Đầu tư hơn 43 tỷ đồng trùng tu Di tích Quốc gia hơn 1.000 năm tuổi trước nguy cơ sụp đổ
Sau khi có ý kiến từ Bộ, việc trùng tu sẽ được thực hiện và dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2025.
Nhóm tháp Khương Mỹ nằm tại xã Tam Xuân 1, huyện Núi Thành bao gồm ba công trình kiến trúc xếp theo hàng ngang trên trục bắc - nam và đã được công nhận là Di tích Quốc gia từ năm 1989. Sau hơn 1.000 năm tồn tại, các tháp đã bị hư hỏng nặng và có nguy cơ sụp đổ. Vào cuối năm 2019, công tác bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị của tháp giữa và tháp phía bắc đã được triển khai với tổng kinh phí 12 tỷ đồng do Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng tỉnh Quảng Nam làm chủ đầu tư. Sau ba năm thi công, dự án đã hoàn thành, tuy nhiên, tháp phía nam hiện đang trong tình trạng xuống cấp.
UBND tỉnh Quảng Nam đã phê duyệt dự án trùng tu tháp nam Khương Mỹ với kinh phí gần 6 tỷ đồng do Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng tỉnh làm chủ đầu tư, dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm 2025.
Cách Khương Mỹ 10 km, cụm tháp Chiên Đàn ở xã Tam An, huyện Phú Ninh, cũng bao gồm ba tháp xếp theo hàng ngang trên trục bắc - nam, cửa chính hướng đông, hiện cũng đang xuống cấp nghiêm trọng. Cụm tháp này được xây dựng vào cuối thế kỷ 11, đầu thế kỷ 12 và đã được khai quật vào năm 1989, phát hiện hàng trăm hiện vật bằng đá, gồm tượng các vị thần và hình động vật, hiện được lưu giữ tại chỗ.
Năm 2021, tỉnh Quảng Nam đầu tư gần 5,5 tỷ đồng để tu bổ tháp nam Chiên Đàn (tháp bên trái) với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch làm chủ đầu tư và dự án đã hoàn thành vào cuối năm 2023.
Hiện tại, phần gạch dưới chân tháp nam Khương Mỹ đã bị phong hóa và mủn, tạo thành các vết lõm sâu hơn nửa mét, đe dọa sự ổn định của tháp. Tháp giữa và tháp phía bắc Chiên Đàn cũng xuống cấp nghiêm trọng do rễ cây ăn sâu vào thân tháp, gạch bong tróc và rơi rụng. Bề mặt thân tháp bị hư hại, chi tiết trang trí sứt mẻ, bên trong có rêu mốc và dấu vết các chi tiết trang trí bằng đá.
Cây cối phát triển mạnh trên tháp giữa Chiên Đàn nhưng các mặt tường và phần chân tháp đều đã sụp đổ chỉ còn lại một số khối đá trang trí chạm khắc hình vũ nữ. Tầng hai của thân tháp cũng bị hư hỏng nặng, các chi tiết trang trí mất bề mặt và gạch xây không còn kết dính, dễ rời ra. Tháp phía bắc Chiên Đàn đã mất phần mái, và cơ quan chức năng phải dùng tấm tôn để che chắn, nhưng mưa vẫn làm ướt lòng tháp.
Để cứu lấy tháp giữa và tháp bắc Chiên Đàn, tỉnh Quảng Nam đã phê duyệt dự án trùng tu với tổng kinh phí gần 17 tỷ đồng.
Cách Chiên Đàn hơn 30 km là Phật viện Đồng Dương, xã Bình Định Bắc, huyện Thăng Bình, được vua Indravarman II xây dựng năm 875 để thờ vị Bồ tát Laksmindra-Lokesvara, người bảo hộ cho vương triều.
Phật viện Đồng Dương từng là trung tâm Phật giáo lớn nhất Đông Nam Á với khuôn viên rộng hàng chục hecta, không thua kém di tích Mỹ Sơn về số lượng tháp. Vào tháng 12/2019, nơi đây được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Hiện nay, phật viện chỉ còn lại một mảng tường tháp, được chằng chống bằng thép để tránh sập, nhưng xung quanh cỏ dại mọc um tùm. Mặc dù đã được gia cố, nhiều viên gạch, đá trên tường đang mất dần sự liên kết và rơi xuống chân tháp làm tăng nguy cơ đổ sập. Tỉnh Quảng Nam đã đầu tư 12 tỷ đồng để bảo tồn và gia cố tháp Sáng.
Bên cạnh đó, công trình tháp Bằng An nằm ở phường Điện An, thị xã Điện Bàn, phía bắc tỉnh Quảng Nam là công trình kiến trúc độc đáo hơn 1.000 năm tuổi với hình dạng bát giác hiếm thấy. Vào năm 1989, tháp được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Trải qua thời gian và chiến tranh tàn phá, hiện tháp Bằng An chỉ còn lại một tháp thờ chính cao khoảng 21m. Cấu trúc tháp được chia thành hai phần: tiền sảnh và điện thờ. Phần tiền sảnh khá dài, có cửa ra vào chính hướng đông và hai cửa phụ vẫn còn khá nguyên vẹn, nhưng phần đỉnh đã bị sạt lở và mất các chi tiết trang trí.
Hiện nay, tường tháp Bằng An xuất hiện vết nứt dài gần 2m và rộng 3cm. Để bảo tồn, tỉnh Quảng Nam đã chi gần 9 tỷ đồng từ ngân sách cho việc trùng tu. Ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Nam cho biết, tháp Nam Khương Mỹ đang được trùng tu bởi Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh. Các tháp khác như Chiên Đàn (giữa, bắc), tháp Bằng An và tháp Sáng (Phật viện Đồng Dương) do Sở làm chủ đầu tư.
Dự án trùng tu, sau khi được UBND tỉnh phê duyệt, đã được trình lên Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để thẩm định. Sau khi có ý kiến từ Bộ, việc trùng tu sẽ được thực hiện và dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2025. Ông Hồng nhấn mạnh: "Quảng Nam đang tập trung phục hồi và ổn định các di tích Chăm để bảo tồn và phát huy giá trị lâu dài".
