Những siêu bão ‘đổ bộ’ càn quét thế giới trong năm 2024 và hồi chuông cảnh báo biến đổi khí hậu
Năm 2024 đánh dấu một trong những mùa bão khắc nghiệt nhất lịch sử, gây thiệt hại nặng nề, cảnh báo rõ rệt về tác động của biến đổi khí hậu.
Năm 2024 được ghi nhận là một trong những năm khắc nghiệt nhất trong lịch sử thời tiết toàn cầu, với sự xuất hiện của nhiều siêu bão có cường độ mạnh và mức độ tàn phá nghiêm trọng. Các cơn bão không chỉ để lại những tổn thất kinh tế lớn mà còn nhấn mạnh tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu đến sự gia tăng về cường độ và quy mô của các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Theo báo cáo cuối năm của công ty tái bảo hiểm Đức Munich Re, tổng thiệt hại do bão ở Bắc Đại Tây Dương và Tây Bắc Thái Bình Dương năm nay ước tính đạt 133 tỷ USD, vượt xa mức trung bình của 10 năm qua là 89,2 tỷ USD. Đây cũng là năm có thiệt hại do bão lớn thứ hai trong thập kỷ qua, chỉ sau năm 2017. Các chuyên gia cảnh báo rằng nhiệt độ mặt biển tăng cao, một hệ quả của biến đổi khí hậu, đã góp phần gia tăng sức mạnh và lượng mưa của các cơn bão, khiến chúng trở nên nguy hiểm hơn bao giờ hết.
Tại Bắc Đại Tây Dương, mùa bão năm nay chứng kiến 18 cơn bão nhiệt đới, trong đó 11 cơn đạt tốc độ gió trên 119km/h và 5 cơn trở thành siêu bão (cấp 3-5 trên thang Saffir-Simpson). Con số này vượt xa mức trung bình dài hạn là 12 cơn bão nhiệt đới và 2,8 siêu bão. Tại Tây Bắc Thái Bình Dương, 25 cơn bão được ghi nhận, trong đó 9 cơn đạt cấp 3 trở lên, với 18 cơn đổ bộ đất liền, gây thiệt hại nghiêm trọng tại nhiều quốc gia châu Á.
Các chuyên gia khí tượng cho rằng nhiệt độ nước biển gần đạt mức cao kỷ lục trong mùa bão năm 2024 là nguyên nhân chính khiến các cơn bão gia tăng cường độ nhanh chóng. Điều này đặc biệt rõ rệt ở các siêu bão như Beryl, Helene, Milton và Yagi, những cơn bão đã để lại dấu ấn tàn phá nặng nề trong năm qua.
Bão Beryl - Một trong những siêu bão lập nhiều kỷ lục nhất năm 2024
Bão Beryl là một trong những siêu bão lập nhiều kỷ lục nhất năm 2024. Đây là cơn bão mạnh nhất phát triển tại vùng phát triển chính (MDR) của Đại Tây Dương trước tháng 7 và cũng là cơn bão đạt cấp 5 sớm nhất theo thang Saffir-Simpson. Beryl đổ bộ liên tiếp ba lần trong một tuần, lần lượt tấn công quốc đảo Grenada, bán đảo Yucatan (Mexico) và Texas (Mỹ).
Mỗi lần đổ bộ, Beryl đều mang theo sức gió dữ dội và lượng mưa lớn, khiến hàng trăm nghìn người phải sơ tán. Thiệt hại do bão gây ra chủ yếu đến từ lũ lụt trên diện rộng, phá hủy cơ sở hạ tầng và khiến hệ thống giao thông ở các khu vực bị ảnh hưởng tê liệt hoàn toàn.
Bão Helene - Siêu bão lịch sử nước Mỹ
Helene được coi là cơn bão gây thiệt hại nặng nề nhất trong năm. Với sức gió lên tới 225 km/h, Helene đổ bộ vào vùng "Big Bend" thưa dân của Florida vào cuối tháng 9. Tuy nhiên, điều khiến Helene được nhớ đến nhiều hơn là lượng mưa kỷ lục mà nó mang đến các bang Bắc Carolina và Georgia. Mưa lớn đã gây ra lũ lụt nghiêm trọng, lấy đi sinh mạng của hơn 200 người và khiến hàng nghìn gia đình mất nhà cửa.
