UBS kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất hơn năm lần vào năm 2025, trong khi BOJ có thể tăng lãi suất ba lần. Việc thu hẹp chênh lệch lãi suất dự kiến có thể đưa đồng yên đạt 140 yên/USD vào cuối năm 2025.
Đồng yên giảm có tác động như thế nào?
Trước kỳ nghỉ Tuần lễ vàng tháng 5, khi đang đổi tiền để đi du lịch Nhật Bản , Zhao Nan (tên nhân vật) rất ngạc nhiên khi phát hiện 1 nhân dân tệ hiện có thể đổi được gần 22 yên, tăng hơn 10% so với đầu năm. Tính đến ngày 30/5, đồng nhân dân tệ đã tăng đáng kinh ngạc 46% so với đồng yên từ mức thấp nhất vào tháng 3 năm 2020.
 |
| Theo báo cáo của Ctrip và các nền tảng du lịch khác, sự mất giá của đồng yên đã thúc đẩy du lịch từ Trung Quốc đến Nhật Bản |
Theo báo cáo của Ctrip và các nền tảng du lịch khác, sự mất giá của đồng yên đã thúc đẩy du lịch từ Trung Quốc đến Nhật Bản, đưa quốc gia này trở thành điểm đến hàng đầu của du khách Trung Quốc trong kỳ nghỉ Tuần lễ Vàng. Tổ chức Du lịch Quốc gia Nhật Bản báo cáo rằng hơn 3 triệu khách du lịch đã đến thăm Nhật Bản vào tháng 4.
Đồng yên mất giá nhanh kể từ tháng 4, chạm mức thấp kỷ lục 160 yên/USD vào ngày 29/4, mức thấp nhất kể từ năm 1990. Tỷ giá hối đoái thực tế cũng giảm mạnh xuống mức trước năm 1970. Mặc dù Bộ Tài chính Nhật Bản đã can thiệp nhưng đồng yên vẫn ở mức 157,5 yên/USD tính đến ngày 30/5.
Sự suy giảm của đồng tiền này đã có tác động trái chiều đến nền kinh tế Nhật Bản. Về mặt tích cực, nó mang lại lợi ích cho xuất khẩu và du lịch. Yoshiharu Hoshino, Giám đốc điều hành của Hoshino Resorts, nơi điều hành 62 khách sạn nghỉ dưỡng ở Nhật Bản và nước ngoài, lưu ý rằng nhu cầu về bất động sản của họ ở mức chưa từng có. Chi tiêu du lịch đã tăng 73,3% so với cùng kỳ trong quý đầu tiên, con số theo quý cao nhất cho đến nay. Các nhà xuất khẩu cũng đã chứng kiến lợi nhuận tăng vọt.
Tuy nhiên, sự sụt giảm của đồng yên cũng có những tác động tiêu cực. GDP của Nhật Bản giảm 0,5% theo quý và 2% theo năm trong quý đầu tiên. Tiêu dùng cá nhân và chi tiêu vốn cũng giảm, chủ yếu do chi phí nhập khẩu bao gồm thực phẩm và năng lượng tăng lên, điều này đã ảnh hưởng đến tăng trưởng tiền lương thực tế và đầu tư của doanh nghiệp. Đồng yên suy yếu cũng trở thành một vấn đề chính trị vì nó ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người dân Nhật Bản.
Chưa hết, đồng yên sụt giảm còn ảnh hưởng đến vị thế kinh tế toàn cầu của Nhật Bản. Theo dự đoán của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), GDP danh nghĩa của Nhật Bản sẽ bị Ấn Độ vượt qua và tụt từ vị trí thứ 4 thế giới xuống vị trí thứ 5 vào năm tới, phần lớn là do đồng yên mất giá.
