Sau này, ông cũng là một trong những vị tướng tài ba của nghĩa quân Tây Sơn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước.
Hổ tướng số một của nhà Tây Sơn
Theo sách Võ nhân Bình Định, Võ Văn Dũng (một số sách chép là Vũ Văn Dũng), người thôn Phú Phong, huyện Tuy Viễn, tỉnh Bình Định. Ông sinh năm Canh Ngọ (1750), mất năm Tân Sửu (1841).
Ông là danh tướng gắn liền với phong trào khởi nghĩa nông dân Tây Sơn và phò giúp triều đại Tây Sơn . Sau này, ông cũng là một trong những vị tướng tài ba của nghĩa quân Tây Sơn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước, được ca ngợi là vị tướng đứng đầu trong "Tây Sơn thất hổ tướng".
(TyGiaMoi.com) - Quân Tây Sơn ra trận. Tranh minh họa tại Bảo tàng Quang Trung
Theo sách Nhà Tây Sơn, để thực hiện giấc mơ trở thành cao thủ võ học, ông nuôi chí đi xa tìm thầy giỏi. Năm 20 tuổi, Võ Văn Dũng theo một người buôn ngựa vào Phú Yên, gặp được võ sư họ Lương, vốn dòng dõi Lương Văn Chánh ở Tuy Hòa, xin làm đệ tử.
Ông học trường kiếm và sử dụng đoản đao. Sau một thời gian, nghe lời thầy, ông chuyển về tập đoản đao. Vì lý do gia đình, sau một năm học tập, Võ Văn Dũng phải từ giã thầy, về lại Phú Phong, tự luyện võ.
Lúc bấy giờ, nghe tiếng Nguyễn Nhạc là người hào hiệp, Võ Văn Dũng tìm đến kết bạn. Chẳng bao lâu, hai người trở thành bạn tâm giao. Cũng tại Phú Phong, ông kết bạn với Võ Đình Tú - một cao thủ võ nghệ. Hai người cùng quê với nhau, rất tâm đầu ý hợp.
Khi được Nguyễn Nhạc mời tham gia khởi nghĩa, Võ Văn Dũng đồng ý ngay. Ông cùng Nguyễn Huệ , Trần Quang Diệu lo nhiệm vụ tổ chức về quân sự. Từ việc lập chiến khu đến huấn luyện binh sĩ, ông làm rất chu toàn. Khi Tây Sơn khởi nghĩa, Võ Văn Dũng giữ trách nhiệm phòng thủ vùng Tây Sơn thượng.
Ông còn theo vua Quang Trung lập nhiều chiến công trên chiến trường: Vào Nam đánh quân Xiêm, ra Bắc đánh quân Thanh. Trong lần đại phá quân Thanh xâm lược, Võ Văn Dũng là Đại tướng quân, đánh đồn Khương Thượng vào Tết Kỷ Dậu năm 1789.
Sau khi vua Quang Trung lên ngôi, Vũ Văn Dũng được phong làm Tư khấu, rồi tới Đô đốc và đỉnh cao là được phong tước Chiêu Viễn Đại đô đốc Đại tướng quân Dực vận Công thần Vũ Quốc công. Ông cùng 6 người nữa là Trần Quang Diệu, Vũ Đình Tú, Nguyễn Văn Tuyết, Lê Văn Hưng, Lý Văn Bưu, Nguyễn Văn Lộc trở thành "Tây Sơn thất hổ tướng".
Nhà ngoại giao tài ba
(TyGiaMoi.com) - Tượng Đại tư đồ Võ Văn Dũng trong Điện thờ Tây Sơn Tam Kiệt (Bảo tàng Quang Trung, Bình Định). Ảnh: Báo Vi etnamnet
Sách Nhà Tây Sơn cũng chép rằng Võ Văn Dũng không chỉ là hổ tướng trên chiến trường mà ông còn là nhà ngoại giao giỏi với hai lần đi sứ nhà Thanh (các năm 1789 và 1791), thiết lập mối bang giao hòa hiếu sau chiến thắng Kỷ Dậu 1789.