Ước tính thiệt hại do bão Helene lên tới 56 tỷ USD, con số cao nhất trong số các siêu bão năm 2024. Các nhà khí tượng nhận định rằng lượng mưa cực lớn của Helene có mối liên hệ trực tiếp với biến đổi khí hậu, làm gia tăng đáng kể khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Bão Milton - Cơn bão mạnh lên nhanh thứ ba từng được ghi nhận ở Đại Tây Dương
Chỉ hai tuần sau Helene, bão Milton xuất hiện và tiếp tục để lại dấu ấn về sự gia tăng cường độ nhanh chóng. Chỉ trong vòng một ngày, Milton mạnh lên từ bão nhiệt đới thành siêu bão cấp 5 với sức gió lên tới 290 km/h khi di chuyển qua Vịnh Mexico. Đây là cơn bão mạnh lên nhanh thứ ba từng được ghi nhận ở Đại Tây Dương.
Khi đổ bộ vào bờ biển phía tây nam Florida, Milton vẫn giữ sức gió hơn 200 km/h, gây ra nước dâng cao bất thường và sóng lớn, làm ngập lụt hàng trăm km bờ biển. Thiệt hại do Milton gây ra ước tính khoảng 38 tỷ USD, trong đó 25 tỷ USD đã được bảo hiểm chi trả, khiến đây trở thành cơn bão tốn kém nhất năm với các công ty bảo hiểm.
Siêu bão Yagi - Thảm họa châu Á
Ở châu Á, siêu bão Yagi được ghi nhận là cơn bão gây thiệt hại nặng nề nhất và đứng thứ ba trên toàn cầu trong năm nay. Yagi tấn công Philippines, đảo Hải Nam (Trung Quốc) và miền Bắc Việt Nam vào đầu tháng 9, gây ra mưa lũ nghiêm trọng trên diện rộng. Tổng thiệt hại ước tính lên tới 14 tỷ USD.
Tại Việt Nam, Yagi được ghi nhận là siêu bão mạnh nhất trong vòng 30 năm qua. Khởi đầu từ một áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, Yagi nhanh chóng phát triển thành siêu bão với tốc độ tăng cường cường độ chưa từng có trong lịch sử khí tượng Việt Nam. Cơn bão đã gây ra trận mưa lũ kinh hoàng trên khắp miền Bắc, khiến 320 người thiệt mạng, 25 người mất tích, ảnh hưởng tới 3,6 triệu người dân và làm hư hỏng hơn 322.000 ngôi nhà.
Các nghiên cứu cho thấy biến đổi khí hậu không chỉ làm tăng cường độ của các cơn bão mà còn làm gia tăng khả năng xảy ra hiện tượng bão mạnh lên nhanh chóng. Hiện tượng này đã được minh chứng rõ rệt qua các cơn bão như Milton và Beryl, những cơn bão đã phát triển thành siêu bão chỉ trong vòng 24-48 giờ.
Ngoài ra, lượng mưa cực lớn và lũ lụt nghiêm trọng do bão Helene và Yagi gây ra cũng được xem là hệ quả trực tiếp của nhiệt độ nước biển tăng cao.
Năm 2024 là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về những thách thức mà biến đổi khí hậu đặt ra đối với toàn cầu. Từ Mỹ đến châu Á, các quốc gia cần tăng cường các biện pháp phòng ngừa và phục hồi để giảm thiểu tác động của những cơn bão trong tương lai. Những bài học từ các siêu bão năm nay sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các chiến lược ứng phó với thiên tai trong thời gian tới.
*Tổng hợp: NASA, Munich Re, NWS, Cơ quan Khí tượng Thủy văn Quốc gia Việt Nam, ENSO
