Việt Nam cần bao nhiêu năm để có một môi trường kinh doanh như Singapore? 

Môi trường kinh doanh  không chỉ quyết định mức độ thuận lợi khi doanh nghiệp gia nhập thị trường, mà còn phản ánh sự hiệu quả của hệ thống quản lý nhà nước và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank), Việt Nam đã có những tiến bộ quan trọng trong việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, với 2.789 quy định kinh doanh được cắt giảm tính đến tháng 12/2023. 

Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức, từ thời gian cấp phép kéo dài, chi phí tuân thủ cao, cho đến sự thiếu nhất quán trong thực thi chính sách. Điều này đang cản trở Việt Nam trên con đường bắt kịp Singapore. 

Singapore – Biểu tượng của môi trường kinh doanh hàng đầu thế giới.

Khoảng cách môi trường kinh doanh giữa Việt Nam và Singapore  

Singapore là quốc gia có môi trường kinh doanh hàng đầu thế giới nhờ quy trình thủ tục đơn giản, hệ thống pháp luật minh bạch và cơ sở hạ tầng hỗ trợ doanh nghiệp mạnh mẽ. Theo World Bank, hệ thống quản lý của Singapore giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ và nâng cao hiệu quả của các quy trình pháp lý​. Trong khi đó, Việt Nam vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, làm tăng thời gian và chi phí cho doanh nghiệp​. 

Một trong những yếu tố quan trọng là thời gian thực hiện các thủ tục hành chính. Theo báo cáo của World Bank, các thủ tục liên quan đến giấy phép xây dựng, xuất nhập khẩu và kết nối hạ tầng tại Việt Nam thường mất nhiều thời gian hơn so với Singapore​. Sự chậm trễ này không chỉ làm tăng gánh nặng hành chính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất kinh doanh và khả năng thu hút đầu tư. 

Chi phí tuân thủ hành chính cũng là một rào cản lớn. World Bank nhấn mạnh rằng hệ thống quản lý của Việt Nam làm gia tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp do tính kém hiệu quả và sự tùy ý trong thực thi chính sách​. So với Singapore, mức độ phức tạp trong thủ tục hành chính của Việt Nam vẫn cao hơn đáng kể, khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian và chi phí để đáp ứng các yêu cầu pháp lý. 

Hệ thống quản lý kém hiệu quả làm tăng chi phí tuân thủ của doanh nghiệp tại Việt Nam. Nguồn: World Bank Enterprise Survey (WBES).

Khả năng tiếp cận vốn và mức độ mở cửa của nền kinh tế cũng có sự khác biệt đáng kể. Theo Chỉ số hạn chế đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI Regulatory Restrictiveness Index) của OECD, Việt Nam có nhiều rào cản hơn Singapore trong các lĩnh vực tài chính, viễn thông và logistics​. Việc nới lỏng các hạn chế đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và dịch vụ tài chính, sẽ giúp Việt Nam thu hút thêm dòng vốn FDI, từ đó thúc đẩy tăng trưởng năng suất và phát triển nền kinh tế số. 

Các yếu tố giúp Singapore vượt trội: Bài học cho Việt Nam  

Singapore không chỉ có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp  mà còn xây dựng một môi trường kinh doanh bền vững dựa trên những yếu tố cốt lõi như hệ thống pháp luật minh bạch, chính phủ điện tử, chính sách tài khóa ổn định và chất lượng nguồn nhân lực cao. Đây là những nền tảng quan trọng giúp quốc gia này trở thành một trong những trung tâm tài chính và thương mại hàng đầu thế giới, thu hút doanh nghiệp và nhà đầu tư từ khắp nơi​. 

Hệ thống pháp luật minh bạch và thực thi hiệu quả là một trong những lợi thế lớn nhất của Singapore. Báo cáo của World Bank nhấn mạnh rằng Singapore có môi trường pháp lý ổn định, giúp giảm rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp. Trong khi đó, tại Việt Nam, hiệu quả thực thi chính sách và tính minh bạch trong quy trình pháp lý vẫn còn hạn chế, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong các tranh chấp thương mại và bảo vệ quyền lợi kinh doanh​. 

Chính phủ điện tử và số hóa dịch vụ công giúp Singapore tối ưu hóa hiệu suất quản lý nhà nước và hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn. Theo báo cáo của World Bank (2024), "100% dịch vụ công tại Singapore được thực hiện trực tuyến, giúp tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí cho doanh nghiệp"​. Doanh nghiệp có thể đăng ký kinh doanh, nộp thuế, xin giấy phép và thực hiện nhiều thủ tục hành chính một cách nhanh chóng qua các nền tảng trực tuyến. Ngược lại, mặc dù Việt Nam đã triển khai Cổng dịch vụ công quốc gia, nhưng nhiều thủ tục vẫn yêu cầu hồ sơ giấy, gây ra tình trạng chậm trễ và phát sinh chi phí không chính thức​. 

Chính sách tài khóa ổn định và môi trường tài chính phát triển là một trong những yếu tố giúp Singapore trở thành điểm đến hấp dẫn cho doanh nghiệp. Báo cáo của World Bank nhấn mạnh rằng hệ thống tài chính tại Singapore được quản lý hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn so với Việt Nam​. Trong khi đó, tại Việt Nam, doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc vay vốn ngân hàng, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). 

