Vụ Vạn Thịnh Phát: Lộ diện những công ty kiểm toán từng kiểm toán BCTC cho SCB 

Phiên tòa xử vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, ngân hàng SCB và các bên liên quan diễn ra tại TAND thành phố Hồ Chí Minh từ 5/3. Bà Trương Mỹ Lan bị cáo buộc chiếm đoạt hơn 304.096 tỷ đồng. 

Các công ty kiểm toán KPMG, Deloitte và Ernst & Young Vietnam đều từng kiểm toán báo cáo tài chính cho ngân hàng SCB - ngân hàng có vai trò đặc biệt trong vụ Vạn Thịnh Phát. 

SCB kinh doanh khởi sắc trước khi khởi tố vụ án Vạn Thịnh Phát  

Theo kết luận điều tra, bà Trương Mỹ Lan đã từng bước thâu tóm, dẫn tới nắm tỷ lệ chi phối hơn 91,54% vốn điều lệ SCB. Để thực hiện việc rút tiền, bà Lan dùng hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát với khoảng 1.000 công ty vệ tinh và hàng nghìn pháp nhân “mượn danh” để lập hồ sơ “khống cho các khoản vay”, rút hơn 1,06 triệu tỷ đồng từ SCB. 

Các công ty “ma” được chia thành các nhóm, trong đó nhóm định chế tài chính gồm SCB, Chứng khoán Tân Việt (TVSI), Công ty Việt Vĩnh Phú, trong đó SCB đóng vai trò đặc biệt quan trọng, như công cụ cung cấp vốn cho hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát; tiếp theo là nhóm các công ty có hoạt động kinh doanh với vốn điều lệ lớn, nắm cổ phần chi phối tại các công ty thành viên; nhóm các công ty nước ngoài để làm vỏ bọc; số còn lại là các công ty “ma” để lập các hồ sơ vay vốn. 

Thoát khỏi các đợt thanh tra, để SCB không bị rơi vào diện kiểm soát đặc biệt còn có sự “giúp sức”, chỉ điểm của Đỗ Thị Nhàn cùng loạt các cán bộ thanh tra NHNN qua các đợt kiểm tra. Loạt nợ xấu của SCB được “để ngoài sổ sách”, hoặc tìm cách thu hẹp thời gian thanh tra, làm mờ số, chỉ điểm cách “đáo nợ” để các khoản vay không bị xếp vào nhóm nợ xấu. 

Những con số đáng chú ý trong vụ Vạn Thịnh Phát

>> SCB kinh doanh ra sao trước khi dính vụ khởi tố cùng với Vạn Thịnh Phát  

Báo cáo tài chính của SCB cho thấy từ năm 2007 đến nay ngân hàng luôn báo lãi đều đặn, trong đó năm 2008 lãi trước thuế 646 tỷ đồng. Lợi nhuận SCB “chững” lại từ năm 2012 đến 2019 sau đó tiếp tục tăng tốc. 

Năm 2020 lợi nhuận SCB bất ngờ gấp 3 lần 2019, đạt 696 tỷ đồng. Còn năm 2021 lãi độ biến hơn 1.400 tỷ đồng. Còn nửa đầu năm 2022 trước khi vụ án bị khởi tố, SCB lãi sau thuế 718 tỷ đồng. 

Kết quả kinh doanh của SCB

Về tài sản, tỷ lệ nợ phải trả/tổng tài sản của SCB luôn duy trì tỷ lệ cao trên 90% từ hàng chục năm nay. Thậm chí năm 2019, 2020 tỷ lệ nợ phải trả trên tổng tài sản vượt 97%. 

Báo cáo ghi nhận tổng tài sản SCB tính đến 30/6/20222 đạt 761.178 tỷ đồng, còn tổng nợ phải trả 738.054 tỷ đồng. Trong tổng nợ phải trả, dư tiền gửi khách hàng đạt 594.630 tỷ đồng, tăng 16% so với thời điểm đầu năm. 

Trong tổng 594.630 tỷ đồng tiền gửi của khách hàng vào SCB tính đến cuối quý 2/2022 có 549.177 tỷ đồng là tiền gửi của các cá nhân, chiếm 92,4% tổng tiền gửi khách hàng. 

