Trình Quốc hội ‘xóa bỏ’ TAND cấp cao và cấp huyện, thành lập 355 tòa khu vực

Chiều ngày 26/4, trong khuôn khổ phiên họp 44, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Tổ chức Tòa án nhân dân .

Tại tờ trình, Phó chánh án TAND tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết, TAND tối cao đề xuất sửa đổi tổ chức hệ thống tòa án theo hướng không còn tổ chức TAND cấp cao và TAND cấp huyện, thay vào đó sẽ thành lập TAND khu vực và chuyển các TAND sơ thẩm chuyên biệt thành các tòa chuyên trách trong TAND khu vực. Theo mô hình mới, hệ thống tòa án sẽ gồm 3 cấp: TAND tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực.

Dự thảo luật cũng quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội giữ thẩm quyền quyết định thành lập, giải thể và phân định thẩm quyền lãnh thổ của các tòa án cấp tỉnh, khu vực, dựa trên đề nghị của Chánh án TAND tối cao. Song song đó, dự thảo điều chỉnh nhiệm vụ của TAND các cấp. Theo đó, TAND tối cao ngoài thực hiện giám đốc thẩm, tái thẩm còn đảm nhận việc phúc thẩm các bản án hình sự sơ thẩm của tòa án cấp tỉnh chưa có hiệu lực pháp luật.

TAND cấp tỉnh tiếp tục xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự theo quy định, đồng thời phúc thẩm các vụ án, vụ việc từ tòa án khu vực và thực hiện giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án của tòa án khu vực. TAND khu vực có nhiệm vụ xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại, phá sản và sở hữu trí tuệ. Một số tòa án khu vực tại các trung tâm kinh tế lớn sẽ tổ chức thêm tòa phá sản và tòa sở hữu trí tuệ chuyên trách, với phạm vi thẩm quyền lãnh thổ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định.

Dự thảo luật cũng đề xuất tăng số lượng thẩm phán TAND tối cao từ 13-17 người hiện nay lên 23-27 người. Tiêu chuẩn bổ nhiệm thẩm phán TAND tối cao cũng được "nới lỏng" trong những trường hợp đặc biệt, theo đó cho phép những người đang là thẩm phán TAND hoặc đã có 5 năm làm vụ trưởng (hoặc tương đương) tại TAND tối cao được bổ nhiệm nhằm mở rộng nguồn nhân sự chất lượng cao.

Trình bày thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, cơ quan thẩm tra tán thành việc sửa luật nhằm tinh gọn bộ máy hệ thống tòa án. Tuy nhiên, đối với nhiều đề xuất của TAND tối cao tại dự thảo luật, cơ quan thẩm tra đề nghị cần xin ý kiến cấp có thẩm quyền.

Về việc thành lập tòa chuyên trách về kinh tế, sở hữu trí tuệ và phá sản tại các tòa khu vực, ông Tùng cho rằng, việc này sẽ làm phát sinh đầu mối nên cần xin ý kiến cấp có thẩm quyền. Đối với đề xuất tăng số lượng thẩm phán TAND tối cao, ông Tùng lưu ý đây là vấn đề liên quan đến chủ trương của Đảng vì thẩm phán TAND tối cao thuộc diện Ban Bí thư quản lý, do đó cũng cần xin ý kiến cấp có thẩm quyền.

Đề cập việc nới lỏng điều kiện bổ nhiệm thẩm phán TAND tối cao, ông Tùng nhận định, việc bỏ điều kiện tối thiểu 5 năm là thẩm phán đối với trường hợp thẩm phán TAND có thể dẫn tới trường hợp người mới được bổ nhiệm thẩm phán TAND có thể được xem xét bổ nhiệm ngay làm thẩm phán TAND tối cao, điều này là chưa hợp lý. Vì vậy, cơ quan thẩm định đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành.

Đối với trường hợp vụ trưởng hoặc tương đương, Ủy ban Pháp luật đồng tình với dự thảo luật nhưng đề nghị xác định rõ đó phải là vụ trưởng hoặc tương đương của các đơn vị chuyên môn, nghiệp vụ tham mưu giải quyết án, đồng thời các nhân sự này phải có kinh nghiệm xét xử. Theo phân cấp quản lý, TAND tối cao cũng cần báo cáo xin ý kiến cấp có thẩm quyền đối với việc sửa đổi, bổ sung điều kiện bổ nhiệm thẩm phán TAND tối cao.

Giải trình thêm tại phiên họp, Chánh án TAND tối cao Lê Minh Trí cho biết, việc tăng số lượng thẩm phán TAND tối cao lên 23-27 người đã được Bộ Chính trị và Trung ương Đảng thông qua. Về việc tổ chức các tòa chuyên trách tại các tòa khu vực, ông Trí cho hay nội dung này đã được quy định trong Luật Tổ chức TAND trước đây và số lượng tòa khu vực là 355, đã được Bộ Chính trị và Trung ương quyết định, không làm phát sinh đầu mối mới.

Liên quan đến việc nới điều kiện bổ nhiệm thẩm phán TAND tối cao, ông Trí nhấn mạnh đây là giải pháp tháo gỡ các vướng mắc trong thực tiễn, không phải nhằm tuyển chọn những người thiếu kinh nghiệm, đồng thời bày tỏ mong muốn Ủy ban Thường vụ Quốc hội chia sẻ với đề xuất của TAND tối cao.

>> Trưởng Ban Tổ chức TƯ: Sau bỏ công an cấp huyện sẽ tính toán bộ máy VKSND, TAND