Điều gì chờ Tổng thống Ukraine Zelensky sau thảm hoạ ngoại giao ở Nhà Trắng? 

Khoảnh khắc tranh cãi giữa lãnh đạo Mỹ và Ukraine tại Nhà Trắng, ngày 28/2. (Ảnh: Bloomberg)

Chuyến thăm đáng lẽ là khoảnh khắc chiến thắng của nhà lãnh đạo Ukraine , sau khi hai bên tưởng chừng đã nhất trí được quan điểm về thỏa thuận đất hiếm. 

Thay vào đó, cuộc họp bùng nổ thành màn cãi vã. Ông Zelensky lắc đầu và lẩm bẩm khi Tổng thống Trump nói rằng ông tin tưởng Nga sẽ duy trì lệnh ngừng bắn. 

Ông Zelensky bị Tổng thống Trump và Phó Tổng thống JD Vance chỉ trích là "thiếu tôn trọng" khi nói rằng Nga gây ra mối đe dọa không chỉ ở Ukraine . 

Ông Trump phải nói to hơn để át tiếng của nhà lãnh đạo Ukraine, nói rằng "ông không có quân bài". Ông Zelensky đáp lại: "Tôi không chơi bài". 

Chưa hết đạn ngay  

Màn cãi vã trong Phòng Bầu dục xảy ra vào thời điểm quan trọng của cuộc xung đột, khi Ukraine vẫn đang cố gắng ngăn chặn Nga trong các trận đánh tiêu hao ở miền đông đất nước, còn chính quyền Tổng thống Trump tiếp tục đàm phán ngừng bắn trực tiếp với Tổng thống Nga Vladimir V. Putin. 

Ông Zelensky không hề lùi bước trước những gì ông gọi là lợi ích quốc gia quan trọng của Ukraine, đòi đưa những lợi ích này vào bàn đàm phán ngừng bắn. Ông cũng muốn được Mỹ hỗ trợ quân sự, còn châu Âu cử lực lượng gìn giữ hòa bình đến Ukraine. 

Điều rõ ràng là chuyến thăm của ông Zelensky đến Mỹ lần này đã có mâu thuẫn ngay từ đầu. 

Ông Zelensky lâu nay vẫn nói rằng không mặc vest để thể hiện sự đoàn kết với binh lính của mình. Trong chuyến thăm này, ông cũng mặc trang phục đơn giản theo phong cách quân đội như khi tham dự các sự kiện chính thức khác. Khi đến Nhà Trắng, ông Trump nói với các phóng viên rằng "hôm nay ông ấy đã ăn mặc chỉnh tề!". 

Sau đó, tại Phòng Bầu dục, một phóng viên của tờ báo cánh hữu One America News hỏi ông Zelensky về điều đó và nói rằng: "Ông có bộ vest nào không? Rất nhiều người Mỹ thấy có vấn đề với việc ông không tôn trọng phẩm giá của căn phòng này". 

Ông Zelensky đáp trả rằng ông sẽ mặc vest sau khi xung đột kết thúc. "Có lẽ là thứ gì đó giống của anh? Có lẽ là thứ gì đó tốt hơn, tôi không biết nữa”, ông nói. 

Màn tranh cãi gay gắt giữa ông Zelensky với ông Trump và Phó Tổng thống JD Vance khiến cuộc gặp bị cắt ngắn, lễ ký kết thỏa thuận khoáng sản cũng không diễn ra. Ukraine có vẻ đang đứng trước nguy cơ đánh mất hỗ trợ từ đối tác quan trọng nhất. 

Ukraine hy vọng có thể khiến Mỹ đàm phán với cả hai bên. Thỏa thuận khoáng sản được kỳ vọng sẽ mở đường cho kênh đàm phán Mỹ - Ukraine, đồng thời giúp ông Trump có lý do chính đáng cho bất kỳ khoản chi nào liên quan đến việc đảm bảo lệnh ngừng bắn. 

Trước khi rời Kiev, ông Zelensky nhắc lại lập trường của Ukraine mà ông muốn chính quyền Tổng thống Trump ủng hộ. Ông cho biết quân đội Ukraine sẽ không hạ vũ khí trừ khi nhận được đảm bảo rằng lệnh ngừng bắn sẽ được duy trì, và Ukraine sẽ kiên quyết duy trì quân đội của mình trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu với "số lượng tối đa", thay vì chấp nhận giới hạn lực lượng. 

Về mặt quân sự, Ukraine dường như chưa phải đối mặt với thất bại lớn, ít nhất là theo tiêu chuẩn của những trận đánh trước đây, trong đó có đợt Nga đưa quân vào sát thủ đô Kiev trong những ngày đầu của cuộc xung đột. 

