Vùng đất có thể trở thành thủ phủ của Hưng Yên và Thái Bình sau sáp nhập: Từng là đô thị cổ có thương cảng quốc tế sầm uất bậc nhất đất Bắc, nay ‘lột xác’ thành thành phố trẻ văn minh
Nơi đây gắn liền với câu ca “thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến” và nét văn hoá mang đậm bản sắc vùng Đồng bằng Bắc Bộ.
Ngày 14/4, Chính phủ ban hành Quyết định số 759 phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Theo quyết định, cả nước có 52 đơn vị hành chính cấp tỉnh thực hiện việc sắp xếp, bao gồm 4 thành phố và 48 tỉnh. Đáng chú ý, tỉnh Thái Bình và tỉnh Hưng Yên sẽ được sáp nhập thành một tỉnh mới với tên gọi là tỉnh Hưng Yên. Trung tâm hành chính - chính trị của tỉnh mới được đặt tại thành phố Hưng Yên hiện nay.
Vùng đô thị cổ mang đậm dấu ấn riêng
Thành phố Hưng Yên là thủ phủ của tỉnh Hưng Yên hiện nay, tọa lạc ở phía Nam tỉnh, cách Thủ đô Hà Nội khoảng 60km về phía Tây Bắc. Thành phố nằm ở vị trí trung tâm, cách thành phố Hải Dương 50km về phía Đông Bắc, cách thành phố Thái Bình 50km về phía Đông Nam và cách thành phố Phủ Lý 25km về phía Tây Nam. Về địa giới hành chính, thành phố giáp huyện Kim Động ở phía Bắc; phía Đông giáp huyện Tiên Lữ và huyện Hưng Hà (tỉnh Thái Bình); phía Tây giáp huyện Duy Tiên (tỉnh Hà Nam); phía Nam giáp huyện Lý Nhân (tỉnh Hà Nam).
Trước khi trở thành thành phố, nơi đây là thị xã được hình thành và phát triển trên nền đô thị cổ Phố Hiến – vùng đất gắn liền với câu ca “thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến”. Vùng đất này được mệnh danh là địa linh nhân kiệt, sở hữu bề dày lịch sử và văn hóa truyền thống đặc sắc.
Theo các nhà nghiên cứu, Phố Hiến xuất hiện từ giữa thế kỷ XV, vào năm 1471, khi vua Lê Thánh Tông thiết lập 12 thừa tuyên. Sang thế kỷ XVI, nơi đây dần phát triển thành một đô thị, thương cảng sầm uất, trung tâm thương mại nhộn nhịp, thu hút thương nhân quốc tế đến giao lưu buôn bán. Đỉnh cao thịnh vượng của Phố Hiến diễn ra vào thế kỷ XVII, khi nơi đây không chỉ đóng vai trò đầu mối giao thương quốc tế và trung chuyển hàng hóa vào kinh thành Thăng Long, mà còn trở thành một đại đô thị nên thơ bên dòng sông Hồng.
Văn bia chùa Thiên Ứng dựng năm 1625 ghi rõ: “Phố Hiến nổi tiếng là nơi đô hội tiểu Tràng An của bốn phương”. Tên gọi Phố Hiến bắt nguồn từ chữ “Hiến”, với các tên như Hiến Doanh, Hiến Nam – từng là cơ quan hành chính của trấn Sơn Nam thời bấy giờ.
Đến năm 1831, dưới triều Nguyễn, vua Minh Mạng ra quyết định thành lập tỉnh Hưng Yên và chọn Phố Hiến làm tỉnh lỵ. Trong suốt thế kỷ XVI - XVII, Phố Hiến là chốn phồn hoa đô hội, vang danh khắp nơi với câu ca “Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến”.
Dù trải qua nhiều biến động lịch sử và những thay đổi của thiên nhiên, Phố Hiến vẫn gìn giữ được hơn 100 di tích lịch sử văn hóa có giá trị. Trong số đó, 18 di tích được xếp hạng là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Đặc biệt, Phố Hiến đã được công nhận là Quần thể di tích quốc gia đặc biệt – minh chứng cho vai trò và giá trị lịch sử bền vững của vùng đất này.
