Câu chuyện về Z121 - nhà máy sản xuất pháo hoa duy nhất tại Việt Nam 

Nghị định 137/2020 ký ngày 27/11/2020 của Chính phủ về việc quản lý sử dụng pháo ra đời, chính thức cho phép người dân được bắn pháo hoa không gây tiếng nổ trong các dịp lễ, tết, khai trường, hội nghị… Nghị định này ra đời khiến người dân vô cùng phấn khích, vì pháo hoa đã là một “đặc sản” truyền thống trong các dịp lễ, tết quan trọng từ lâu nay. Đặc biệt những ngày cận Tết nguyên đán, khắp nơi đều háo hức tìm mua cho mình một ít pháo hoa. 

Ở Việt Nam, hiện tại người dân, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức chỉ được phép mua, sử dụng pháo hoa của doanh nghiệp được phép sản xuất, kinh doanh pháo hoa. Và Công ty TNHH MTV Hoá chất 21 - Nhà máy Z121 thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc Phòng đang là doanh nghiệp duy nhất được giao sản xuất và cung ứng pháo hoa. 

Nhà máy Z121 - nơi sản xuất các sản phẩm thuộc Bộ Lửa  

Nhà máy Z121 tiền thân là Phân Xưởng bộ Lửa thuộc Nhà máy Z2, thành lập khi công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đang ở giai đoạn cam go ác liệt. Tháng 9/1966 Đảng uỷ, Thủ trưởng Tổng cục hậu cần ký quyết định tách Xưởng bộ lửa thành một xưởng riêng trực thuộc Cục Quân Giới. 

Nhiệm vụ ban đầu của Nhà máy là nghiên cứu chế tạo các sản phẩm hoả cụ - trái tim của vũ khí – để phát hoả cho bộ phận trung tâm của đạn, mìn, tăng cường uy lực vũ khí. Rất nhiều sản phẩm uy lực đã được ra đời từ Nhà máy kịp thời chi viện cho bộ đội nơi chiến trường. 

Sau giải phóng Nhà máy tiếp tục đầu tư nâng cấp thiết bị máy móc, dây chuyền sản xuất nhằm nâng cao năng suất, chất lượng. Các sản phẩm cũng đa dạng hơn thay thế cho các sản phẩm nhập khẩu trước đó phục vụ các công trường, hầm lò, cầu đường trên khắp cả nước liên quan đến các loại thuốc nổ công nghiệp, kíp vi sai điện… 

Từ năm 2002 trở lại đây Nhà máy Z121 tiếp tục đầu tư chiều sâu, hiện đại hoá về công nghệ, ưu tiên nghiên cứu cải tiến các sản phẩm cho các vũ khí hiện đại thuộc bộ lửa dùng cho các loại đạn pháo, kíp nổ… 

Nhà máy cũng đổi mới dây chuyền sản xuất các loại hoả cụ, và cả dây chuyền sản xuất pháo hoa… Từ đây, các sản phẩm như kíp nổ, dây cháy chậm, thuốc nổ, pháo hoa đã được khẳng định về chất lượng, chinh phục được khách hàng, kể cả các khách hàng khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Pháp… 

Gặt hái thành quả  

Những kết quả đạt được trong nghiên cứu phát triển sản phẩm đã giúp cho Nhà máy vươn lên trở thành một trong những đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua quyết thắng của Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng. 

Báo cáo ghi nhận tăng trưởng bình quân hàng năm của Nhà máy đều đạt từ 4 đến 6%/năm trong 10 năm trở lại đây. Riêng năm 2020 giá trị sản xuất của Nhà máy đạt 1.651 tỷ đồng. Giá trị doanh thu đạt 1.520 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước 141 tỷ đồng. Thu nhập bình quân người lao động đtaj hơn 12,8 triệu đồng/người/tháng. 

Các sản phẩm của Nhà máy Z121 ngoài các loại phục vụ quân đội, vũ khí, thuốc nổ, phụ kiện nổ, tín hiệu cứu hộ, pháo hoa nổ còn có các loại pháo hoa – mặt hàng đang HOT hiện nay trên thị trường những ngày cận tết. 

Sản phẩm pháo hoa không tiếng nổ của Nhà máy Z121 rất đa dạng, HOT nhất, được “săn” nhiều nhất hiện nay là các giàn phun viên. Trên thị trường, sản phẩm pháo hoa dàn phun của Z121 có đến 3 loại: giàn phun hoa, giàn phun viên và giàn phun viên nhấp nháy.  