Chỉ số Nikkei 225, được hỗ trợ bởi thu nhập xuất khẩu mạnh mẽ, đã đạt mức cao nhất trong 34 năm vào tháng 3, nhưng sau đó phải đối mặt với biến động do đồng yên mất giá nhanh chóng. Chứng khoán Nhật Bản đã giảm hơn 6% vào cuối tháng 5, khi các nhà đầu tư toàn cầu chuyển vốn từ Nhật Bản sang các thị trường khác, bao gồm cả Hồng Kông (Trung Quốc) và Trung Quốc đại lục.
Có nhiều yếu tố góp phần vào sự suy giảm của đồng yên. Kỳ vọng về việc cắt giảm lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) giảm bớt và lập trường “ôn hòa” của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) là những nguyên nhân chính. Khoảng cách lãi suất Mỹ - Nhật đã thúc đẩy các nhà đầu tư toàn cầu bán khống đồng tiền Nhật Bản.
Về chính sách đồng yên của NHTW Nhật Bản , nhiều ý kiến đa chiều được đưa ra. Tatsuhito Tokuchi, cựu Chủ tịch Citic Securities International Co. Ltd., tin rằng việc can thiệp để hỗ trợ đồng yên là việc của Bộ Tài chính. Cựu Thống đốc BOJ Masaaki Shirakawa cảnh báo rằng lãi suất thấp kéo dài có thể cản trở năng suất.
Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng hướng đi của đồng yên sẽ phụ thuộc vào chính sách kinh tế của Mỹ và cải cách cơ cấu của Nhật Bản.
Tại sao đồng yên mất giá?
Sự sụt giảm của đồng yên so với đồng USD phần lớn là do chênh lệch lãi suất ngày càng gia tăng khi Fed tăng lãi suất mạnh mẽ để chống lạm phát, trong khi Nhật Bản vẫn giữ lãi suất âm. Ngân hàng Trung ương Nhật Bản vào tháng 3 đã tăng lãi suất ngắn hạn từ -0,1% lên từ 0-0,1%, mức tăng đầu tiên sau 17 năm.
Teck Leng Tan, Chiến lược gia ngoại hối tại UBS Wealth Management giải thích rằng lãi suất bằng 0 của Nhật Bản khiến đồng yên trở thành một loại tiền tệ hấp dẫn để bán khống. Cựu thành viên Hội đồng BOJ Takahide Kiuchi nhận xét rằng sự mất giá của đồng yên không chỉ giới hạn ở đồng USD mà còn lan sang các loại tiền tệ khác bao gồm đồng euro.
Quyết định của BOJ về việc chấm dứt lãi suất âm vào cuối tháng 3, trong khi vẫn duy trì các điều kiện tài chính phù hợp, đã không ngăn được sự sụt giảm của đồng yên. Một bản tóm tắt các ý kiến tại cuộc họp tháng 3 của ngân hàng cho thấy nhiều nhà hoạch định chính sách nhận thấy cần phải giảm tốc độ tăng lãi suất trong tương lai. Lập trường của BOJ tại cuộc họp ngày 26/4 thậm chí còn ôn hòa hơn thị trường kỳ vọng khi duy trì lãi suất mục tiêu 0-0,1% trong khi Thống đốc BOJ Kazuo Ueda cho biết đồng yên yếu chưa tác động lớn đến lạm phát cơ bản trong thời điểm hiện tại.
 |
| Cựu thành viên Hội đồng BOJ Takahide Kiuchi nhận xét rằng sự mất giá của đồng yên không chỉ giới hạn ở đồng USD mà còn lan sang các loại tiền tệ khác bao gồm đồng euro |
Hoạt động đầu cơ cũng gây áp lực giảm giá cho đồng tiền Nhật Bản. Morgan Stanley chỉ ra rằng các nhà đầu tư nước ngoài đang phòng ngừa rủi ro đầu tư vào chứng khoán Nhật Bản bằng cách mua USD, góp phần làm đồng yên mất giá. Ngoài ra, các cá nhân và tổ chức Nhật Bản đầu tư vào tài sản nước ngoài cũng như các công ty mua dịch vụ kỹ thuật số ở nước ngoài đã gia tăng áp lực bán lên đồng yên.
