Nhu cầu bùng nổ nhưng chỉ hai nhà máy gánh 70% nguồn cung, bức tranh xăng dầu Việt Nam đang xoay trục ra sao? 

Nguồn cung dầu thô nội địa cạn dần: Lời cảnh báo đáng lo ngại  

Báo cáo từ Vietcombank Securities (VCBS) chỉ ra rằng hai nhà máy lọc dầu lớn nhất Việt Nam – Dung Quất  và Nghi Sơn  – đang gồng mình để đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xăng dầu trong nước. Tuy nhiên, "điểm nghẽn" lớn nhất hiện nay chính là nguồn dầu thô đầu vào. Nhà máy Dung Quất phụ thuộc chủ yếu vào dầu thô từ mỏ Bạch Hổ, nơi sản lượng đang tụt dốc không phanh với tốc độ 7% mỗi năm. Còn nhà máy Nghi Sơn lại nhập khẩu hoàn toàn dầu thô từ Trung Đông, khiến Việt Nam phải phụ thuộc vào các biến động địa chính trị toàn cầu. 

Câu chuyện càng trở nên đáng quan ngại hơn khi nhìn vào các con số. Sản lượng dầu thô khai thác trong nước đã giảm mạnh, từ 14 triệu tấn vào năm 2018 xuống còn 8,25 triệu tấn vào năm 2023. 

Xu hướng trữ lượng dầu mỏ khai thác mỗi năm giai đoạn 2016 - 10T.2024. Nguồn: Vietcombank Securities (VCBS).

Để bù đắp sự thiếu hụt, Việt Nam buộc phải tăng cường nhập khẩu dầu thô và xăng dầu thành phẩm, với sản lượng nhập khẩu năm 2023 lên tới gần 10 triệu tấn, chiếm hơn 30% nhu cầu nội địa. Nhưng liệu nhập khẩu có phải là giải pháp lâu dài khi giá dầu thế giới luôn biến động khôn lường? 

Diễn biến sản lượng dầu thô xuất nhập khẩu qua các năm (2018 - 9T.2024). Nguồn: Vietcombank Securities (VCBS).

Giới chuyên gia nhận định, việc nâng cấp và mở rộng nhà máy lọc dầu Dung Quất là bước đi quan trọng để tăng cường tự chủ nguồn cung. Tuy nhiên, đây không phải câu chuyện một sớm một chiều khi đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ và thời gian triển khai lâu dài. 

Nhu cầu tiêu thụ xăng dầu bùng nổ: Thị trường nội địa "khát" năng lượng  

Trong khi nguồn cung gặp khó, nhu cầu xăng dầu tại Việt Nam lại liên tục tăng mạnh. Theo VCBS, trong năm 2024, tổng nhu cầu tiêu thụ xăng dầu dự kiến sẽ chạm mốc 27 triệu m³, tăng khoảng 5% so với năm trước. Động lực chính cho sự tăng trưởng này đến từ đà phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế sau đại dịch, hoạt động sản xuất công nghiệp tăng tốc và làn sóng phát triển hạ tầng giao thông rộng khắp. 

Xu hướng nhu cầu tiêu thụ xăng dầu giai đoạn 2018 - 2024F. Nguồn: Vietcombank Securities (VCBS).

Đáng chú ý, thị trường tiêu dùng dân dụng cũng góp phần lớn vào bức tranh "khát" năng lượng. Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, chỉ riêng năm 2023, số lượng ô tô con đăng ký mới đã tăng 12%, còn xe máy tăng 8%. Xu hướng sở hữu phương tiện cá nhân không có dấu hiệu chững lại khi thu nhập của người dân ngày càng cải thiện. Điều này đồng nghĩa với áp lực ngày càng lớn lên nguồn cung xăng dầu trong nước. 

Sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường xăng dầu nội địa cũng là một vấn đề đáng chú ý. Hai ông lớn là Petrolimex và PVOIL hiện đang chiếm hơn 70% thị phần, trong khi các doanh nghiệp nhỏ hơn phải "chạy đua" để giành từng phần nhỏ còn lại. Áp lực từ giá cả biến động cùng chi phí vận hành tăng cao khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào tình thế khó khăn. 

Giá xăng dầu: "Điệp khúc" tăng giảm và áp lực cho người tiêu dùng  

Giá xăng dầu luôn là chủ đề "nóng" và nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận. Tại Việt Nam, giá xăng dầu  được điều chỉnh định kỳ 7 ngày một lần theo Nghị định 95/2021/NĐ-CP. Cơ chế này dựa trên giá xăng dầu thành phẩm tại thị trường Singapore, cộng thêm các chi phí vận chuyển, thuế và lợi nhuận định mức. 

Dù giá dầu Brent  trung bình trong quý IV/2023 đã giảm xuống còn 80 USD/thùng, giá xăng dầu bán lẻ trong nước chỉ giảm nhẹ. Nguyên nhân là do thuế và các chi phí cấu thành chiếm tới 35-40% giá thành. Đối với người tiêu dùng và các doanh nghiệp vận tải, điều này trở thành gánh nặng lớn trong bối cảnh chi phí sản xuất và sinh hoạt vẫn còn cao. 

Sự minh bạch trong tính toán giá bán lẻ xăng dầu là yếu tố quan trọng giúp người dân yên tâm hơn. Song, áp lực về chi phí và nhu cầu xăng dầu vẫn khiến bài toán giá cả trở nên nan giải. 

LNG: Giải pháp chiến lược cho an ninh năng lượng  

Khi nguồn dầu thô nội địa ngày càng cạn kiệt, Việt Nam buộc phải tìm hướng đi mới để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Trong đó, khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) đang nổi lên như một "cứu cánh" đầy tiềm năng. Theo dự báo của VCBS, nhu cầu LNG tại Việt Nam sẽ tăng mạnh từ 2 tỷ m³ năm 2023 lên 3,5 tỷ m³ vào năm 2025. 

Các dự án LNG lớn như Thị Vải và Sơn Mỹ đang được triển khai và kỳ vọng sẽ cung cấp từ 4-5 triệu tấn LNG mỗi năm. Dù chi phí của LNG cao hơn so với khí nội địa, khoảng 10-12 USD/MMBTU, đây vẫn là lựa chọn chiến lược giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào dầu thô nhập khẩu và đáp ứng cam kết giảm phát thải khí nhà kính. 

Chuyển đổi sang năng lượng xanh là xu thế tất yếu của thời đại. Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư vào cơ sở hạ tầng LNG và phát triển các dự án năng lượng tái tạo để có thể tự chủ và bền vững hơn trong tương lai. 

Thị trường xăng dầu Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức lớn từ sự suy giảm nguồn cung nội địa và nhu cầu tiêu thụ bùng nổ. Giải pháp trước mắt là tăng cường nhập khẩu và điều chỉnh cơ chế giá hợp lý để ổn định thị trường. Tuy nhiên, về dài hạn, Việt Nam cần phải chuyển mình mạnh mẽ hơn. Đầu tư vào LNG, nâng cấp các nhà máy lọc dầu hiện có và phát triển năng lượng sạch chính là con đường duy nhất để đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. 

>> Siêu dự án Lô B: Bước tiến chiến lược của Việt Nam giữa cuộc khủng hoảng khí đốt