Sai lầm khi nghĩ giáo dục song ngữ giúp học sinh nói tiếng Anh như tiếng mẹ đẻ 

Chính sách giáo dục song ngữ của Tây Ban Nha, với mục tiêu dạy học sinh bằng cả tiếng Tây Ban Nha và tiếng Anh, đã thu hút sự chú ý và đạt thành công nhất định trong những năm gần đây. 

Năm 2023, Tây Ban Nha đứng thứ 35 thế giới về trình độ tiếng Anh và được đánh giá ở mức “thông thạo trung bình”, theo xếp hạng chỉ số thông thạo Anh ngữ của tập đoàn giáo dục quốc tế Thụy Sĩ EF Education First (EF EPI). 

Chính sách song ngữ được giới thiệu lần đầu năm 1996, thông qua hợp tác giữa Bộ Giáo dục Tây Ban Nha và Hội đồng Anh (British Council), nhằm nâng cao trình độ tiếng Anh cho học sinh, giúp tăng cường cơ hội nghề nghiệp và khả năng cạnh tranh toàn cầu. Chương trình được triển khai trong các trường công lập Tây Ban Nha. 

Đến năm 2000, chính quyền các vùng tự trị của Tây Ban Nha bắt đầu triển khai các chương trình song ngữ riêng, và từ đó số lượng trường tham gia đã bùng nổ. Cho đến nay, chương trình đã tiếp cận 40.000 học sinh ở 90 trường mầm non, tiểu học và 58 trường trung học tại 10 Khu tự trị, theo British Council Spain. 

Kỳ vọng và thực tế  

Một trong những vấn đề lớn nhất của chính sách giáo dục song ngữ tại Tây Ban Nha là sự chênh lệch giữa kỳ vọng và kết quả thực tế. 

Mặc dù chương trình này đã mở rộng nhanh chóng, tăng gần 500% trong vòng một thập kỷ, nhưng cũng vấp phải nhiều chỉ trích khi không đáp ứng kỳ vọng cao của phụ huynh và các nhà giáo dục. Cuộc thảo luận về cách cải thiện mô hình song ngữ này vẫn đang là chủ đề nóng trong giới giáo dục Tây Ban Nha. 

Các bậc phụ huynh ở Tây Ban Nha coi giáo dục song ngữ như một chìa khóa cho tương lai thành công của con em họ, kỳ vọng rằng bằng cách ghi danh vào các trường song ngữ, con cái họ sẽ thành thạo cả tiếng Tây Ban Nha và tiếng Anh. Tuy nhiên, đây không phải là mục tiêu của chính sách, cũng không phản ánh thực tế, theo tờ Ediciones El País. 

“Phụ huynh cần hiểu rằng chúng tôi không nhắm đến việc tạo ra khả năng nói như người bản ngữ. Mục tiêu của chúng tôi là sự lưu loát thực tiễn, giúp học sinh sử dụng tiếng Anh trong các tình huống thực tế”, Giáo sư ngôn ngữ Anh María Luisa Pérez tại Đại học Jaén (Tây Ban Nha) nhận định. 

Quan điểm này phù hợp với phương pháp học Tiếng Anh như ngôn ngữ quốc tế (English as a lingua franca- ELF), nhấn mạnh khả năng giao tiếp hơn là phát âm hay ngữ pháp hoàn hảo. Theo các nhà nghiên cứu ELF, điều quan trọng nhất là học sinh có thể sử dụng tiếng Anh như một công cụ tương tác, chứ không phải nói với trình độ hoàn hảo của người bản ngữ. 

“Không học sinh nào có thể nói ngôn ngữ thứ hai của mình giỏi như ngôn ngữ thứ nhất. Tâm điểm phải là khả năng giao tiếp, không phải sự hoàn hảo”, Tiến sĩ đổi mới giáo dục David Marsh, người đã giúp phát triển phương pháp Tích hợp nội dung và ngôn ngữ (CLIL), đã nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây. 

Ông và các đồng nghiệp phát hiện ra rằng, nhiều học sinh châu Âu, sau 8 năm học tiếng Anh, vẫn gặp khó khăn trong việc nói trôi chảy. 

Thách thức, điểm sáng trong thực hiện  

Mặc dù mục tiêu của chính sách giáo dục song ngữ rất đáng ghi nhận, nhưng việc thực hiện lại không đồng đều trên khắp Tây Ban Nha. Một trong những vấn đề quan trọng là yêu cầu đối với giáo viên ở các vùng khác nhau. 

Một số vùng chỉ yêu cầu giáo viên đạt trình độ B2 tiếng Anh, thể hiện mức độ lưu loát nhưng chưa phải là thành thạo, trong khi các vùng khác yêu cầu trình độ C1, tương đương với mức độ thông thạo cao hơn. Sự chênh lệch này đã dẫn đến những lo ngại rằng nhiều giáo viên không có đủ kỹ năng để giảng dạy các môn học bằng tiếng Anh. 