Tao Dong, cựu Kinh tế trưởng tại Credit Suisse Asia, chỉ ra rằng chênh lệch lãi suất lớn đã thúc đẩy hoạt động giao dịch chênh lệch lãi suất đáng kể, trong đó các nhà đầu tư vay đồng yên lãi suất thấp để đầu tư vào các loại tiền tệ có lãi suất cao hơn.
Đầu tư nước ngoài gây tổn hại cho đồng yên
Khi Nhật Bản tiếp tục đương đầu với những thách thức kinh tế, các chiến lược đầu tư ngày càng phát triển của “Ms. Watanabe” (những nhà đầu tư nhỏ lẻ là các bà nội trợ làm công việc đầu tư ngoại hối để mang về tiền bạc cho gia đình mình. Cụm từ này hiện cũng dùng để nói về những nhà đầu tư là nam giới - những người chồng không chỉ đầu tư cho chính mình mà còn để nuôi sống cả gia đình) và các nhà đầu tư bán lẻ nói chung sẽ đóng vai trò then chốt trong việc định hình bối cảnh tài chính và ảnh hưởng đến giá trị của đồng tiền Nhật Bản.
Chính phủ đã khuyến khích các nhà đầu tư nhỏ lẻ bằng các chính sách như Tài khoản tiết kiệm cá nhân Nippon (NISA), có hiệu lực từ ngày 1/1. NISA đặt mục tiêu biến hàng nghìn tỷ yên mà các hộ gia đình nắm giữ bằng tiền mặt thành khoản đầu tư vào thị trường chứng khoán bằng cách miễn thuế đối với lãi về vốn.
Tiền mặt chiếm hơn một nửa tài sản tài chính của hộ gia đình ở Nhật Bản, cao hơn nhiều so với các nước khác do môi trường giảm phát kéo dài. Một cuộc khảo sát hàng quý của BOJ cho thấy các hộ gia đình nắm giữ hơn 7 nghìn tỷ USD tiền mặt và tiền tiết kiệm vào cuối tháng 12. Cách tiếp cận thận trọng này bắt nguồn từ sự sụp đổ của thị trường chứng khoán sau vụ vỡ bong bóng năm 1989, khiến nhiều người thích gửi tiền lãi suất bằng 0 hơn là đầu tư rủi ro.
Bây giờ sở thích đang bắt đầu thay đổi. NISA cũng đang giúp chuyển các ưu tiên đầu tư từ tiền mặt sang các lựa chọn có khả năng sinh lợi cao hơn.
Đáng chú ý, NISA không hạn chế đầu tư vào cổ phiếu trong nước hoặc tài sản nước ngoài. Nhiều người Nhật chọn đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu ở nước ngoài để mang lại lợi nhuận tốt hơn. Một báo cáo của Citibank chỉ ra sự chuyển dịch đều đặn của tiết kiệm hộ gia đình sang đầu tư, với một phần đáng kể chảy vào chứng khoán nước ngoài, làm trầm trọng thêm sự suy yếu của đồng yên.
Việc can thiệp không giúp ích nhiều
Chính phủ Nhật Bản đã chi 9,79 nghìn tỷ yên (62,2 tỷ USD), khoảng 4,5% dự trữ ngoại hối quốc gia nhằm can thiệp tiền tệ.
 |
| Ngoài việc tăng lãi suất, các nhà kinh tế tin rằng tương lai của đồng yên phụ thuộc rất nhiều vào các quyết định chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) |
Cựu thành viên hội đồng BOJ Kiuchi cho biết những biện pháp can thiệp như vậy, tương tự như năm 2022, có thể trì hoãn sự sụt giảm của đồng yên nhưng khó có thể đảo ngược xu hướng nếu không có sự hợp tác của BOJ.
