Nga đánh mất vị thế ‘cường quốc vũ khí’: Khách hàng nước ngoài quay lưng, trang bị cạn kiệt vì chiến tranh 

Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIRPI) ước tính, xuất khẩu vũ khí của Nga đã giảm một nửa trong giai đoạn 2019-2023 so với 5 năm trước đó. 

Các ước tính khác thậm chí còn cho thấy tình hình ảm đạm hơn. 

Xuất khẩu vũ khí của Nga đã giảm mạnh trong bối cảnh xung đột ở Ukraine

Pavel Luzin, chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA) ở Washington, cho biết Nga chỉ xuất khẩu chưa đầy 1 tỷ USD vũ khí trong năm 2024. Trong khi đó, con số này là 14,6 tỷ USD vào năm 2021, giảm xuống 8 tỷ USD vào năm 2022, và chỉ còn khoảng 3 tỷ USD vào năm 2023. 

Đáng chú ý, Pháp đã vượt Nga để trở thành nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới. 

“Có thể thấy Nga đã thất bại trong vai trò là một nhà xuất khẩu vũ khí”, Luzin nhận định vào tháng 11 năm ngoái. 

Nguyên nhân chính của sự sụt giảm xuất khẩu là các nhà sản xuất vũ khí Nga đang chuyển trọng tâm từ hợp đồng xuất khẩu sang đáp ứng nhu cầu quân đội trong nước phục vụ cuộc chiến tại Ukraine . 

Trang web tình báo nguồn mở Oryx chỉ ra rằng Nga đã mất 3.773 xe tăng, 1.933 xe bọc thép chiến đấu, 5.531 xe chiến đấu bộ binh, 615 xe chở quân bọc thép, gần 2.000 khẩu pháo các loại, và nhiều thiết bị khác. 

Tuy nhiên, đây mới chỉ là những tổn thất được xác minh qua hình ảnh và video, nên con số thực tế có thể cao hơn nhiều. 

Để bù đắp tổn thất, các công ty vũ khí Nga đang hoạt động hết công suất. Moscow cũng phải sử dụng kho dự trữ vũ khí thời Liên Xô, nhưng theo Luzin, năm 2025 có thể là năm cuối cùng Nga có thể dựa vào nguồn dự trữ này. 

Dữ liệu chính thức từ Nga có thể không đáng tin cậy, nhưng SIRPI cho biết sản xuất vũ khí mới đã tăng đáng kể vào năm 2023 do nhu cầu nội địa. Hai công ty vũ khí lớn nhất của Nga là Rostec và Tactical Missile Corporation ghi nhận doanh thu tăng 40% trong năm đó. 

Tuy nhiên, đà tăng trưởng này có thể không bền vững. 

Luzin chỉ ra rằng các công ty vũ khí Nga đang đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực, khó khăn tài chính và chi phí gia tăng do lệnh trừng phạt từ phương Tây. Những yếu tố này khiến họ gặp khó khăn trong việc sản xuất đủ trang thiết bị và phải tạm dừng nhiều hợp đồng xuất khẩu. 

Nga đang mất dần khách hàng  

Số lượng khách hàng mua vũ khí Nga cũng giảm mạnh. Nếu năm 2019, Nga bán vũ khí cho 31 quốc gia, thì đến năm 2023, con số này chỉ còn 12, theo SIRPI. 

Việc mua vũ khí không chỉ là vấn đề quân sự mà còn phản ánh lập trường chính trị. Nhiều quốc gia từng mua vũ khí Nga giờ đây chuyển sang mua từ phương Tây hoặc tự phát triển ngành công nghiệp quốc phòng của mình. 

Ngoài ra, do các lệnh trừng phạt, việc bảo trì vũ khí Nga ngày càng trở nên khó khăn hơn, khiến nhiều nước tìm kiếm nguồn cung cấp đáng tin cậy hơn. 

Tại châu Á - Thái Bình Dương, khu vực chiếm gần 70% tổng xuất khẩu vũ khí của Nga từ 2018 đến 2023, Mỹ đã vươn lên trở thành nhà cung cấp hàng đầu. Ở khu vực châu Phi cận Sahara, Nga cũng mất vị trí số một vào tay Trung Quốc. 

Theo Luzin, vũ khí Nga chủ yếu tập trung vào các hệ thống phòng không, máy bay chiến đấu, trực thăng, tàu ngầm diesel-điện, tàu hộ vệ và tên lửa chống hạm. 

Tuy nhiên, nhiều hệ thống vũ khí Nga đã bộc lộ điểm yếu trên chiến trường Ukraine. Hệ thống phòng không S-400, từng được quảng bá rầm rộ, lại cho thấy sự mong manh hơn so với những gì Moscow tuyên bố. 

Ngoài ra, Nga cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ. Trung Quốc đang chiếm lĩnh phân khúc vũ khí giá rẻ, trong khi Hàn Quốc vươn lên mạnh mẽ ở phân khúc cao cấp nhờ thời gian sản xuất nhanh và sản phẩm tương thích với tiêu chuẩn NATO . 

Một vấn đề khác là ngành công nghiệp quốc phòng Nga phụ thuộc nhiều vào linh kiện điện tử và máy móc nhập khẩu. Các lệnh trừng phạt quốc tế đã làm gián đoạn nguồn cung cấp, khiến sản xuất gặp nhiều khó khăn. 

Ngay cả khi chiến tranh Ukraine kết thúc, ngành công nghiệp vũ khí Nga có thể không dễ dàng phục hồi. Theo Luzin, việc giành lại thị phần đã mất là “cực kỳ khó khăn, nếu không muốn nói là không thể”. 

Theo BI 

>> Châu Á đứng giữa ‘ngã ba đường’: Giữ tỷ giá, kiểm soát lãi suất hay cứu thanh khoản?