 3 lá)... Giá trị cũng theo đó giảm dần. 

>> Loại cây là ‘vàng xanh’ của Việt Nam được các nước thi nhau săn lùng, thu về trăm triệu USD nhờ xuất khẩu