Theo các nhà phân tích quân sự, Ukraine có đủ đạn dược để sử dụng đến tháng 4 hoặc tháng 5 mà không cần thêm nguồn cung cấp từ Mỹ. Ukraine phụ thuộc vào Mỹ về tên lửa phòng không Patriot - hệ thống duy nhất có khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo của Nga. 

Hỗ trợ của phương Tây, bao gồm Mỹ, với hệ thống vệ tinh giám sát và pháo phản lực, mang lại lợi thế cho Ukraine. Tuy nhiên, sự phụ thuộc của Ukraine vào đạn dược, pháo tự hành và xe bọc thép của Mỹ đã giảm dần nhờ ngành sản xuất vũ khí của Ukraine tăng tốc. Máy bay không người lái tấn công do Ukraine chế tạo vượt qua tất cả các loại máy bay không người lái phương Tây về khả năng sát thương. 

Trước khi đến Washington, ông Zelensky đã nỗ lực củng cố sự ủng hộ của châu Âu. Ông dự kiến sẽ dự hội nghị thượng đỉnh của 18 nhà lãnh đạo châu Âu vào ngày 2/3 tại London, nơi châu Âu có thể ​​sẽ đưa ra những cam kết viện trợ mới. 

Chưa rõ cuộc trao đổi căng thẳng tại Phòng Bầu dục có thúc đẩy các nhà lãnh đạo châu Âu mở rộng sự ủng hộ của họ đối với Ukraine hay không. 

Cần chiến lược mới  

Việc tổng thống Mỹ chỉ trích ông Zelensky ngay trước mặt báo chí là bước ngoặt lớn đối với một nhà lãnh đạo mà 2 năm trước đã nhận được tràng pháo tay từ cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ tại Quốc hội Mỹ. 

Cách giao tiếp kịch tính, đầy cảm xúc của ông Zelensky đã giúp Ukraine rất nhiều trong những tháng đầu căng thẳng của cuộc xung đột, giúp củng cố tinh thần trong nước và thuyết phục các đồng minh viện trợ. Nhưng phong cách đó cũng khiến một số người phàn nàn. Có thời điểm, một bộ trưởng quốc phòng Anh nói rằng ông Zelensky nên thể hiện lòng biết ơn. 

Khi được hỏi trong một cuộc phỏng vấn với Fox News tối 28/2 rằng liệu ông có nợ Tổng thống Trump một lời xin lỗi hay không, ông Zelensky nói: "Tôi không chắc chúng tôi đã làm điều gì đó tồi tệ", nhưng ông cho rằng cuộc đối đầu "không tốt cho cả hai bên". 

Chưa rõ mối quan hệ căng thẳng giữa ông Zelensky và ông Trump sẽ đi về đâu. 

Sau thảm họa ngoại giao ngày 28/2, thỏa thuận khoáng sản cũng như đàm phán ngừng bắn có vẻ đều khó được xúc tiến. 

Một nhà ngoại giao cấp cao phương Tây nhăn mặt trước cảnh tranh cãi ở Nhà Trắng. Ông cho biết các quan chức Mỹ và châu Âu đã phối hợp trong nhiều tuần qua để cố gắng tránh kết cục này, vì bản thân ông Trump vốn đã không có thiện cảm với ông Zelensky. 

"Tôi không hiểu sao ông Zelensky lại sa vào bẫy", nhà ngoại giao nói về việc ông Zelensky nói năng dài dòng, khiến tranh cãi bùng lên. 

"Nhiều tuần ngoại giao thận trọng đã bị ông Zelensky phá hủy trong 30 phút", vị quan chức nói thêm. 

Eric Ciaramella, một chuyên gia về Nga và Âu - Á tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, cho biết thật khó nhìn thấy một con đường hiệu quả cho Kiev và Washington. 

“Thiệt hại gây ra cho quan hệ Mỹ - Ukraine là rất đáng kể và đòn bẩy của ông Zelensky trong đàm phán đã suy yếu nghiêm trọng. Câu hỏi đặt ra là liệu những cái đầu lạnh có thể thắng thế vào lúc này hay không”, Ciaramella, một cựu chuyên gia phân tích tình báo Mỹ, nhận định. 

Theo chuyên gia này, nhà lãnh đạo Ukraine cần tìm chiến lược mới, chấp nhận rằng ông ấy không thể tự mình giải quyết vấn đề mà sẽ bổ nhiệm một đặc phái viên, một người được tôn trọng ở Washington nhưng không phải thành viên trong nhóm cấp cao của ông ấy hiện nay, để đưa mọi thứ trở lại đúng hướng trong những tuần tới. 

“Tôi e rằng có thể Mátxcơva và Washington sẽ đạt được một thỏa thuận trên lưng người Ukraine”, ông Ciaramella nhận định. 

>> Đằng sau màn tranh luận giữa ông Trump và ông Zelensky ở Nhà Trắng