Tiền vào túi, nhưng cảm xúc quyết định cách bạn tiêu hoang hay dè sẻn 

Bạn từ chối bỏ 80 nghìn ra mua một cuốn sách vì thấy “đắt”, nhưng lại vui vẻ chi 100 nghìn cho một ly trà sữa size lớn. Bạn tiết kiệm từng đồng khi đi siêu thị, nhưng sẵn sàng móc ví chi 500 nghìn cho một buổi tối cuối tuần. 

Tiền là tiền, nhưng bộ não của bạn lại đang chơi trò “phân loại” theo cảm xúc.  

Tiền trong tay bạn, nhưng não bộ quyết định cảm xúc cho từng đồng. 

Lý trí thì bảo: tiền là trung tính. Một đồng hay một triệu cũng là giá trị tài chính cụ thể. Nhưng cảm xúc lại bảo: tiền này để tiêu chơi, tiền kia để tiết kiệm, tiền khác để đầu tư. Não của bạn tự tạo ra những chiếc “hộp” vô hình, và rồi cư xử với từng hộp theo những quy tắc khác nhau. 

Cùng là 500 nghìn, nhưng nếu là “tiền thưởng bất ngờ”, bạn có thể phung phí. Nếu là “tiền lương”, bạn sẽ dè chừng hơn. Nếu là “tiền tiết kiệm”, bạn sẽ để yên nó trong ngân hàng. Nghe quen không? 

Tiền là tiền, nhưng bộ não của bạn lại đang chơi trò “phân loại” theo cảm xúc. Ảnh minh họa

Kế toán nhận thức – cú lừa mà cảm xúc bày ra cho bạn 

Tâm lý học gọi đây là kế toán nhận thức (mental accounting). Nó là hiện tượng khi con người tự chia tiền vào các “ngăn” riêng trong đầu và hành xử khác nhau với từng ngăn. 

Đây chính là lý do bạn cảm thấy vui vẻ khi tiết kiệm được 50 nghìn từ một món hàng sale, nhưng lại sẵn sàng tiêu 500 nghìn cho một buổi ăn tối sang chảnh mà không hề cân nhắc. Bạn tự cho rằng mình “đã tiết kiệm tốt ở khoản kia” và cảm thấy có quyền “xả láng” ở khoản này. 

Bạn không hề nhận ra, tài chính của bạn đang bị dẫn dắt bởi cảm xúc chứ không phải logic. 

Tiền không có ký ức, chỉ bạn là người kể chuyện 

Thực tế, tiền không quan tâm nó đến từ đâu. Nhưng bạn thì khác. Bạn nhớ rất rõ từng khoản tiền: “đây là tiền lương”, “đây là tiền lì xì”, “đây là tiền trúng thưởng”, “đây là tiền dành dụm”. Và rồi bạn quyết định tiêu xài hay giữ lại dựa trên câu chuyện mà bạn tự tạo ra. 

Khi thì bạn sắm đồ đắt đỏ để tự thưởng vì “mình đã cố gắng cả tháng rồi”. Khi thì bạn dè sẻn từng đồng cho bữa ăn vì “đây là tiền tiết kiệm, không nên đụng vào”. Cùng là một nguồn tài chính, nhưng cách bạn hành xử với nó lại bị bóp méo bởi chính cảm xúc của mình. 

Hãy nhìn tiền như một dòng chảy duy nhất 

Nếu muốn kiểm soát tài chính tốt hơn, hãy bỏ ngay thói quen phân loại cảm xúc cho từng đồng tiền. Tiền lương, tiền thưởng, tiền phụ cấp hay tiền nhặt được – tất cả đều là tiền, đều cần được đưa vào chung một kế hoạch quản lý tổng thể. 

Lần tới khi định tiêu tiền cho một thứ gì đó, hãy tự hỏi: Nếu đây là đồng cuối cùng trong tháng, mình có chi không? Nếu câu trả lời là không, bạn đang bị cảm xúc “kế toán nhận thức” lôi đi mà không hề hay biết. 

>> Căng thẳng tài chính và sự thật ít ai nói: Khi tiền bạc đẩy bạn vào trầm cảm