Ngôi làng ven biển tuổi đời 8 thế kỷ có mật độ dân số cao nhất Việt Nam, gấp gần 17 lần Hà Nội
Vì mật độ dân số quá cao, nhà cửa ở đây xây dựng san sát, những con đường hẹp như ở các phố cổ Hà Nội.
Làng Diêm Phố nay thuộc xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa, từng là ngôi làng nổi tiếng với nghề làm muối và người dân có đời sống khá đầy đủ. Tên gọi Diêm Phố xuất phát từ "diêm" tức là muối và "phố" thể hiện sự thịnh vượng, đặc trưng của khu vực đô thị, nơi người dân chủ yếu làm muối.
Theo Báo Thanh Hóa, làng Diêm Phố cách đây chừng 8 thế kỷ, được những cư dân đầu tiên dựng lên ngay sát mép nước biển, trên đất xứ Cồn Bò và cạnh cửa sông Lạch Trường.
Theo báo cáo từ UBND xã Ngư Lộc, đến cuối năm 2022, tổng dân số tại xã này đã vượt quá 19.000 người, trong khi diện tích đất ở làng biển Diêm Phố chỉ vỏn vẹn 0,46km2, phần còn lại chủ yếu là bãi bồi và đảo Hòn Nẹ. Điều này tạo ra một mật độ dân số lên tới 40.000 người/km2, gấp gần 17 lần so với Hà Nội (2.398 người/km2 theo số liệu năm 2023).
Vì mật độ dân số quá cao, nhà cửa ở đây xây dựng san sát, những con đường hẹp như ở các phố cổ Hà Nội. Đường dẫn vào trung tâm xã chỉ rộng 2 - 3m, trong khi các ngõ nhỏ chỉ có bề rộng khoảng hơn 1m.
Là một làng ven biển, Ngư Lộc không có diện tích đất dành cho sản xuất nông nghiệp, và người dân chủ yếu sống nhờ nghề đánh bắt, chế biến hải sản và các dịch vụ hỗ trợ ngành nghề này. Hiện tại, Ngư Lộc có khoảng 350 tàu thuyền phục vụ nghề biển, với gần 2.000 hộ dân, chiếm hơn 50% dân số xã. Mức thu nhập trung bình của người dân tại đây dao động từ 6 - 8 triệu đồng mỗi tháng.
Một trong những đặc trưng nổi bật của làng Diêm Phố là lễ hội cầu ngư, diễn ra từ ngày 22 đến 24/2 âm lịch hàng năm. Lễ hội này không chỉ được kết hợp với lễ tế cá Voi mà còn đánh dấu sự bắt đầu của mùa đánh bắt hải sản trong năm. Là làng ven biển, nơi người dân gắn bó với nghề biển để mưu sinh nên Diêm Phố có đền thờ Ngư Ông (cá voi), biểu tượng của quyền lực biển cả, nơi dân làng cầu mong mưa thuận gió hòa, biển cả bình yên.
Phần lễ hội được tổ chức một cách trang trọng, bắt đầu với tiếng trống khai hội, chiêng, nhạc lưu thủy, lễ yên vị, cầu an, cùng các nghi thức rước cỗ, rước kiệu. Đặc biệt, nghi lễ rước thuyền Long Châu - biểu tượng linh thiêng nhất của lễ hội - luôn thu hút sự chú ý của đông đảo người dân địa phương và du khách. Phần hội diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa và trò chơi dân gian đặc sắc, phản ánh những giá trị văn hóa biển, như thi câu mực, đan lưới, hay hát hò đối đáp...
Vào sáng sớm ngày 21/2 âm lịch, đúng giờ hoàng đạo, chủ tế đánh ba hồi trống đại tại nghè Cả, sau đó 24 trống lớn nhỏ vang lên, tạo không khí hân hoan. Chủ tế tiếp tục khấn mời thần linh về tham dự lễ hội, sau đó tổ chức nghi thức rước thần linh về đàn lễ. Khi chuyển sang ngày mới, ban hành lễ sẽ tiếp tục các nghi thức tế lễ.
Lễ hội cầu ngư là dịp để cộng đồng ngư dân cầu xin sự phù hộ của thần linh, mong muốn một năm mới an toàn, may mắn, và hải sản đầy khoang, vượt qua khó khăn, đảm bảo cuộc sống ấm no. Đây là lễ hội quan trọng mà hầu hết người dân làm nghề biển và cư dân vùng biển đều tham gia và coi trọng. Mặc dù lễ hội đã giản lược một số nghi thức qua thời gian, nhưng những nghi lễ truyền thống vẫn được duy trì và tổ chức một cách trang trọng, trở thành một sự kiện văn hóa đặc sắc của cộng đồng nơi đây.
