Lý do khiến ngành xuất khẩu vũ khí của Nga tụt hạng 

Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIRPI), xuất khẩu vũ khí của Nga  đã giảm 1/2 trong giai đoạn từ năm 2019 – 2023 so với giai đoạn 5 năm trước đó. 

Ông Pavel Luzin tại Trung tâm Phân tích chính sách châu Âu ước tính kim ngạch xuất khẩu vũ khí của Nga chưa tới 1 tỷ USD từ tháng 1 – 12/2024. Con số này là 14,6 tỷ USD vào năm 2021, 8 tỷ USD vào năm 2022 và rơi xuống còn 3 tỷ USD vào năm 2023. 

Đáng nói, Pháp đã vượt qua Nga để trở thành nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ 2 thế giới. 

Việc sụt giảm doanh thu bán vũ khí của Nga một phần do các nhà sản xuất vũ khí nước này chuyển hướng từ các hợp đồng xuất khẩu sang sản xuất thêm vũ khí cho các lực lượng Moscow đang triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. 

Trên thực tế, quân Nga được cho đã phải hứng chịu những thiệt hại nặng nề về thiết bị quân sự trong cuộc xung đột ở Ukraine. Theo trang web tình báo nguồn mở Oryx, Nga đã mất 3.773 xe tăng, 1.933 xe chiến đấu bọc thép, 5.531 xe chiến đấu bộ binh, 615 xe bọc thép chở quân, gần 2.000 khẩu pháo các loại và nhiều thiết bị khác. 

Cũng theo Oryx, đây chỉ là con số được thống kê qua các hình ảnh hoặc video, do đó mức độ thiệt hại thực tế của Nga cao hơn nhiều. Hiện tại, các công ty vũ khí Nga đang làm việc thêm giờ để thay thế những thiết bị đã hư hại. 

Theo ông Luzin, việc tăng năng suất cũng đang gây áp lực cho các công ty vũ khí Nga, khi họ phải đối mặt với việc thiếu hụt nguồn nhân lực và tài chính, trong bối cảnh chi phí sản xuất tăng lên do tác động từ các lệnh trừng phạt của phương Tây. Điều này khiến họ phải vật lộn để sản xuất các thiết bị cần thiết và tạm dừng phần lớn các hợp đồng xuất khẩu vũ khí ra nước ngoài. 

Mất khách hàng   

Các công ty Nga đang mất nhiều khách hàng mua vũ khí. Cụ thể, năm 2019, Nga bán vũ khí cho 31 quốc gia. Theo SIRPI, tới năm 2023, con số này giảm còn 12 quốc gia. Trong đó, một vài nước từng mua vũ khí Nga đã chuyển sang các nhà cung cấp phương Tây, trong nước và những nguồn thay thế khác. 

Ngoài ra, do các lệnh trừng phạt áp đặt với Nga, việc bảo trì các loại vũ khí do nước này sản xuất cũng ngày càng khó khăn đối với các bạn hàng nước ngoài. Vì vậy, nhiều nước đã chuyển sang mua thiết bị của các quốc gia khác. 

Tại châu Á và châu Đại Dương, nơi từng chiếm gần 70% tổng sản lượng xuất khẩu vũ khí của Nga từ năm 2018 – 2023, Mỹ hiện là nước bán vũ khí chính. Tại khu vực châu Phi hạ Sahara, nơi Nga từng là nước cung cấp vũ khí lớn nhất, vị trí số 1 hiện do Trung Quốc nắm giữ. 

“Danh mục xuất khẩu vũ khí của Nga trong 20 năm qua chủ yếu là các hệ thống phòng không, trực thăng và máy bay chiến đấu cũng như động cơ, linh phụ kiện, một số hệ thống hải quân như tàu ngầm chạy bằng điện - diesel, tàu hộ tống và tên lửa chống hạm”, ông Luzin nói. 

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí The National Interest cho thấy, Trung Quốc đã bắt đầu thách thức Nga ở phân khúc vũ khí giá rẻ hay còn gọi là "thị trường vũ khí giá trị". Ở phân khúc cao hơn, Hàn Quốc đang chiếm ưu thế trước Nga nhờ thời gian sản xuất nhanh chóng và cho ra đời những vũ khí tương thích với NATO. 

Ngoài ra, cuộc xung đột ở Ukraine đã ảnh hưởng tới ngành xuất khẩu vũ khí của Nga theo nhiều cách, ví dụ các hệ thống vũ khí từng được Moscow ca ngợi lại bị lộ nhược điểm trong quá trình chiến đấu ở Ukraine. 

Ông Luzin nhận định, điểm yếu của những thiết bị có danh tiếng đã ảnh hưởng lớn tới hoạt động xuất khẩu vũ khí của Nga. Bên cạnh đó, các công ty Nga còn phụ thuộc vào việc “nhập khẩu công cụ điện tử và máy móc trong quá trình sản xuất” và hoạt động này đang chịu ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt quốc tế. 

Cũng theo ông Luzin, ngay cả khi xung đột Nga – Ukraine kết thúc, việc ngành vũ khí Nga trở lại kinh doanh như bình thường dường như là không thể. 

>> Nga nói quân Ukraine sắp hết thời gian rút khỏi Kursk, Kiev cạn tên lửa Samp-T