Tổ yến giá chỉ 9.000 đồng bán tràn lan qua livestream làm từ bột rau câu, lòng trắng trứng đang đe dọa thị trường tỷ đô

Thị trường yến sào Việt Nam đang đối mặt với khủng hoảng niềm tin nghiêm trọng khi ngày càng nhiều sản phẩm gắn mác “tổ yến” xuất hiện tràn lan, nhưng thực chất chỉ là hỗn hợp bột rau câu, gelatin, lòng trắng trứng và hương liệu tổng hợp. Không chỉ làm giảm giá trị thật của tổ yến, hiện tượng này còn đe dọa sức khỏe người tiêu dùng và sự phát triển bền vững của ngành.

Tại tọa đàm “Gỡ vướng để phát triển thương hiệu ngành yến sào” diễn ra ngày 12/4 ở TP.HCM, ông Nguyễn Thanh Hải – Tổng Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa – cho biết, chỉ trong quý đầu năm nay, đơn vị này đã phát hiện hơn 30 trường hợp vi phạm sở hữu trí tuệ như sao chép hình ảnh, sử dụng tên thương hiệu, thành phần tương tự. “Nhiều website giả mạo gắn cụm từ ‘yensaokhanhhoa’ đã được lập ra nhằm đánh lừa người tiêu dùng”, ông Hải cảnh báo.

Chính người trong ngành cũng... bị ép làm giả

Không khó để bắt gặp trên các sàn thương mại điện tử, livestream hay mạng xã hội những sản phẩm được quảng cáo là “tổ yến nguyên chất” nhưng có giá chỉ từ 9.000–15.000 đồng/lọ. Một số nhà cung cấp thậm chí mạnh miệng công bố hàm lượng yến đến 30%, dù không hề có chứng nhận hay kiểm định nào từ cơ quan chức năng.

Ông Nguyễn Thanh Hải - Tổng Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa phát biểu tại Tọa đàm. Ảnh: Thuận Văn

“Giá bán như vậy hoàn toàn không tương xứng với chi phí chế biến yến thật. Nguy hiểm hơn, các nguyên liệu thay thế giá rẻ có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ, đặc biệt là với trẻ em và người cao tuổi”, ông Hải nhấn mạnh.

>> Gạo Việt tăng tốc: Xuất khẩu quý I thu gần 1,21 tỷ USD, Trung Quốc trở thành top 2 nhập khẩu

Trên thị trường hiện xuất hiện nhiều sản phẩm đội lốt yến sào nhưng thực chất chỉ được chế biến từ nguyên liệu giá rẻ như bột rau câu, lòng trắng trứng, hoặc pha trộn phụ gia kém chất lượng, không đảm bảo an toàn. Thậm chí, các thương hiệu lớn như Yến sào Khánh Hòa, Sanest hay Sanvinest còn bị làm giả tràn lan.

Không chỉ đối mặt với hàng giả, ngành yến còn bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh không lành mạnh. Bà Tâm – Giám đốc một nhà máy sản xuất yến tại TP.HCM – chia sẻ: “Nhiều đối tác đến đặt hàng, yêu cầu yến thơm ngon, đặc biệt, nhưng rồi lại nói thẳng: ‘Chị làm sao để sản phẩm có mùi yến là được, còn thành phần không cần thật’. Nếu tôi từ chối thì mất khách”.

Câu chuyện của bà Tâm không phải là cá biệt. Theo ông Lương Tấn Lợi – Giám đốc Công ty CP Sâm Việt Nam – Trà My, nhiều cơ sở nuôi yến nhỏ lẻ đang tự chế biến, đóng lọ, đưa sản phẩm ra thị trường mà không qua bất kỳ quy trình kiểm định nào. Tại một hội chợ quốc tế, chính đối tác nước ngoài cũng ngỡ ngàng khi thấy “mỗi tỉnh đều có yến thật”, đặt dấu hỏi về độ tin cậy của sản phẩm Việt Nam.

Cần hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch hóa thị trường

Thực tế, ngành yến đang rơi vào trạng thái “vô chủ” khi thiếu hành lang pháp lý cụ thể, dẫn đến việc các cơ sở nuôi chim yến mọc lên tự phát. Ông Lê Việt Bảo – Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y TP.HCM – cho biết, từ năm 2008 đến nay, TP đã có hơn 735 nhà nuôi yến, nhưng phần lớn không đăng ký với chính quyền địa phương.

Nhằm quản lý tốt hơn, UBND TP.HCM đã ban hành Nghị quyết 19/2024, quy định rõ khu vực được phép nuôi yến như TP Thủ Đức, Cần Giờ, Hóc Môn, Củ Chi… Việc xây mới nhà yến phải được cấp phép và đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể.

TS Trần Quang Thắng – Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý TP.HCM – nhận định, ngành nuôi yến Việt Nam còn thiếu tính liên kết giữa các khâu sản xuất – chế biến – tiêu thụ. “Bộ NN&PTNT cần có hướng dẫn cụ thể để các địa phương thống nhất quy trình cấp phép và công nhận cơ sở chăn nuôi yến là một dạng công trình xây dựng, được ghi nhận trong sổ đỏ”, ông Thắng kiến nghị.

Hàng giả đe dọa ngành yến Việt Nam. Ảnh minh họa

Để xây dựng lại niềm tin, ông Nguyễn Thanh Hải cho rằng ngành yến cần một cuộc “đại phẫu”. Cụ thể, cần hoàn thiện hệ thống pháp lý về công bố chất lượng và truy xuất nguồn gốc, tăng cường kiểm tra tại cơ sở sản xuất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm và đặc biệt là ban hành Bộ Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) về yến sào.

“Đây là nền tảng để tạo dựng một thị trường minh bạch, lành mạnh và phát triển bền vững”, ông Hải khẳng định.

Trong bối cảnh Trung Quốc – thị trường tiêu thụ yến lớn nhất thế giới với kim ngạch lên tới 8 tỷ USD/năm – đang ngày càng đòi hỏi khắt khe về truy xuất nguồn gốc và chất lượng, ngành yến Việt cần nhanh chóng củng cố lại “bộ khung” nếu không muốn đánh mất lợi thế cạnh tranh.

>> Mang về 10.000 tỷ mỗi năm, loại gia vị đại bổ này vẫn thua mì chính trong mâm cơm người Việt