Tiến sĩ người Việt tạo AI 'hạ gục' HCV Olympic Toán quốc tế: Từng lỡ vé thi IMO, là học trò của ‘thần đồng’ Lê Bá Khánh Trình
"Các bạn đạt Huy chương Vàng IMO giải được 40/50 bài toán thì AlphaGeometry 2 có thể giải tới 42/50 bài", Tiến sĩ Thắng chia sẻ.
Tháng 2 vừa qua, nhóm nghiên cứu của Tiến sĩ Lương Minh Thắng - nhà nghiên cứu cao cấp tại Google (Mỹ) đã phát triển thành công phiên bản AlphaGeometry 2. Điểm đột phá của phiên bản này là khả năng giải toán vượt trội, thậm chí vượt qua cả những thí sinh đạt Huy chương Vàng Olympic Toán quốc tế (IMO) trong lĩnh vực hình học.
"Các bạn đạt Huy chương Vàng IMO giải được 40/50 bài toán thì AlphaGeometry 2 có thể giải tới 42/50 bài", Tiến sĩ Thắng hào hứng chia sẻ.
Là một trong những người Việt nổi bật tại Thung lũng Silicon, Tiến sĩ Lương Minh Thắng không chỉ được biết đến với vai trò nhà nghiên cứu AI, mà còn là đồng sáng lập Viện New Turing (NTI). Ông đã chỉ ra tác động hai chiều giữa trí tuệ nhân tạo (AI) và nền giáo dục khai phóng.
Cảm hứng sáng tạo từ người thầy huyền thoại
Đầu tháng 12/2023, trong chuyến về thăm trường cũ tại TP. HCM, Tiến sĩ Lương Minh Thắng đã giới thiệu AlphaGeometry với thầy Lê Bá Khánh Trình - huyền thoại Toán học Việt Nam, người từng đạt Huy chương Vàng IMO 1979 với số điểm tuyệt đối 40/40, đồng thời nhận giải đặc biệt nhờ lời giải độc đáo.
Sau khi phân tích một trong những phương pháp chứng minh của AlphaGeometry, thầy Trình nhận xét mô hình AI này rất ấn tượng nhưng vẫn mang tính máy móc, thiếu đi vẻ đẹp và "linh hồn" mà con người tìm kiếm trong lời giải. Ghi nhận góp ý, Tiến sĩ Lương Minh Thắng đã tiếp tục nghiên cứu, cải tiến AlphaGeometry để hoàn thiện hơn.
Tháng 1/2024, AlphaGeometry chính thức ra mắt cộng đồng AI với một công trình nghiên cứu được công bố trên tạp chí khoa học danh giá Nature. Nhóm tác giả gồm 3 Tiến sĩ người Việt: Lương Minh Thắng, Trịnh Hoàng Triều và Lê Viết Quốc, cùng hai chuyên gia quốc tế: Tiến sĩ Yuhuai Wu và Tiến sĩ He He.
Phiên bản này của AlphaGeometry khiến nhiều người kinh ngạc khi kết hợp mô hình ngôn ngữ thần kinh và suy luận logic với dữ liệu tổng hợp quy mô lớn, cho phép giải các bài toán IMO một cách hiệu quả.
"Tuy nhiên, AlphaGeometry khi đó vẫn chưa thể giải bài toán huyền thoại của thầy Trình. Bài toán này có những điểm di chuyển liên kết với nhau, nhưng AlphaGeometry 1 chưa thể mô tả chính xác sự dịch chuyển đó", Tiến sĩ Thắng trăn trở, tiếp tục tìm kiếm hướng cải tiến.
Hiện thực giấc mơ IMO theo một cách đặc biệt
Hơn 20 năm trước, Tiến sĩ Lương Minh Thắng từng lỡ hẹn với kỳ thi IMO khi đứng thứ 8 trong đội tuyển quốc gia, trong khi chỉ có 6 thí sinh được chọn dự thi. Tuy không thể theo đuổi giấc mơ IMO, anh đã rẽ hướng sang AI khi vào đại học.
Chính bước ngoặt này đã đưa anh trở lại IMO 2024 theo một cách đầy đặc biệt - không phải với tư cách thí sinh, mà thông qua AlphaGeometry, phần mềm AI do nhóm anh phát triển. Tại kỳ thi diễn ra ở Bath, Vương quốc Anh, AlphaGeometry đã chính thức "đối đầu" với những tài năng Toán học từ hơn 100 quốc gia.