Theo đó, sau khi chiến thắng, Nguyễn Huệ cử Võ Văn Dũng đi sứ nhà Thanh vào ngày 18 tháng Giêng năm Kỷ Dậu. Đây là lần đi sứ rất hệ trọng, với nhiệm vụ yêu cầu nhà Thanh công nhận nhà Tây Sơn và hủy bỏ lệ cống "người vàng". Viết trong tờ biểu, vua Quang Trung tuy một mặt vẫn xưng thần, nhưng mặt khác lại tỏ ra ngạo nghễ, không chịu khuất, với lời lẽ được dịch như sau:
"... Nay quân đội cốt ở chỗ đoàn kết một lòng, không cốt ở chỗ đông. Binh lính quý ở chỗ tinh nhuệ, không quý ở chỗ nhiều. Kẻ khéo thắng ở chỗ vô cùng mềm dẻo, chứ không phải ỷ mạnh lấn yếu, lấy đông hiếp ít đâu... Nếu tình hình trên không được bày tỏ, thiên triều không khoan dung, muốn động binh chinh chiến thì nước nhỏ không được thờ nước lớn, tôi cũng đành nhờ trời mà thôi..."
Với những lời lẽ của vua Quang Trung, Võ Văn Dũng đã không những hoàn thành xuất sắc sứ mệnh là giảng hòa với nhà Thanh mà còn ngăn được 50 vạn quân Thanh sắp sang đánh Đại Việt. Và cũng từ kết quả này đã mở ra một thời kỳ giao thiệp bình đẳng giữa Đại Việt với nhà Thanh.
Khi vua Quang Trung trù tính việc đòi lại những phần đất biên giới mà các thổ quan nhà Thanh chiếm của Đại Việt thời kỳ nghĩa quân Hoàng Công Chất, Hoàng Công Toản vào năm 1769, để thăm dò thái độ của vua Càn Long, vua Quang Trung đã giao việc này cho Đô đốc Võ Văn Dũng. Văn Dũng mang 2 tờ biểu, một tờ với nội dung cầu hôn con gái vua Càn Long làm vương phi và một tờ xin đất làm kinh đô.
Nhận chiếu chỉ của vua Quang Trung, Võ Văn Dũng đã dẫn đầu sứ đoàn Đại Việt đến Yên Kinh và được vào bệ kiến vua Càn Long. Trong lần gặp này, Võ Văn Dũng đã hoàn thành xuất sắc cả hai nhiệm vụ được giao...
Khi nghe tin vua Quang Trung qua đời, Võ Văn Dũng đau lòng, đã làm bài thơ than khóc vua trong đó có hai câu cuối: "Trời để vua ta thêm chục tuổi/Anh hào Đường, Tống hết khoa hùng."
Sau khi Quang Trung mất, ông cùng những danh tướng khác như Trần Quang Diệu, Võ Đình Tú… hết lòng phò tá vua trẻ Cảnh Thịnh. Chính ông là người có công loại trừ phe cánh của Thái sư Bùi Đắc Tuyên lũng đoạn triều chính, gây lục đục nội bộ.
Nhà Tây Sơn sụp đổ, Võ Văn Dũng về quê, lẩn tránh ở các làng người dân tộc vùng cao. Một số sách sử chép rằng ông đón hai con của vua Thái Đức Nguyễn Nhạc là Văn Đức, Văn Lương và cháu nội là Văn Đẩu về nuôi, tính chuyện khôi phục nhà Tây Sơn. Tuy nhiên, năm Minh Mạng thứ 12 (1832), ba chú cháu Văn Đức bị hại. Võ Văn Dũng đau buồn sinh bệnh, mất năm Tân Sửu 1841 (sử nhà Nguyễn chép ông bị vua Gia Long bắt và giết hại năm 1802).
Sau khi ông mất, con cháu thờ phụng ông tại Từ đường họ Võ ở quê nhà và đã gìn giữ lưu truyền nhiều giai thoại, kỷ vật của ông.
(TyGiaMoi.com) - Toàn cảnh Đền thờ Đại tư đồ Võ Văn Dũng. Ảnh: Hoài Luân/Báo Lao Động
Ngày 16/11/1988, Bộ Văn hóa (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng Từ đường họ Võ là Di tích lịch sử Quốc gia. Đến ngày mùng 8/2 Âm lịch hằng năm, người họ Võ cùng chính quyền địa phương đều tề tựu tại Từ đường tổ chức lễ kỷ niệm ngày mất của ông.
Tham khảo:
- Tây Sơn thất hổ tướng - Kỳ 1: Vị tướng diệt ác, trừ gian - Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.
- Võ Văn Dũng - hổ tướng số một của vua Quang Trung - Tạp chí điện tử Tri thức.
- "Thất hổ tướng Tây Sơn” - Võ Văn Dũng: Đi sứ Trung Hoa, ngăn 50 vạn quân Thanh tiến đánh Đại Việt - Báo Bình Phước.
- Đại tư đồ Võ Văn Dũng, vị danh tướng gắn liền với phong trào khởi nghĩa nông dân Tây Sơn - Báo Vietnamnet.