Chất lượng nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng giúp Singapore duy trì năng lực cạnh tranh cao trong khu vực và trên thế giới. Báo cáo của World Bank nhấn mạnh rằng nâng cao chất lượng lao động là một trong những yếu tố quan trọng giúp cải thiện năng suất và thu hút đầu tư​. Hiện tại, Việt Nam vẫn đang trong quá trình cải thiện kỹ năng và đào tạo nghề để đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghệ cao và dịch vụ tài chính. 

Việt Nam cần làm gì để đạt được môi trường kinh doanh như Singapore?  

Việt Nam đang trong quá trình cải cách mạnh mẽ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện môi trường kinh doanh. Để đạt được một môi trường kinh doanh tương đương Singapore, quốc gia được đánh giá là một trong những nơi thuận lợi nhất thế giới để khởi nghiệp và vận hành doanh nghiệp, Việt Nam cần thực hiện những thay đổi sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, quá trình cải cách cần tập trung vào ba trụ cột chính: nâng cao chất lượng thể chế, giảm rào cản hành chính và thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân. Nếu Việt Nam không đẩy mạnh cải cách, nền kinh tế sẽ đối mặt với nguy cơ tụt hậu so với các nước có tốc độ cải cách nhanh hơn trong khu vực​. 

Theo báo cáo của World Bank, Nghị quyết 68/NQ-CP được triển khai nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính và cải thiện chất lượng quy định kinh doanh, giúp giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, báo cáo không đưa ra con số cụ thể về thời gian Việt Nam cần để đạt được môi trường kinh doanh tương tự Singapore​. Dù vậy, World Bank nhấn mạnh rằng tốc độ cải cách thể chế, mức độ ứng dụng công nghệ số, giảm rào cản đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực sẽ là những yếu tố quyết định giúp Việt Nam thu hẹp khoảng cách với Singapore trong dài hạn​. 

Mục tiêu này không thể đạt được nếu chỉ dựa vào tăng trưởng tự nhiên mà không có các cải cách mạnh mẽ. Để thu hẹp khoảng cách với Singapore, theo World Bank, Việt Nam cần tập trung vào ba nhóm giải pháp quan trọng: cải thiện thủ tục hành chính, nâng cao khả năng tiếp cận vốn và đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực. 

Thứ nhất, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ và đẩy mạnh Chính phủ điện tử. Theo báo cáo Ease of Doing Business của World Bank, thời gian thực hiện các thủ tục pháp lý tại Việt Nam trung bình cao hơn Singapore từ 5 đến 10 lần, tạo gánh nặng lớn cho doanh nghiệp​. Việc xin cấp phép xây dựng tại Việt Nam mất trung bình 166 ngày, trong khi tại Singapore chỉ mất 26 ngày. Nếu có thể rút ngắn thời gian xử lý các thủ tục pháp lý xuống mức trung bình của khu vực, Việt Nam sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ để thu hút đầu tư và phát triển doanh nghiệp. 

Thứ hai, Việt Nam cần cải thiện khả năng tiếp cận vốn và thị trường cho doanh nghiệp. Hiện tại, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) gặp khó khăn trong việc vay vốn do các quy định chặt chẽ về tài sản đảm bảo và lãi suất cao. Theo chỉ số FDI Regulatory Restrictiveness Index của OECD, Việt Nam vẫn duy trì nhiều rào cản hơn so với Singapore trong các lĩnh vực tài chính, viễn thông và logistics​. Việc nới lỏng các quy định về đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và tài chính, có thể giúp Việt Nam thu hút thêm dòng vốn FDI, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng suất lao động. 

Thứ ba, đầu tư mạnh vào giáo dục và đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Chất lượng lao động là yếu tố quan trọng quyết định năng suất và khả năng thu hút đầu tư vào các ngành có giá trị gia tăng cao. Theo World Economic Forum, Singapore đứng đầu thế giới về chất lượng giáo dục nghề nghiệp và đào tạo kỹ năng. Trong khi đó, tại Việt Nam, chỉ có 25% lực lượng lao động có trình độ từ cao đẳng trở lên, so với 60% tại Singapore​. Nếu không cải thiện trình độ lao động, Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với các nền kinh tế phát triển hơn trong khu vực. 

Để đạt được một môi trường kinh doanh tương tự Singapore, Việt Nam không chỉ cần cải cách mạnh mẽ mà còn phải duy trì động lực cải cách trong dài hạn. Việc thực thi các chính sách một cách hiệu quả, kết hợp với đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ, sẽ giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách với các nền kinh tế tiên tiến. Nếu các biện pháp này được triển khai một cách đồng bộ và quyết liệt, Việt Nam sẽ có cơ hội tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi và cạnh tranh hơn trong khu vực. Tuy nhiên, để đạt đến trình độ như Singapore, đòi hỏi cải cách liên tục, thực thi chính sách hiệu quả và một chiến lược phát triển bền vững trong dài hạn. 

Môi trường kinh doanh không chỉ phụ thuộc vào chính sách, mà còn cần sự thay đổi về tư duy quản lý, hiệu quả thực thi và sự hợp tác giữa khu vực công và tư nhân. Nếu thực hiện các cải cách quyết liệt và đồng bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. 

>> VCCI kiến nghị về cải cách thủ tục hành chính: Lời giải cho tăng trưởng năng suất