Hơn nữa, việc thiếu các cố vấn ngôn ngữ trong trường công lập song ngữ đã làm trầm trọng thêm vấn đề này. Kế hoạch ban đầu của Bộ Giáo dục Tây Ban Nha và Hội đồng Anh là có các cố vấn có kinh nghiệm trong hệ thống giáo dục Anh để hỗ trợ xây dựng chương trình giảng dạy. 

Tuy nhiên, trong thực tế, các cố vấn này đã bị thay thế bởi các điều phối viên trường học, thường là giáo viên có kỹ năng tiếng Anh tốt nhất, nhưng lại thiếu kinh nghiệm trong lãnh đạo giáo dục hoặc giảng dạy song ngữ. “Chúng tôi về cơ bản đang tự xoay xở, không có sự hướng dẫn hay hỗ trợ rõ ràng”, Laura, một điều phối viên chương trình song ngữ tại Madrid, chia sẻ. 

Bất chấp những thách thức, chính sách giáo dục song ngữ của Tây Ban Nha đã mang lại một số kết quả tích cực. Các nghiên cứu, chẳng hạn như báo cáo Mon-CLIL do 2 trường đại học là Jaén và Córdoba thực hiện, cho thấy học sinh trong các chương trình song ngữ thường có kết quả tiếng Anh tốt hơn so với các bạn cùng trang lứa học chương trình đơn ngữ. 

Theo báo cáo, học sinh tiểu học ở chương trình song ngữ có điểm tiếng Anh trung bình cao hơn 1,23 điểm so với bạn cùng cấp không học song ngữ, trong khi học sinh trung học có điểm số cao hơn 2,4 điểm. 

Đáng chú ý, nghiên cứu chỉ ra rằng học sinh song ngữ có thành tích cao hơn các bạn cùng trang lứa trong tiếng Tây Ban Nha, với điểm số cao hơn 0,46 điểm ở cấp tiểu học và 1 điểm ở cấp trung học. 

Ở các môn khác như địa lý, lịch sử, và khoa học, học sinh song ngữ cũng có thành tích tốt hơn một chút, mặc dù sự khác biệt không quá rõ ràng. “Học sinh song ngữ có lợi thế không chỉ trong tiếng Anh mà còn trong các môn học khác, thậm chí cả tiếng Tây Ban Nha”, Ignacio, một trong những nhà nghiên cứu chính của báo cáo, chia sẻ. 

Bài học kinh nghiệm  

Các quốc gia muốn đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai có thể rút ra nhiều bài học từ chính sách giáo dục song ngữ của Tây Ban Nha. Đầu tiên là cần đặt kỳ vọng thực tế. Thay vì hứa hẹn khả năng sử dụng tiếng Anh như người bản ngữ, trọng tâm nên là trang bị cho học sinh các kỹ năng giao tiếp thực tế để tham gia hiệu quả vào thế giới toàn cầu hóa. 

Việc bắt đầu dạy ngôn ngữ sớm cũng rất quan trọng. Các quốc gia nên giới thiệu tiếng Anh từ cấp tiểu học và hỗ trợ liên tục trong suốt quá trình học tập của học sinh. Cách tiếp cận này đảm bảo học sinh xây dựng được nền tảng vững chắc và có thể được củng cố thêm khi họ tiến xa hơn trong con đường học vấn. 

Một bài học quan trọng khác là ưu tiên đào tạo giáo viên. Giáo viên cần thành thạo tiếng Anh và nắm vững các phương pháp giảng dạy. Điều này đảm bảo rằng thầy cô không chỉ truyền đạt nội dung môn học bằng tiếng Anh mà còn giúp học sinh hiểu ngôn ngữ tốt hơn thông qua quá trình học các môn khác. 

Các quốc gia cũng cần đảm bảo cung cấp đủ nguồn lực, bao gồm quyền tiếp cận bình đẳng đến tài liệu giảng dạy và cơ sở hạ tầng. Nếu thiếu các nguồn lực này, sự chênh lệch trong kết quả giáo dục có thể xuất hiện, như đã thấy ở một số khu vực của Tây Ban Nha. 

Một yếu tố quan trọng trong việc cải thiện giáo dục song ngữ là theo dõi và điều chỉnh chương trình thường xuyên. Đánh giá liên tục giúp xác định các lĩnh vực cần cải thiện trong kết quả học tập của học sinh và hiệu quả của giáo viên, cho phép hệ thống giáo dục linh hoạt và phản ứng nhanh hơn. 

>> Quốc gia từng thuê 30.000 giáo viên Anh ngữ bản địa về dạy giờ ra sao?