Doanh nghiệp Việt và giấc mơ "xuất ngoại" cổ phiếu 

Doanh nghiệp Việt ôm “giấc mơ Mỹ” 

Tập đoàn Vingroup (VIC) đang triển khai kế hoạch niêm yết công ty sản xuất ô tô VinFast trên sàn chứng khoán Mỹ. Được biết, hiện VinFast đang làm việc với các nhà tư vấn từ các ngân hàng đầu tư hàng đầu thế giới để IPO vào nửa sau năm 2022. 

Bên cạnh đó, tập đoàn này cũng đang tích cực tái cấu trúc để chuẩn bị cho quá trình niêm yết. Sau khi hoàn thành tái cấu trúc, Tập đoàn Vingroup và các cổ đông hiện hữu của VinFast Việt Nam trực tiếp sở hữu 100% cổ phần của VinFast Singapore, theo đó gián tiếp sở hữu 99,9% VinFast Việt Nam. Tập đoàn Vingroup vẫn duy trì tỉ lệ lợi ích 51,52% trong VinFast Việt Nam như hiện tại. 

Chia sẻ với Bloomberg hồi tháng 11/2021, Phó Chủ tịch Vingroup, bà Lê Thị Thu Thuỷ cho biết, VinFast dự kiến có giá trị từ 25 tỷ USD đến 60 tỷ USD sau IPO. Bà Thủy cũng cho biết công ty vẫn chưa quyết định sẽ niêm yết tại Mỹ thông qua việc sáp nhập với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC) hay chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Tuy nhiên, theo các nguồn tin, đợt IPO này của Vinfast có thể huy động ít nhất 2 tỷ USD. 

Ngoài VinFast, nhiều doanh nghiệp Việt Nam cũng tìm đường niêm yết trên sàn chứng khoán lớn nhất thế giới. Thaiholdings (THD) mới đây cũng đưa ra thông báo muốn IPO công ty mới thành lập Thaispace tại thị trường chứng khoán Mỹ ngay trong năm nay. 

Thaispace có vốn điều lệ dự kiến là 26.688 tỷ đồng, trong đó, Thaiholdings góp 5% vốn, tương đương hơn 1.334 tỷ đồng. 95% vốn còn lại, tương ứng gần 25.354 tỷ đồng do cha con ông Nguyễn Đức Thụy, cổ đông sáng lập ThaiHoldings trực tiếp sở hữu.  

Ngành nghề hoạt động chính của Thaispace gồm kinh doanh dịch vụ vận tải hàng không; xây dựng và kinh doanh trạm vũ trụ không gian, vệ tinh; kinh doanh dịch vụ viễn thông không dây; kinh doanh hoạt động truyền dẫn kỹ thuật số; kinh doanh hoạt động ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big data); kinh doanh dịch vụ du lịch hàng không vụ trụ… 

Trong năm 2021, Bamboo Airways cũng cho biết sẽ gia nhập “sân chơi quốc tế” khi IPO tại Mỹ để huy động 200 triệu USD trong quý III/2021. Theo đó, ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Bamboo Airways chia sẻ với Reuters rằng, số lượng cổ phần chào bán ra công chúng của hãng bay này là 5 - 7% vốn điều lệ, tương ứng định giá lên tới 4 tỷ USD.  

Tiki, sàn thương mại điện tử Việt Nam, cũng có kế hoạch niêm yết tại Mỹ. Ông Trần Ngọc Thái Sơn, nhà sáng lập và CEO Tiki, cho biết đơn vị ban đầu dự định niêm yết tại Mỹ vào năm 2025, tuy nhiên có thể thực hiện sớm hơn. Công ty có thể IPO thông qua hình thức SPAC. 

Bên cạnh đó, hàng loạt doanh nghiệp Việt như VNG, công ty bất động sản Big Invest Group cũng đang có kế hoạch “khởi hành” đến các sàn chứng khoán Mỹ.  

