Tiêu dùng và tư nhân: Trung Quốc thay đổi mô hình kinh tế để đối phó với ông Trump 

Kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (NPC) của Trung Quốc diễn ra từ ngày 5-11/3, tạo cơ hội để các nhà lãnh đạo định hình hướng đi kinh tế của đất nước và công bố kế hoạch chi tiêu cho năm tới. 

Trong bối cảnh nền kinh tế đối mặt với giảm phát và khủng hoảng bất động sản kéo dài, việc thúc đẩy tiêu dùng nội địa trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, đặc biệt khi Trung Quốc  còn phải đối phó với quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng gấp đôi thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc lên 20%. 

Giới đầu tư đặc biệt quan tâm đến các biện pháp kích thích kinh tế mới và định hướng chính sách rộng hơn, nhất là sau khi cổ phiếu công nghệ Trung Quốc tăng mạnh nhờ sự hào hứng với startup trí tuệ nhân tạo DeepSeek. 

Những nội dung trọng tâm tại kỳ họp  

Khoảng 3.000 đại biểu từ khắp Trung Quốc đã tập trung tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh để tham dự kỳ họp quốc hội, nơi Thủ tướng Lý Cường khai mạc bằng báo cáo công tác. 

Báo cáo này, cùng với báo cáo ngân sách riêng từ Bộ Tài chính, nêu bật các số liệu kinh tế quan trọng, bao gồm mục tiêu tăng trưởng kinh tế  chính thức cho năm 2025 sẽ duy trì ở mức khoảng 5% trong năm thứ ba liên tiếp, đồng thời cho thấy Bắc Kinh sẵn sàng chi bao nhiêu để đạt được mục tiêu đó. 

Chính phủ cũng hạ mục tiêu lạm phát xuống còn 2% - mức dưới 3% lần đầu tiên trong hơn hai thập kỷ, báo hiệu các nhà hoạch định chính sách đang nhận thức về những rủi ro của tình trạng giảm phát kéo dài. Mục tiêu này thường được coi là mức trần chứ không phải là mục tiêu ràng buộc. 

Trọng tâm chính trong năm nay là thúc đẩy chi tiêu của người tiêu dùng. Các nhà hoạch định chính sách đã mở rộng chương trình trao đổi hàng tiêu dùng và đưa ra các biện pháp khôi phục lòng tin của hộ gia đình, mở khóa tiềm năng chi tiêu dài hạn như tăng lương hưu cho người về hưu, tăng trợ cấp bảo hiểm xã hội cơ bản (mặc dù ở mức không đáng kể), và cung cấp hỗ trợ tài chính cho các gia đình nuôi con. 

Dự kiến, những kế hoạch này sẽ được Quốc hội thông qua vào cuối kỳ họp. 

Ảnh hưởng từ chính sách của ông Donald Trump  

Mặc dù không được nhắc đến trực tiếp trong các tài liệu chính thức tại kỳ họp, chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang phủ bóng lên sự kiện này. 

Kể từ khi nhậm chức, ông đã áp thuế 10% đối với hàng hóa Trung Quốc, sau đó tăng lên 20%, đồng thời tìm cách hạn chế đầu tư của Trung Quốc vào các lĩnh vực chiến lược của Hoa Kỳ và kêu gọi Mexico áp thuế riêng đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. 

Đáp lại động thái áp thuế mới từ Mỹ vào ngày 4/3, Trung Quốc đã áp thuế lên đến 15% đối với hàng nông sản Mỹ và cấm vận chuyển hàng đến một số công ty quốc phòng Mỹ. 

Môi trường thương mại xấu đi đang tạo thách thức cho xuất khẩu của Trung Quốc – động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh nhu cầu trong nước còn yếu và Bắc Kinh không muốn quay lại mô hình tăng trưởng dựa vào nợ, chính phủ buộc phải tập trung vào thúc đẩy tiêu dùng. 

Thủ tướng Lý Cường gần đây nhấn mạnh tầm quan trọng của tiêu dùng nội địa qua thuật ngữ "lưu thông nội địa", đặt nhu cầu trong nước làm trung tâm của tăng trưởng. Khái niệm này từng xuất hiện trong đại dịch Covid-19 khi Trung Quốc ưu tiên tự cung tự cấp, và sự tái xuất hiện của nó cho thấy Bắc Kinh đang chuẩn bị cho một cuộc đối đầu kinh tế sâu sắc hơn với Mỹ. 

Những sự kiện quan trọng trong tuần  

Song song với kỳ họp Quốc hội là Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc, một cơ quan tư vấn gồm đại diện từ nhiều lĩnh vực. Hai sự kiện này được gọi chung là "Lưỡng hội". 

Sau phiên khai mạc, các đại biểu sẽ chia nhóm thảo luận về các báo cáo chính thức, trong khi Tòa án Nhân dân Tối cao và Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao cũng sẽ trình bày báo cáo thường niên. 

Một sự kiện quan trọng khác là cuộc họp báo thường niên của Ngoại trưởng Vương Nghị. Bài phát biểu của ông sẽ được theo dõi chặt chẽ để tìm manh mối về chiến lược của Bắc Kinh trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, vai trò trong việc giải quyết xung đột Ukraine, và quan hệ với Nga. 

Đáng chú ý, Trung Quốc đã chấm dứt truyền thống 3 thập kỷ tổ chức họp báo cho Thủ tướng vào ngày cuối cùng của kỳ họp, loại bỏ một trong số ít cơ hội để lãnh đạo cấp cao đối thoại với công chúng. 

Trước đây, kỳ họp thường mang đến cái nhìn hiếm hoi về tư duy và cá tính của các quan chức cấp cao điều hành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, sự kiện ngày càng mang tính kịch bản hóa, ít chỗ cho những phát ngôn ngẫu hứng hay đề xuất mang tính đột phá. 

Thay vào đó, các đại biểu có thể tập trung vào những chủ đề “an toàn” để tạo ra hình ảnh tích cực. Một trong những chủ đề chính có thể là trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt sau sự bùng nổ của DeepSeek – công ty đã thúc đẩy việc ứng dụng AI trên nhiều cấp độ của chính phủ. Nhiều địa phương ở Trung Quốc đã tích hợp AI vào thực thi pháp luật, xét xử, dự báo thời tiết và dịch vụ công. Các cuộc thảo luận dự kiến sẽ xoay quanh cả lợi ích lẫn thách thức của AI trong tương lai phát triển của Trung Quốc. 

Hỗ trợ khu vực tư nhân   

Gần đây, Chủ tịch Tập Cận Bình đã gặp mặt các doanh nhân hàng đầu, trong đó có Jack Ma – nhà đồng sáng lập Alibaba, đánh dấu bước ngoặt lớn sau bốn năm đàn áp quy định khiến ngành công nghệ lao đao và làm giảm niềm tin của khu vực tư nhân. 

Đây là sự thừa nhận rõ ràng rằng Trung Quốc cần khu vực tư nhân, chứ không chỉ các doanh nghiệp nhà nước, để thúc đẩy tăng trưởng và ổn định nền kinh tế. 

Với việc công nghệ ngày càng đóng vai trò lớn trong cạnh tranh Mỹ - Trung, sự hỗ trợ cho khu vực này trở nên thiết yếu. Ông Tập đã cam kết cải thiện khả năng tiếp cận tài chính cho doanh nghiệp tư nhân và hạn chế các khoản phạt không cần thiết. Các bộ ngành liên quan cũng đã tuyên bố sẽ thực hiện các chỉ đạo này. 

>> TSMC cam kết rót 100 tỷ USD, Mỹ có thể chiếm 40% thị phần chip toàn cầu?