Thủ tướng nhấn mạnh nguyên tắc '6 rõ' khi xây dựng dự thảo sửa đổi Luật Doanh nghiệp 

Luật Doanh nghiệp  2020, có hiệu lực từ ngày 01/01/2021, được sửa đổi, bổ sung năm 2022, đã đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho doanh nghiệp Việt Nam phát triển. Tuy nhiên, sau hơn bốn năm thực thi, thực tiễn đã chỉ ra một số bất cập lớn, đặc biệt là về quản trị doanh nghiệp, kiểm soát vốn điều lệ, hạn chế gian lận tài chính và giảm gánh nặng thủ tục. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, cùng với những yêu cầu từ các tổ chức quốc tế như FATF về chống rửa tiền, đã đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi và hoàn thiện luật. 

Ngày 19/03/2025, tại phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các Bộ, Ngành xây dựng dự thảo sửa đổi Luật Doanh nghiệp, nhấn mạnh nguyên tắc “6 rõ”: lược bỏ những quy định lỗi thời, sửa đổi những bất cập, bổ sung các quy định cần thiết, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp quản lý và xử lý các vấn đề còn có ý kiến khác nhau. Mục tiêu của Chính phủ là tạo ra một hành lang pháp lý minh bạch, hiệu quả, đồng thời đảm bảo không làm cản trở sự phát triển của doanh nghiệp. 

Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 3.2025 để thảo luận và cho ý kiến đối với 6 dự án luật, đề nghị xây dựng luật. Ảnh: VGP/Nhật Bắc.

Chính phủ kỳ vọng gì từ Luật Doanh nghiệp sửa đổi?  

Chính phủ đặt trọng tâm vào việc siết chặt quản lý nhưng vẫn đảm bảo tính linh hoạt để doanh nghiệp phát triển bền vững. Một trong những điểm nhấn của dự thảo lần này là yêu cầu doanh nghiệp công khai thông tin định kỳ trên Hệ thống thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp. Theo quy định mới, vào ngày cuối cùng của quý II và quý IV hằng năm, các doanh nghiệp sẽ phải cập nhật tình trạng hoạt động của mình. Chính phủ cho rằng quy định này giúp nâng cao tính minh bạch, giảm thiểu nguy cơ gian lận và đảm bảo kiểm soát chặt chẽ hơn tình trạng doanh nghiệp ma. Tuy nhiên, theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), điều này có thể khiến doanh nghiệp vừa và nhỏ đối mặt với chi phí tuân thủ cao hơn, tạo thêm gánh nặng hành chính không cần thiết. 

Một trong những điểm sửa đổi gây chú ý nhất là yêu cầu công khai thông tin chủ sở hữu hưởng lợi. Đây là bước đi quan trọng để Việt Nam tuân thủ cam kết quốc tế về phòng chống rửa tiền  theo yêu cầu của Lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF), trong bối cảnh Việt Nam đang nằm trong Danh sách Xám vì chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về minh bạch tài chính. 

Theo dự thảo, doanh nghiệp sẽ phải công khai danh tính những cá nhân thực sự kiểm soát và hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh, nhằm hạn chế tình trạng "núp bóng sở hữu". Tuy nhiên, việc thực thi quy định này có thể gặp thách thức lớn nếu thiếu cơ chế giám sát hợp lý. 

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đề xuất kiểm soát chặt chẽ hơn quá trình góp vốn điều lệ , nhằm hạn chế tình trạng “vốn ảo” hay “góp vốn khống”. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đăng ký vốn điều lệ rất cao nhưng không thực hiện góp vốn thực tế, tạo rủi ro tài chính và làm méo mó thị trường. Theo quy định mới, doanh nghiệp sẽ phải chứng minh năng lực tài chính khi đăng ký thành lập. Tuy nhiên, VCCI lo ngại rằng việc này có thể làm kéo dài thời gian gia nhập thị trường, ảnh hưởng đến tinh thần khởi nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo. 

Doanh nghiệp cần gì từ Luật Doanh nghiệp sửa đổi?  

Trong khi Chính phủ tập trung vào kiểm soát rủi ro tài chính, cộng đồng doanh nghiệp lại mong muốn một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, ít rào cản hơn. Một trong những vấn đề lớn nhất mà doanh nghiệp quan tâm là đơn giản hóa thủ tục đăng ký và rút lui khỏi thị trường. Hiện nay, việc tích hợp tài khoản định danh cá nhân (VNeID) với hệ thống đăng ký doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn. Theo VCCI, nếu đã có cơ chế hợp nhất tài khoản, thì việc yêu cầu xác thực điện tử riêng biệt là không cần thiết và nên được loại bỏ để giảm bớt thủ tục hành chính. 

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng đề xuất đa dạng hóa hình thức góp vốn. Hiện tại, Luật Doanh nghiệp chủ yếu công nhận việc góp vốn bằng tiền mặt và tài sản hữu hình, nhưng nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp mong muốn mở rộng quy định để cho phép góp vốn bằng tài sản trí tuệ, công nghệ hoặc thương hiệu. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn hơn, phù hợp với xu hướng nền kinh tế số. 

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng đặc biệt quan tâm đến quy định về trách nhiệm pháp lý của cổ đông và thành viên góp vốn. Theo dự thảo sửa đổi, nếu một cổ đông sáng lập chuyển nhượng cổ phần nhưng công ty cũ chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế, cổ đông này có thể bị hạn chế trong việc thành lập doanh nghiệp mới. Quy định này nhằm ngăn chặn tình trạng trốn thuế, nhưng nếu không có điều khoản linh hoạt, có thể gây khó khăn cho các nhà đầu tư hợp pháp. 

Cân bằng lợi ích: Bài toán không dễ giải  

Việc sửa đổi Luật Doanh nghiệp không chỉ là một vấn đề pháp lý mà còn liên quan đến bài toán cân bằng giữa quản lý nhà nước và thúc đẩy doanh nghiệp phát triển. Nếu quy định quá chặt chẽ, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc vận hành và mở rộng. Ngược lại, nếu quá lỏng lẻo, có thể tạo điều kiện cho gian lận thương mại, trốn thuế và rửa tiền. 

Một hệ thống pháp luật hiệu quả cần đảm bảo tính ổn định, minh bạch và dễ tiếp cận. Các chính sách mới không nên tạo ra sự bất định quá lớn, khiến doanh nghiệp khó lập kế hoạch dài hạn. Đồng thời, việc điều chỉnh các quy định cần dựa trên đánh giá tác động thực tế, tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường kinh doanh. 

Luật Doanh nghiệp sửa đổi là một bước đi quan trọng để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi và không gây tác động tiêu cực đến doanh nghiệp, cần có sự tham vấn chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các chuyên gia kinh tế. Nếu tìm được điểm cân bằng hợp lý, Luật Doanh nghiệp mới sẽ trở thành công cụ quan trọng giúp Việt Nam đạt được mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập kinh tế toàn cầu. 

>> Luật đầu tư công sửa đổi có thể thúc đẩy kinh tế Việt Nam ra sao?