“Lột xác” trở thành đô thị trẻ giàu tiềm năng
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, dưới thời thực dân phong kiến, thị xã Hưng Yên bao gồm 6 phố lớn cùng xã Hiến Nam. Sau khi hòa bình lập lại năm 1954, Hưng Yên trở lại vai trò thủ phủ tỉnh và đảm nhiệm vị trí này đến năm 1968, thời điểm sáp nhập với tỉnh Hải Dương. Ngày 1/1/1997, tỉnh Hưng Yên được tái lập, thị xã Hưng Yên tiếp tục là trung tâm hành chính và đến ngày 19/1/2009, được nâng cấp thành thành phố trực thuộc tỉnh.
Trong suốt 60 năm qua, địa giới hành chính của thành phố Hưng Yên có nhiều thay đổi (các năm 1955, 1982, 1997, 2003), nhưng về cơ bản vẫn giữ nguyên “lõi” thị xã xưa – ký ức sống động trong tâm trí người dân bản địa. Từ sau công cuộc Đổi mới, thành phố không ngừng phát triển. Năm 2007, Hưng Yên được công nhận là đô thị loại III và hiện đang nỗ lực đạt tiêu chuẩn đô thị loại II vào năm 2025.
Ngày 24/10/2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết 1248/NQ-UBTVQH15 (có hiệu lực từ 1/12/2024) về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã. Theo đó, phường Quang Trung được sáp nhập vào phường Lê Lợi; một phần xã Phương Chiểu nhập vào xã Liên Phương; phần còn lại của xã Phương Chiểu hợp nhất với xã Hồng Nam thành xã Phương Nam. Hiện thành phố có 15 đơn vị hành chính, gồm 6 phường và 9 xã.
Thành phố Hưng Yên đang từng bước khẳng định vị thế là khu vực đô thị khoác lên diện mạo văn minh, hiện đại, các xã vùng ven chuyển mình mạnh mẽ, đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Nhiều năm liền, kinh tế thành phố duy trì tốc độ tăng trưởng trên 10%/năm; cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng phi nông nghiệp; tỷ lệ đô thị hóa đạt gần 53%. Năm 2023, tổng thu ngân sách vượt hơn 40% kế hoạch, đạt trên 2.500 tỷ đồng.
Diện mạo đô thị đổi thay rõ nét, nhiều tuyến phố được chỉnh trang, khang trang và sầm uất; hoạt động thương mại trở nên sôi động; các xã ven đô như Bảo Khê, Liên Phương, Quảng Châu, Tân Hưng… dần trở thành những “phố trong làng” đầy sức sống. Hạ tầng giao thông được đầu tư đồng bộ, góp phần tăng cường liên kết vùng. Các cây cầu như Yên Lệnh, Hưng Hà, Triều Dương… bắc qua sông Hồng, sông Luộc đã giúp thành phố phá thế “đường cụt”, mở rộng hướng phát triển đa chiều.
Đặc biệt, nhiều tuyến giao thông chiến lược đang góp phần nâng cao năng lực kết nối, thúc đẩy phát triển vùng. Trong đó có tuyến đường di sản văn hóa, du lịch và phát triển kinh tế dọc sông Hồng với “Điểm đầu tuyến tại km0+00, ranh giới tỉnh Hưng Yên - Thủ đô Hà Nội thuộc xã Xuân Quan (huyện Văn Giang); điểm cuối tại km55+680 giao đê tả sông Hồng thuộc xã Tân Hưng (thành phố Hưng Yên)”, có tổng mức đầu tư gần 9.300 tỷ đồng. Ngoài ra, tuyến đường kết nối từ thành phố Thái Bình đi huyện Hưng Hà , nối liền với tỉnh Hưng Yên, với tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 4.928 tỷ đồng cũng đang trong kế hoạch triển khai.
Hàng trăm km đường mới được mở rộng hoặc nâng cấp, cùng hàng loạt công trình hiện đại đã góp phần mở rộng không gian đô thị. Song song đó, công tác bảo tồn di tích lịch sử – văn hóa luôn được chú trọng, gìn giữ hồn cốt Phố Hiến xưa trong một thành phố trẻ trung, xanh – sạch – đẹp, thân thiện và đáng sống.
Nguồn: Tổng hợp
Ảnh: Sưu tầm nhiều nguồn
