Từ căng thẳng Mỹ-Trung đến tắc nghẽn ở Singapore: Ngành cảng biển Việt Nam hưởng lợi lớn 

Căng thẳng Mỹ-Trung và sự thay đổi của thương mại toàn cầu  

Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung  đã tác động không nhỏ đến thương mại quốc tế và ngành vận tải biển. Từ tháng 5, Tổng thống Mỹ Biden đã áp các mức thuế mới lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, với tổng giá trị lên đến 8 tỷ USD mỗi năm. 

Đặc biệt, mức thuế nhập khẩu đối với xe điện tăng lên 100% từ tháng 8, khiến các nhà nhập khẩu Mỹ vội vã chuyển hàng trước thời hạn, tạo ra sự biến động trong hoạt động vận tải. Hệ quả là dòng hàng hóa bắt đầu chuyển hướng từ Trung Quốc sang các quốc gia khác, trong đó có Mexico và Việt Nam. 

Biểu đồ: Tăng thuế nhập khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ năm 2024 - Nguồn: Vietcombank Securities (VCBS).

Báo cáo từ Vietcombank Securities (VCBS) cho biết, sự dịch chuyển hàng hóa từ Trung Quốc đến Việt Nam và Mexico đang thúc đẩy nhu cầu vận tải biển. Nhiều tuyến hàng hải mới được thiết lập, trong đó có 7 tuyến vận tải châu Á - Mexico với công suất bổ sung lên tới 30.000 TEU mỗi tuần. 

Việt Nam và triển vọng trở thành "điểm sáng" mới trong ngành cảng biển  

Sự gia tăng nhu cầu vận chuyển đã mang lại lợi thế cho các cảng biển nước sâu tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh nghẽn cảng nghiêm trọng tại Singapore. Các cảng như Lạch Huyện và Cái Mép - Thị Vải (CM-TV)  được hưởng lợi lớn từ sự dịch chuyển này. 

Theo VCBS, sản lượng container thông qua các cảng biển Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2024 đã tăng trưởng 20,5% so với cùng kỳ năm 2023. Đặc biệt, cảng Gemalink tại CM-TV ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng lên tới 75%, trong khi Cảng CMIT tăng 57%. Những con số này chứng tỏ Việt Nam đang dần trở thành một mắt xích quan trọng trong mạng lưới cung ứng khu vực. 

Biểu đồ: Tăng trưởng lượng Container qua các cảng biển chính của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2024 - Nguồn: Vietcombank Securities (VCBS).

Một yếu tố khác hỗ trợ xu hướng này là sự phát triển của đội tàu container. Theo Alphaliner, công suất đội tàu toàn cầu đã tăng 11% tính đến tháng 6/2024. Những tập đoàn vận tải lớn như MSC đang đầu tư vào việc sở hữu đội tàu siêu lớn "megamax" với công suất từ 23.000 - 24.000 TEU nhằm giảm chi phí nhiên liệu và đáp ứng các quy định khí thải. 

Điều này phù hợp với xu hướng "near-shoring", khi các doanh nghiệp muốn di chuyển gần hơn với thị trường tiêu thụ, giảm thiểu rủi ro địa chính trị và thuế quan. Xu hướng này càng khiến Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. 

Cơ hội lớn nhưng thách thức không nhỏ  

Mặc dù triển vọng ngành cảng biển Việt Nam là tích cực, nhưng các thách thức vẫn còn. Sự gia tăng công suất có thể dẫn đến áp lực cạnh tranh nội bộ giữa các cụm cảng lớn. VCBS dự báo đến năm 2025-2026, công suất tại khu vực Hải Phòng sẽ tăng mạnh thêm 34%, với việc hoàn thành các dự án Lạch Huyện 3-4 và 5-6. 

Ngoài ra, cạnh tranh từ các cảng do các liên minh hàng hải quốc tế sở hữu cũng là một thách thức lớn. MSC - hãng tàu lớn nhất thế giới, hiện đang đầu tư mạnh vào các dự án lớn tại Lạch Huyện và Cần Giờ. Sự hiện diện của các hãng tàu lớn mang đến cơ hội lớn nhưng đồng thời cũng đòi hỏi Việt Nam phải nâng cao tiêu chuẩn quản lý và dịch vụ logistics để có thể cạnh tranh sòng phẳng. 

Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung không chỉ tạo ra sự dịch chuyển lớn trong dòng chảy thương mại mà còn mở ra những cơ hội đầy hứa hẹn cho Việt Nam. Với vị trí địa lý chiến lược và sự phát triển mạnh mẽ của cảng biển nước sâu, Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để trở thành trung tâm logistics mới của khu vực. Tuy nhiên, để duy trì và phát triển vị thế này, cần tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ logistics và chuẩn bị đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các đối thủ khác. 

>> Thuận lợi đủ đường, ngành thép Việt Nam sắp 'thoát đáy'?