Tăng thuế rượu bia: Lộ trình nào phù hợp? 

Toàn cảnh Tọa đàm

Tăng thuế là cần thiết  

Tại Tọa đàm “Chính sách thuế hướng tới khoan sức doanh nghiệp” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức sáng 31/8, TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia  là cần thiết nhằm điều tiết hành vi tiêu dùng đối với sản phẩm không có lợi cho sức khỏe nếu lạm dụng. Tuy vậy, với dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) lần này, việc đánh giá hiện nay chưa nêu đầy đủ được tác động của quy định đưa ra. 

Nhận định về mục tiêu tăng thuế nhằm hạn chế tiêu dùng để bảo vệ sức khỏe người dân, bà Thảo cho rằng, nếu tăng thuế quá cao, có thể dẫn đến hàng nhập lậu, hoặc sản xuất không theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, tạo điều kiện cho thị trường rượu lậu phát triển hơn, từ đó ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người tiêu dùng. 

TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương

Ngoài ra, theo bà Thảo, kết quả kháo sát sơ bộ cho thấy, việc tăng thuế này có thể tác động gián tiếp tới 24 ngành hàng trong nền kinh tế, bao gồm cả dịch vụ lưu trú, ăn uống… Từ đó có thể ảnh hưởng đến việc thu hút đầu tư của nền kinh tế. 

“Thấu hiểu và chia sẻ” với mục tiêu sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt là để bảo đảm sức khỏe của người tiêu dùng, giúp gia tăng nguồn lực cho phát triển kinh tế, song bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia, rượu và nước giải khát Việt Nam (VBA) lo ngại điều này có thể làm gia tăng khó khăn cho các doanh nghiệp trong ngành. 

“Hiện, nhiều doanh nghiệp lớn, tập đoàn lớn đã phải cắt giảm lao động, thu hẹp quy mô, thay đổi cấu trúc để thích ứng với điều kiện hiện nay. Trong bối cảnh đó, việc đánh thuế lên tới 100% đến năm 2030 là một mức thuế suất rất lớn, doanh nghiệp rất bất ngờ và chưa đánh giá hết tác động của đề xuất này”, bà Vân Anh thông tin. 

Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia, rượu và nước giải khát Việt Nam

Trong bối cảnh đó, đại diện doanh nghiệp mong muốn Cơ quan soạn thảo, cùng với hiệp hội ngành hàng, các chuyên gia, tổ chức như CIEM có nghiên cứu để đánh giá tác động định lượng khi điều chỉnh tăng thuế này, không chỉ với đối tượng trực tiếp mà cả các đối tượng gián tiếp. 

Cân nhắc kéo giãn lộ trình  

Nhấn mạnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia là cần thiết, Chuyên gia kinh tế Phan Đức Hiếu thừa nhận, “vấn đề khó nhất là đánh thuế như thế nào? Cao nhất là bao nhiêu và lộ trình từ năm nào?”. Mẫu số chung là phải đặt mục tiêu doanh nghiệp vẫn duy trì sản xuất, kinh doanh hiệu quả, hợp lý. 

Trên cơ sở đó, ông Hiếu đề nghị, cơ quan soạn thảo nên cân nhắc lộ trình đánh thuế theo hướng kéo giãn hơn so với đề xuất như dự thảo Luật. Đó là nên bắt đầu từ sau năm 2026, để doanh nghiệp có thời gian thay đổi, cơ cấu lại hoạt động sản xuất kinh doanh, thích ứng với chính sách thuế mới. 

Về mức thuế, theo ông, sản phẩm bia và rượu khác nhau nên kịch bản đánh thuế cần khác nhau. Đối với thị trường bia, theo ông Hiếu, chỉ nên cân nhắc lộ trình tăng thuế từ năm 2027 và mức tăng không quá đột ngột dẫn đến người tiêu dùng ngừng uống. Bởi nếu doanh nghiệp ngừng bán bia sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất, công ăn việc làm của người lao động. Riêng với bia 0 độ, ông đề xuất không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. 

Với thị trường rượu, cũng cần cân nhắc giãn lộ trình bắt đầu tăng thuế từ 2027, thay vì từ 2026. Về mức độ đánh thuế, ông Hiếu đề nghị Cơ quan soạn thảo làm rõ vì sao phân chia rượu trên 20 độ và dưới 20 độ để áp thuế khác nhau. Bởi nếu không cẩn thận, rượu mạnh có thể được uống ít hơn, song lại dẫn đến sử dụng rượu thấp độ gia tăng. 

Chuyên gia kinh tế Phan Đức Hiếu

Ủng hộ đề xuất áp dụng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có cồn từ năm 2027, TS. Nguyễn Minh Thảo bổ sung, việc tăng thuế này không nên tăng hàng năm sẽ khó cho doanh nghiệp trong việc dự tính cũng như thích ứng hiệu quả. Có thể xem xét tăng thuế từ năm 2027, sau đó đến năm 2029 tăng tiếp. 

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Chu Thị Vân Anh cũng bày tỏ mong muốn lộ trình áp dụng từ năm 2027 và tăng ở mức tối đa là 80% đến năm 2030 nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi sau giai đoạn khó khăn. 

>> Phương án tăng thuế rượu, bia cần được tính toán nhiều chiều