Bà Trương Mỹ Lan

>> Trương Mỹ Lan, "phù thuỷ" của "đế chế" Vạn Thịnh Phát và hành trình thâu tóm, rút hơn 1 triệu tỷ đồng từ SCB  

KPMG, Ernst & Young Vietnam và Deloitte đẫ kiểm toán cho SCB  

Các kỳ báo cáo tài chính của SCB được công bố, đều do các công ty kiểm toán lớn kiểm toán BCTC, trong đó từ năm 2012 đến nay, lần lượt kiểm toán Ernst & Young Vietnam, kiểm toán Deloitte và kiểm toán KPMG đã thực hiện kiểm toán cho SCB. 

Đáng chú ý, báo cáo tài chính kiểm toán năm 2012 và báo cáo soát xét bán niên 2013 (kỳ kế toán đầu tiên ngân hàng lập báo cáo soát xét theo quy định), tại báo cáo này, kiểm toán viên lưu ý một số vấn đề, trong đó có nhắc tới thanh khoản ngân hàng. 

Cụ thể, kiểm toán nêu lưu ý tới khoản phải thu đã quá hạn nhưng được ngân hàng đánh giá là có khả năng thu hồi nên không trích lập dự phòng. Ngoài ra còn khoản lãi dự thu cho vay khách hàng có thời hạn 1 năm đã đến hạn cuối hợp đồng, tuy vậy ngân hàng đánh giá khả năng thu hồi và tin tưởng số lãi dự thu này sẽ được thanh toán đầy đủ. 

Đáng chú ý, kiểm toán viên có lưu ý trong thuyết minh 41.3 về rủi ro thanh khoản, tại ngày 30/6/2012 ngân hàng có các khoản nợ khác đã quá hạn, bao gồm tiền gửi, vay các tổ chức tín dụng và các khoản nợ khác. Ngân hàng cũng có một khoản phải thu đã quá hạn nhưng chưa thu hồi được gây ra những khó khăn về thanh khoản và hoạt động kinh doanh. Ban điều hành SCB đã biết được các vấn đề này và đã thực hiện các biện pháp để duy trì hoạt động kinh doanh liên tục. Ngoài ra ngân hàng cũng thực hiện các giải pháp cơ cấu danh mục tài sản có và tái cấu trúc ngân hàng để ổn định hoạt động, nâng cao thanh khoản. 

>> Các thuộc cấp nói gì về vai trò của bà Trương Mỹ Lan tại ngân hàng SCB?  

Các kỳ báo cáo sau đó phần lớn đều là "không thấy có vấn đề gì", "phản ánh trung thực", phù hợp với chuẩn mực kế toán... 

Với BCTC năm 2021, Kiểm toán viên của KPMG nêu vấn đề nhấn mạnh, lưu ý người đọc các thuyết minh liên quan phân loại nợ, dự phòng và khoản lãi dự thu phát thuộc đề án cơ cấu lại ngân hàng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2019-2020. 

Sau khi Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, cơ quan điều tra đã cho xác minh, đánh giá thực trạng tài chính của SCB. 

Bà Trương Mỹ Lan

Theo báo cáo điều tra, thực trạng tài chính của SCB tại thời điểm 30/6/2017 với tỷ lệ nợ xấu đến 20,92% trong khi so với SCB báo cáo chỉ 0,61%; tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ CAR 6,5% trong khi so với số SCB báo cáo là 10,06%; tỷ trọng dư nợ cho vay bất động sản/tổng dự nợ 62,95% trong khi số SCB báo cáo 55% (NHNN cho phép không quá 55%)… 

Báo cáo rà soát, đánh giá cho kết quả SCB đã âm vốn chủ sở hữu 443.769 tỷ đồng, lỗ lũy kế 464.547 tỷ đồng. Đối với nhóm Trương Mỹ Lan, kết quả điều tra cho thấy xuyên suốt quá trình, hơn 1,06 triệu tỷ đồng đã được giải ngân. 

Tính đến thời điểm bị khởi tố dư nợ của nhóm Trương Mỹ Lan còn 677.286 tỷ đồng. Trong khi đó tổng số dư tiền gửi của khách hàng tại SCB đang hơn 511.262 tỷ đồng. Kết quả thẩm định giá của Công ty thẩm định Hoàng Quân cho thấy giá trị tài sản SCB còn lại là 295.940 tỷ đồng. 

>> Bị cáo Trương Mỹ Lan phủ nhận việc chiếm đoạt 304.000 tỷ đồng của SCB