"Tháng 7/2024, lần đầu tiên nhóm chúng tôi đưa AI tham dự kỳ thi Toán quốc tế IMO và giành Huy chương Bạc", Tiến sĩ Thắng chia sẻ.
Là khách mời đặc biệt tại cuộc thi, Tiến sĩ Thắng có cơ hội giới thiệu AlphaGeometry với các thí sinh quốc tế và gặp lại thầy Lê Bá Khánh Trình ngay tại sự kiện.
AlphaGeometry tỏ ra vượt trội trong lĩnh vực hình học, nhưng tại IMO 2024, chỉ có một bài toán hình học trong đề thi, còn lại là đại số, số học và tổ hợp. Đáng tiếc, AlphaGeometry thiếu đúng 1 điểm để đạt Huy chương Vàng, điều này thôi thúc Tiến sĩ Thắng và nhóm tiếp tục nghiên cứu để phát triển AI có khả năng siêu suy luận (superhuman reasoning).
Với khát vọng chinh phục tất cả các bài toán hình học IMO, nhóm đã phát triển AlphaGeometry 2, ra mắt vào tháng 2/2025. Đây cũng chính là phiên bản giúp giải thành công bài toán của thầy Trình.
Tiến sĩ Lương Minh Thắng tin rằng AlphaGeometry là một cột mốc quan trọng hướng đến việc phát triển trí thông minh nhân tạo giống con người và khả năng tự học. Đây chính là bước đệm để tiến tới siêu trí tuệ nhân tạo AGI (Artificial General Intelligence) - những hệ thống có thể học mọi tri thức, nhận thức và vượt qua trí thông minh của con người.
"Tham vọng của nhóm là phát triển AlphaGeometry lên mức có thể giải cả các bài toán hình học 3D (thay vì chỉ 2D hiện nay) và 6/7 bài toán thiên niên kỷ mà thế giới chưa thể giải được. Nếu một ngày nào đó AI có thể đạt giải Fields giống Giáo sư Ngô Bảo Châu, đó sẽ là điều tuyệt vời", Tiến sĩ Lương Minh Thắng kỳ vọng.
Tạo ra AI thông minh hơn con người
AlphaGeometry 2 chỉ là một phần trong dự án Suy luận siêu trí tuệ, lĩnh vực mà Tiến sĩ Thắng đang tiên phong. Những nghiên cứu của anh nhận được sự ủng hộ từ Demis Hassabis, CEO Google DeepMind – người vừa giành Giải Nobel Hóa học.
Theo Tiến sĩ Thắng, trước đây nhiều người nghĩ AI sẽ cần vài năm nữa mới có thể giải Toán quốc tế, nhưng AlphaGeometry đã hiện thực hóa điều đó ngay bây giờ. Tuy nhiên, mục tiêu của nhóm không chỉ dừng lại ở toán học.
"Chúng tôi muốn AI không chỉ bắt chước con người mà còn có khả năng suy luận mới, tạo ra những giải pháp đột phá cho thế giới trong nhiều lĩnh vực như Vật lý, Hóa học, thậm chí hỗ trợ nghiên cứu thuốc", Tiến sĩ Thắng chia sẻ.
Tại Google DeepMind, Tiến sĩ Lương Minh Thắng đã xây dựng các mô hình tiên tiến về ngôn ngữ (QANet, ELECTRA) và thị giác (UDA, NoisyStudent). Anh cũng là đồng sáng lập dự án Meena – chatbot tốt nhất thế giới năm 2020, sau này trở thành Google LaMDA, Bard và hiện là Gemini - nền tảng AI chủ lực của Google.
Tính đến nay, Tiến sĩ Thắng sở hữu hơn 50 công trình nghiên cứu, 40.000 trích dẫn và 20 bằng sáng chế.
Suốt 5 năm qua, anh cùng các chuyên gia người Việt đồng sáng lập VietAI, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên đào tạo kỹ sư AI chất lượng cao. Đến nay, VietAI đã đào tạo hơn 4.000 kỹ sư AI, trong đó 4 kỹ sư trẻ đã trở thành chuyên gia phát triển Google về học máy đầu tiên tại Việt Nam.
Bên cạnh mối duyên với AI trong quá trình học tập và nghiên cứu, Tiến sĩ Thắng còn nên duyên với Thạc sĩ Wendy Uyên Nguyễn, Giám đốc Đối ngoại toàn cầu, nhà sáng lập của Viện Vi sinh & Chống dịch Stanford (Đại học Stanford) cũng nhờ AI.