Hiện tại, có sự đồng thuận là đồng Yên - ở mức khoảng 155 yên/USD - đang bị định giá quá thấp. Chuyên gia Yue Bamba tin rằng giá trị hợp lý có thể nằm trong khoảng 130 yên/USD. Kawamura so sánh chuyển động của đồng yên với một sợi dây cao su, cho thấy rằng mặc dù nó có thể giảm và phục hồi nhưng sự can thiệp này nhằm mục đích ổn định thị trường và ngăn chặn những biến động cực đoan.
Trong lịch sử, hiếm khi đồng yên mất giá hơn 3 yên so với đồng USD trong một tuần. Những can thiệp trước đây đã xảy ra trong thời kỳ suy giảm nhanh chóng tương tự. Các nhà quan sát phương Tây đặt câu hỏi về tính bền vững của những can thiệp như vậy.
Kawamura chỉ ra rằng can thiệp ngoại hối có thể đạt được thông qua nhiều phương tiện khác nhau, bao gồm cả hoán đổi tiền tệ ngắn hạn giữa BOJ và Cục Dự trữ Liên bang.
Tan từ UBS cho biết, việc sử dụng lãi suất để giải quyết các vấn đề kinh tế trong nước và can thiệp ngoại hối để giải quyết các vấn đề tiền tệ thường được coi là không bền vững. Ông nói, điều này liên quan đến một vấn đề - trong đó lãi suất và tỷ giá hối đoái không thể được kiểm soát đồng thời trên một thị trường không có kiểm soát vốn. Tan cho biết nếu không tăng lãi suất đáng kể, việc bán khống đồng yên vẫn sẽ hấp dẫn.
Hiện tại, BOJ vẫn đang do dự trong việc tăng lãi suất. Masamichi Adachi, Kinh tế trưởng về Nhật Bản tại UBS Securities, cho biết mặc dù NHTW có thể không tăng lãi suất ngay lập tức nhưng những lời chỉ trích của công chúng và tác động kinh tế của đồng yên yếu có thể ảnh hưởng đến các quyết định chính sách trong tương lai.
Ông dự đoán rất ít khả năng tăng lãi suất tại cuộc họp chính sách tiếp theo của BOJ vào tháng 6, nhưng NHTW có thể công bố quyết định giảm quy mô mua trái phiếu Chính phủ dài hạn của Nhật Bản, điều này thường sẽ làm giảm giá và đẩy lợi suất lên cao.
Mọi ánh mắt đổ dồn về Fed
Ngoài việc tăng lãi suất, các nhà kinh tế tin rằng tương lai của đồng yên phụ thuộc rất nhiều vào các quyết định chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Chiến lược gia Tan của UBS cho biết, một bước ngoặt tiềm năng đối với đồng yên sẽ là việc cắt giảm lãi suất của Fed, điều này sẽ làm giảm sức hấp dẫn của giao dịch chênh lệch giá.
Adachi và các chuyên gia khác đồng ý rằng ảnh hưởng của Nhật Bản đối với đồng yên là hạn chế, trong khi những kỳ vọng về chính sách của Fed lại quan trọng hơn. Adachi lưu ý miễn là Fed duy trì tỷ giá hiện tại cho đến ít nhất là tháng 9, đồng yên sẽ khó tăng giá đáng kể. Ông cho biết, ngay cả việc BOJ tăng lãi suất vào tháng 7 cũng dự kiến sẽ có tác động hạn chế đến đồng nội tệ.
UBS kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất hơn 5 lần vào năm 2025, trong khi BOJ có thể tăng lãi suất ba lần. Việc thu hẹp chênh lệch lãi suất dự kiến có thể đẩy đồng yên lên 140 yên/USD vào cuối năm 2025, với những dự đoán tương tự từ Morgan Stanley Mitsubishi UFJ Securities.
>> Thảm cảnh Nhật Bản: Hơn 21.000 người chết ‘không ai hay biết’, Bộ Y tế lập tức báo động đỏ