Thực tế, Công ty cổ phần Xây dựng và Đầu tư Việt Nam (Cavico) từng niêm yết thành công trên sàn chứng khoán Nasdaq (Mỹ) với mã CAVO. Quá trình niêm yết được thực hiện thông qua hình thức SPAC. Công ty chính thức được chấp thuận niêm yết vào năm 2009, tuy nhiên bị hủy niêm yết vào hai năm sau đó. 

“Đường đến nước Mỹ” chẳng dễ dàng 

Ông Phạm Lưu Hưng, Phó Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn đầu tư, Công ty Chứng khoán SSI (SSI Research) cho biết, trong một số trường hợp thì việc IPO hay niêm yết trên sàn chứng khoán quốc tế sẽ mang lại một mức định giá tốt hơn, với quy mô thương vụ cao hơn cho doanh nghiệp. Theo đó, việc niêm yết thành công ở nước ngoài, đặc biệt tại Mỹ, là cơ hội tiếp cận với nguồn vốn lớn cũng như tăng giá trị của công ty trên thị trường toàn cầu. 

Tuy vậy, “đường đến” các sàn chứng khoán Mỹ của doanh nghiệp Việt cũng không dễ dàng do do không phải công ty nào cũng đáp ứng được các điều kiện niêm yết, giao dịch và hoạt động trong các ngành hoặc lĩnh vực được các nhà đầu tư trên thế giới quan tâm. 

Hiện nay, Mỹ đang sở hữu hai sàn giao dịch điện tử lớn nhất thế giới là NYSE và Nasdaq. Doanh nghiệp nước ngoài muốn niêm yết hai sàn này cần đáp ứng một trong 4 bộ tiêu chuẩn tài chính khắt khe về doanh thu, lợi nhuận, dòng tiền, vốn hóa; cùng với các yêu cầu khác về thanh khoản cổ phiếu. 

Để quá trình niêm yết diễn ra nhanh chóng và ít tốn tiền hơn, nhiều doanh nghiệp Việt Nam lựa chọn SPAC thay vì IPO truyền thống. Ông Phạm Lưu Hưng cho biết, SPAC hiện là phương pháp tối ưu nhất khi quy mô các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là vừa và nhỏ, không hoạt động chính tại thị trường Mỹ. 

Ngoài ra, IPO theo cách truyền thống chỉ tối ưu nếu quy mô doanh nghiệp đủ lớn và được biết đến nhiều tại thị trường nước ngoài. Ngay cả Grab cũng không lựa chọn IPO theo cách này, dù quy mô thương vụ có thể lên tới 40 tỷ USD và hoạt động ở nhiều quốc gia, tuy nhiên, hãng taxi công nghệ này không được biết đến nhiều tại Mỹ bằng Uber, công ty đã thực hiện IPO theo cách truyền thống. 

Tuy nhiên CNBC đánh giá rằng cạnh tranh cao và thị trường biến động khiến các doanh nghiệp huy động thông qua hình thức SPAC không còn dễ dàng. Các nhà đầu tư cũng không còn “mặn mà” với các cổ phiếu SPAC do chất lượng ngày càng thấp.  

Việc IPO thành công đã khó, việc duy trì niêm yết lại càng khó hơn. Một trong những yêu cầu cơ bản mà các doanh nghiệp phải đáp ứng sau niêm yết là các quy định về công bố thông tin. Chuyên gia từ SSI Research cho rằng khó khăn có thể là sự khác biệt về hệ thống kế toán, tài chính giữa Việt Nam và các thị trường phát triển. 

Trường hợp này có thể kể đến công ty xây dựng Cavico. Do các công ty con của Cavico không thể đáp ứng được các tiêu chuẩn kiểm toán quốc tế nên đơn vị này không thể hợp nhất và thực hiện báo cáo kiểm toán đúng hạn. Bên cạnh đó thời điểm niêm yết của doanh nghiệp cũng không thuận lợi và nếu không có mục tiêu rõ ràng về việc niêm yết, thì nhiều khi chi phí tuân thủ còn cao hơn các lợi ích khác.