Bộ GD&ĐT: Mức thu học phí đại học còn quá thấp, chưa đủ bù đắp chi phí đào tạo 

Tại hội nghị về giáo dục đại học năm 2024, diễn ra ngày 9/8 tại Hà Nội, Bộ Giáo dục và Đào tạo  đã nêu rõ rằng mặc dù học phí hiện nay được quy định theo cơ chế giá trong Luật Giá và Luật Giáo dục, cùng Nghị quyết số 19-NQ/TW, nhưng mức thu vẫn còn quá thấp, chưa đủ để bù đắp chi phí đào tạo. 

Theo quy định, trần học phí (mức tối đa mà các trường đại học công lập chưa tự đảm bảo chi thường xuyên có thể thu) trong năm học 2023-2024 dao động từ 1,2 đến 2,45 triệu đồng mỗi tháng, tùy thuộc vào khối ngành. Đến năm học 2026-2027, mức trần này sẽ được điều chỉnh tăng lên từ 1,7 đến 3,5 triệu đồng mỗi tháng. 

Đối với các trường đại học đã tự chủ hoàn toàn (tự chi trả lương, phụ cấp, và sửa chữa cơ sở vật chất), mức thu có thể cao gấp 2-2,5 lần, tương đương từ 2,4 đến 6,1 triệu đồng trong năm học vừa qua. Đến năm 2026, mức này sẽ tăng lên từ 3,4 đến 8,75 triệu đồng. Đặc biệt, với các chương trình đào tạo đã đạt kiểm định chất lượng, các trường được phép tự xác định mức học phí phù hợp. 

Đáng chú ý, lộ trình tăng học phí  này đã được lùi lại một năm so với Nghị định 81 ban hành năm 2021 của Chính phủ. Trước đó, học phí đại học đã được giữ ổn định trong suốt 3 năm nhằm chia sẻ khó khăn với phụ huynh và học sinh trong bối cảnh ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. 

Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh rằng lộ trình học phí hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của Nghị quyết 19-NQ/TW về việc tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập. Bên cạnh đó, quyết định tăng lương cơ sở từ 1,8 triệu đồng lên 2,34 triệu đồng (tăng 30%) từ ngày 1/7 vừa qua khiến quỹ tiền lương của các đơn vị hàng năm tăng cao, gây khó khăn trong việc cân đối nguồn thu để duy trì hoạt động thường xuyên và nâng cao chất lượng đào tạo. 

Lãnh đạo Bộ GD&ĐT cho rằng việc đầu tư ngân sách nhà nước cho giáo dục đại học (GDĐH) đang theo xu hướng giảm trong những năm gần đây. Nhiều trường đại học công lập đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt tài chính nghiêm trọng, không đủ để trang trải các chi phí đào tạo cơ bản như lương, chi phí hoạt động, quản lý, và khấu hao tài sản, đồng thời không có khả năng tái đầu tư để nâng cao chất lượng giảng dạy. 

Việc điều chỉnh học phí tại các trường đại học công lập vẫn diễn ra chậm chạp, chưa đáp ứng được yêu cầu bù đắp chi phí đào tạo theo lộ trình quy định. Điều này làm giảm khả năng tự chủ tài chính của các trường, khiến họ gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động chất lượng cao. 

Ngân sách chi thường xuyên hàng năm tiếp tục bị cắt giảm, đẩy các cơ sở GDĐH vào tình thế ngày càng khó khăn. Trong khi đó, việc tăng học phí nhằm đáp ứng đủ chi phí đào tạo lại phải cân nhắc kỹ lưỡng để không ảnh hưởng đến an sinh xã hội. Do đó, các trường vẫn buộc phải áp dụng mức học phí thấp hơn thực tế, làm suy giảm nguồn thu và ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát triển của đơn vị. 

Các trường đại học hiện vẫn phải tuân thủ mức học phí do nhà nước quy định, dù mức thu này chưa phản ánh đúng chi phí thực tế, gây áp lực lớn lên ngân sách của họ. Điều này càng trở nên nghiêm trọng khi các trường có nguồn thu hạn chế, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của cán bộ, giảng viên, khiến họ phải đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống. 

Trao đổi với phóng viên Dân trí, GS.TS Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội), bày tỏ rằng mặc dù học phí đã tăng theo lộ trình trong năm nay, nhưng với việc tăng lương cơ sở, nhà trường dự kiến cần phải chi thêm khoảng 12 tỷ đồng để điều chỉnh lương cho cán bộ, giảng viên trong 7 tháng tới. Điều này đang tạo ra áp lực rất lớn không chỉ đối với Trường Đại học Công nghệ mà còn với ban lãnh đạo của nhiều trường đại học khác. 

Trước thách thức về việc cân đối nguồn thu từ học phí và yêu cầu tăng lương, GS Trình cho biết nhà trường phải áp dụng nguyên tắc "liệu cơm gắp mắm", tức là cần có sự chia sẻ và hợp tác từ mọi phía. Cụ thể, nhà trường đang cố gắng chia sẻ gánh nặng tài chính với các gia đình bằng cách thực hiện các biện pháp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả quản trị. Ông cũng nhấn mạnh rằng, việc đầu tư cho giáo dục không chỉ là một gánh nặng trước mắt mà còn là một khoản đầu tư có giá trị lâu dài. 

GS Trình cũng khẳng định rằng trường không thể tăng học phí quá mức vì điều này không chỉ vi phạm các quy định hiện hành mà còn gây thêm gánh nặng cho gia đình người học, trong khi đó, lương của cán bộ giảng viên vẫn phải tuân thủ lộ trình tăng theo quy định. 

>> Học phí đại học công lập cao ngất ngưởng, nhiều trường lên hàng trăm triệu/năm