Việt Nam và những lần sáp nhập tỉnh, thành
Sau những lần sáp nhập chia tách, từ năm 2008 đến nay Việt Nam có 63 tỉnh, thành.
Theo Kết luận số 126 về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Đảng ủy Chính phủ chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng ủy Quốc hội và các cấp ủy, tổ chức liên quan nghiên cứu định hướng bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện).
Bên cạnh đó, các cơ quan có trách nhiệm nghiên cứu, xây dựng phương án sắp xếp cấp xã phù hợp với mô hình tổ chức mới, đồng thời định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh; đề xuất chủ trương sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật và quy định của Đảng liên quan nhằm đảm bảo quá trình tinh gọn bộ máy được thực hiện hiệu quả.
Công việc này phải báo cáo Bộ Chính trị trong quý III/2025.
Nhìn lại lịch sử về quản lý địa giới đơn vị hành chính công bố cách đây nhiều năm, Việt Nam đã có nhiều lần điều chỉnh đơn vị hành chính cấp tỉnh kể từ khi đất nước thống nhất vào năm 1975.
Tháng 4/1975, Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó miền Bắc có 25 tỉnh, miền Nam có 47 tỉnh.
Tháng 12/1975, Quốc hội ban hành Nghị quyết bãi bỏ cấp khu, giải thể khu tự trị, đồng thời hợp nhất hàng loạt tỉnh ở khu vực phía Bắc và Bắc Trung Bộ.
Đến đầu năm 1976, việc sáp nhập tiếp tục được thực hiện trên diện rộng trải dài từ Bắc Trung Bộ đến các tỉnh Tây Nam Bộ, Tây Nguyên, đưa tổng số tỉnh thành xuống còn 38 đơn vị hành chính.
Đến năm 1978, Quốc hội phê chuẩn việc mở rộng địa giới Hà Nội, sáp nhập thêm 5 huyện; đồng thời, tỉnh Cao Lạng được tách thành Cao Bằng và Lạng Sơn, nâng tổng số đơn vị lên 39 tỉnh, thành phố.
Đến năm 1979, đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo được thành lập, tương đương cấp tỉnh và cả nước tăng lên 40 đơn vị hành chính.
Năm 1989, tỉnh Bình Trị Thiên tách ra làm 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế; tỉnh Nghĩa Bình tách ra thành tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Bình Định; tỉnh Phú Khánh tách thành 2 tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa. Cả nước khi đó có 44 tỉnh thành (40 tỉnh, 3 thành phố và đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo).
Bước vào năm 1991, hàng loạt tỉnh được nhập lại trước đây tiếp tục tách ra như tỉnh Hà Sơn Bình tách ra thành tỉnh Hà Tây và tỉnh Hòa Bình; Hà Nam Ninh tách ra thành tỉnh Nam Hà và tỉnh Ninh Bình; Nghệ Tĩnh tách ra thành tỉnh Nghệ An và tỉnh Hà Tĩnh.
Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu được thành lập trên cơ sở 3 huyện tách từ tỉnh Đồng Nai hợp nhất với đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo (giải thể đặc khu). Đơn vị hành chính của cả nước tăng lên thành 53 tỉnh thành.
Năm 1997, số đơn vị hành chính cấp tỉnh được nâng lên thành 61 khi tỉnh Bắc Thái tách ra thành tỉnh Bắc Kạn và tỉnh Thái Nguyên; tỉnh Hà Bắc chia tách thành tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh; tỉnh Nam Hà tách ra thành tỉnh Hà Nam và tỉnh Nam Định; tỉnh Hải Hưng tách thành tỉnh Hải Dương và Hưng Yên; tỉnh Vĩnh Phú tách thành 2 tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ (sau gần 29 năm hợp nhất).
Số đơn vị hành chính cấp tỉnh ở nước ta tiếp tục tăng lên 64 vào năm 2004 khi tỉnh Đắk Lắk được tách thành hai tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk; Cần Thơ tách ra thành tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ; Lai Châu tách ra thành tỉnh Lai Châu và tỉnh Điện Biên.
Giữa năm 2008, Quốc hội biểu quyết thông qua nghị quyết sáp nhập tỉnh Hà Tây, 4 xã của tỉnh Hòa Bình và huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) vào Thủ đô Hà Nội.
Như vậy, từ năm 2008 đến nay, Việt Nam giữ nguyên số đơn vị hành chính gồm 63 tỉnh, thành phố, trong đó có 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương.
Tại Kết luận số 126, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật và quy định của Đảng về sáp nhập tỉnh. Trước đó, trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương gửi Bộ Tư pháp vào tháng 11/2024, Bộ Nội vụ đã đề xuất rà soát, bổ sung các quy định về sắp xếp cấp huyện, cấp xã và nghiên cứu thí điểm sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Tính đến hết năm 2024, theo báo cáo của Bộ Nội vụ, sau sắp xếp, số lượng đơn vị cấp huyện trong cả nước từ 705 đơn vị giảm xuống còn 696 đơn vị (giảm 9 đơn vị).
Số lượng đơn vị hành chính cấp xã trong cả nước từ 10.598 đơn vị giảm xuống còn 10.035 đơn vị (giảm 563 đơn vị).
Trước đây, thông tin Bộ Nội vụ đề xuất sáp nhập các tỉnh có diện tích tự nhiên nhỏ, mật độ dân số đông, khó khăn về quỹ đất, thu hút sự chú ý, quan tâm rất lớn của dư luận.
Theo dự thảo về đơn vị hành chính cấp tỉnh do Bộ Nội vụ công bố, tỉnh miền núi, vùng cao điều kiện để không phải sáp nhập: Có quy mô dân số từ 900.000 người và diện tích tự nhiên từ 8.000km2 trở lên. Đối với những tỉnh không phải miền núi: Có quy mô dân số từ 1,4 triệu người và diện tích tự nhiên từ 5.000km2 trở lên.
Dựa vào kết quả tổng điều tra dân số năm 2019 của Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) công bố năm 2019 thì 10 tỉnh dân số ít nhất hiện nay (dân số chỉ dao động từ 314.000 - 733.000 người) gồm: Bắc Kạn, Lai Châu, Cao Bằng, Kon Tum, Ninh Thuận, Điện Biên, Đắk Nông, Quảng Trị, Lào Cai, Hậu Giang.
10 tỉnh, thành phố có diện tích tự nhiên nhỏ, không đạt chuẩn diện tích tự nhiên do Bộ Nội vụ đề xuất, có thể bị sáp nhập gồm: Tỉnh Bắc Ninh 822,7km2; tỉnh Hà Nam 860,5km2, tỉnh Hưng Yên 926km2, tỉnh Vĩnh Phúc 1.238,6km2, TP.Đà Nẵng 1.285,4km2, tỉnh Ninh Bình 1.378,1km2, TP. Cần Thơ 1.409km2, tỉnh Vĩnh Long 1.475km2, tỉnh Thái Bình 1.570,5km2, tỉnh Nam Định 1.652km2.