Những sản phẩm đơn giản hơn, phù hợp với việc bắn cho trẻ nhỏ xem còn có cánh hoa xoay, con quay phun lửa sao, sò đổi màu, vòng xoay hoa lửa, ống phun nước bạc, ống phun hoa lửa… 

Đặc biệt, khi các sản phẩm pháo hoa không nổ đang “loạn giá” trên thị trường thì người dân có thể vào website của công ty, tìm hiểu danh sách các điểm bán pháo hoa trên cả nước để có được những sản phẩm chuẩn nguồn gốc, chất lượng và giá cả. 

Những quả pháo hoa đầu tiên ra đời  

Không phải mới đây, mà Nhà máy Z121 từng có lịch sử rất nhiều năm với pháo hoa. Câu chuyện bắt đầu từ năm 1975 khi Nhà máy được giao nhiệm vụ sản xuất 1.000 qủa pháo hoa phục vụ việc khánh thành Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và kỷ niệm 30 năm Quốc Khánh năm đó. 

Trong lúc còn đang nghiên cứu sản xuất thì được trên giao phục chế 1.000 quả pháo hoa do nước ngoài viện trợ nhưng quá hạn sử dụng, chất lượng kém đang được Quân khu Thủ Đô cất giữ. Sau 2 tháng phục chế, nhà máy đã bàn giao 1.000 quả pháo hoa đúng tiến độ, chất lượng phục vụ sự kiện. Đây cũng là “bước đệm” cho Z121 có thêm kinh nghiệm trong tổ chức sản xuất phao hoa sau này. 

Những năm sau đó, nhiều mẫu pháo hoa đã được Z121 sản xuất, phục vụ các sự kiện trong nước từ năm 1984. Năm 1985 lần đầu pháo hoa Việt Nam “xuất ngoại” sang Lào, được bắn tại lễ kỷ niệm 10 năm giải phóng của 3 nước Việt Nam – Lào – Campuchia. 

Từ những thành công ban đầu, Z121 quyết định đưa pháo hoa trở thành một trong những mặt hàng kinh tế cần phát triển, và quyết định đầu tư công nghệ, dây chuyền sản xuất hiện đại hơn. 

Năm 1997 Nhà máy bắt đầu xây dựng hệ thống nhà xưởng và chế thử các sản phẩm theo công nghệ Nhật Bản và nhanh chóng xuất khẩu lô pháo hoa đầu tiên sang thị trường Nhật Bản năm sau đó – mở hướng đi cho pháo hoa Việt Nam vươn ra tầm Thế giới. Nhà máy Z121 mạnh dạn đầu tư, nâng cao năng lực sản xuất để đáp ứng nhu cầu trong nước và tham gia chuỗi cung ứng pháo hoa quốc tế. 

Đến "đại bản doanh" sản xuất pháo hoa của Z121  

Năm 2014 Z121 được Bộ Quốc phòng cho phép đầu tư dây chuyền sản xuất pháo hoa mới. Dây chuyền được nghiệm thu và đi vào hoạt động từ tháng 4/2016 với công suất 300.000 quả pháo tầm cao, 30.000 giàn pháo hoa tầm thấp và 10.000 giàm hoả thuật mỗi năm. 

Ít ai biết được những giàn pháo hoa hiện nay của Nhà máy Z121 trên thị trường không nằm trong trụ sở Nhà máy mà ở một khu nhà xưởng cách đó khá xa, trên khu đất rộng khoảng 70ha. Đại bản doanh sản xuất pháo hoa hiện nay của Z121 bao gồm nhiều dây chuyền sản xuất pháo hoa, trong đó có rất nhiều nhà xưởng, các nhà xưởng phân tán, chia nhỏ và xây dựng cách nhau đủ an toàn theo quy định. 

Vào tháng 3 năm 2016, lô pháo hoa tầm cao đầu tiên sản xuất từ Z121 đã được xuất sang Nhật Bản. Hiện tại nhà máy không sản xuất kịp nhu cầu của thị trường nước ngoài, phải từ chối bớt một số đơn hàng của đối tác nước ngoài. 

“Chúng tôi hiện đang sản xuất pháo hoa cho Nhật và Pháp" - là niềm tự hào của các lãnh đạo và công nhân viên của Nhà máy Z121 lúc đó.