Lý do gì cần áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt có đường? 

Hội thảo "Góp ý Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (sửa đổi) do Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) tổ chức.

Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (sửa đổi) đang gây nhiều tranh cãi khi đề xuất áp thuế 10% đối với nước giải khát có đường. Mục tiêu được đưa ra là nhằm giảm tình trạng thừa cân, béo phì và bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng biện pháp này chưa thực sự thuyết phục và có thể gây ra tác động tiêu cực đến nền kinh tế doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng. 

Phát biểu tại Hội thảo, GS.TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài - nhấn mạnh chính sách thuế cần được xây dựng dựa trên nghiên cứu khoa học và đánh giá tác động thực tế. 

"Đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt chưa thực sự thuyết phục, thiếu những cơ sở khoa học và thực tiễn chứng minh mối quan hệ biện chứng giữa việc áp dụng chính sách thuế này và việc kiểm soát tỷ lệ thừa cân, béo phì, các bệnh không lây nhiễm", GS.TSKH Nguyễn Mại bày tỏ. 

GS.TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài - phát biểu tại hội thảo.

Ông đặt câu hỏi liệu việc chỉ đánh thuế nước giải khát có đường có thực sự giải quyết được vấn đề béo phì hay không, khi còn rất nhiều sản phẩm chứa đường khác vẫn chưa bị đánh thuế. Theo ông, nếu không có một chính sách toàn diện, việc áp thuế có thể gây ra những hiểu lầm rằng chỉ cần giảm tiêu thụ nước ngọt có đường là có thể kiểm soát được tình trạng béo phì. 

Ngoài ra, GS.TSKH Nguyễn Mại cũng cảnh báo rằng việc đánh thuế này có thể ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất nước giải khát, kéo theo tác động đến ngành mía đường, bán lẻ, bao bì và vận chuyển. Ông đề xuất cần có lộ trình áp thuế hợp lý thay vì áp dụng ngay lập tức, giúp doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh công thức sản phẩm. 

Theo nghiên cứu của Viện Quản lý Kinh tế Trung ương, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường có thể gây thiệt hại cho nền kinh tế lên đến 42.570 tỷ đồng, đồng thời làm giảm GDP khoảng 0,448%. Lợi nhuận của các doanh nghiệp giảm khoảng 0,56% tương đương với 7.773 tỷ đồng. Thu ngân sách từ thuế có thể tăng trong năm đầu, nhưng từ năm thứ hai trở đi thu ngân sách từ mặt hàng này sẽ giảm. 

Do những mục tiêu về bảo vệ sức khoẻ và thu ngân sách đều không đạt được, trong khi lại có ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khoẻ doanh nghiệp, do đó phía Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài đề nghị Quốc hội xem xét cân nhắc về việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào diện chịu thuế TTĐB. 

"Trong trường hợp cần thiết phải bổ sung mặt hàng này nhằm định hướng tiêu dùng, chúng tôi kiến nghị xem xét một lộ trình áp dụng phù hợp để giảm thiểu những tác động tiêu cực đối với doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị về tài chính hoặc điều chỉnh công thức sản phẩm", GS.TSKH Nguyễn Mại cho hay. 

Theo đó, lộ trình được phía Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài đưa ra có nội dung như sau: Trong vòng hai (02) năm đầu kể từ khi Luật sửa đổi bổ sung Luật thuế TTĐB có hiệu lực (2026 - 2027) đề nghị chưa áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường. Trong ba năm tiếp theo (2028 - 2030) áp dụng mức thuế suất 5% với toàn bộ các sản phẩm nước giải khát có chứa đường (không phân biệt hàm lượng đường trong sản phẩm hay sản phẩm có theo tiêu chuẩn Việt Nam không). Kể từ năm thứ 6 (tức năm 2031) áp dụng mức thuế suất 10% đối với toàn bộ các sản phẩm nước giải khát có chứa đường”. 

Đồng tình với quan điểm của GS.TSKH Nguyễn Mại, TS. Nguyễn Minh Thảo, chuyên gia kinh tế cho rằng, trong bối cảnh doanh nghiệp đang phục hồi sau đại dịch và đối mặt với nhiều khó khăn từ thị trường, việc áp thuế cần được cân nhắc kỹ lưỡng để không gây thêm áp lực tài chính, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. 

Ông Nguyễn Văn Phụng - nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế Doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thống kê - phát biểu tại hội thảo.

Từ góc nhìn thực tiễn, ông Nguyễn Văn Phụng - nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế Doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thống kê - cho rằng việc đưa mặt hàng nước giải khát vào đối tượng chịu thuế TTĐB như Dự thảo Luật (lần 5) cần cân nhắc kỹ lưỡng mức thuế, thời gian áp dụng và làm rõ phạm vi đối tượng trong cả văn bản luật, văn bản hướng dẫn và công tác thông tin, tuyên truyền để tránh những nhầm lẫn hoặc hiểu sai trong quá trình áp dụng. 

Bên cạnh đó, ông Phụng cũng nhấn mạnh có nên chỉ áp dụng đối với các sản phẩm theo tiêu chuẩn Việt Nam và có hàm lượng đường trên 5gram/100ml hay mở rộng đối với các sản phẩm nước giải khát có đường để đảm bảo tính công bằng. 

Thay vì đánh thuế nước giải khát, nhiều chuyên gia đề xuất cần có chính sách toàn diện hơn để giảm tình trạng béo phì, bao gồm việc tuyên truyền nâng cao nhận thức về dinh dưỡng, khuyến khích doanh nghiệp cải tiến công thức sản phẩm, kiểm soát chất lượng đường trong chế độ ăn hằng ngày và áp dụng các biện pháp khuyến khích tiêu dùng lành mạnh. 

>>Đề xuất thời gian tăng thuế thuốc lá 2 năm/lần