Dòng sông dài gần 90km chạy quanh vùng biên viễn, cung cấp nước cho ‘dòng thác đẹp bậc nhất thế giới’ của Việt Nam
Khi chảy vào Việt Nam, đi đến đâu dòng sông này cũng đều tạo ra những khung cảnh đẹp tựa xứ sở thần tiên.
Sông Quây Sơn bắt nguồn từ vô số những con suối nhỏ róc rách chảy xuống từ những ngọn núi dọc chiều dài biên giới Việt - Trung , hợp lưu của hai nhánh sông nhỏ từ xã Phong Nặm và xã Ngọc Côn, tạo nên dòng chính Quây Sơn kỳ vĩ tại xã Đình Phong (huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng).
Quây Sơn theo nghĩa Hán - Việt là dòng sông chảy bao quanh núi. Đúng như tên gọi, thời gian trôi qua, dòng sông ấy vẫn hiền hòa, dịu dàng miệt mài chảy xuyên qua các vách núi.
Với chiều dài 89km, sông Quây Sơn sở hữu diện tích lưu vực 1.160km2 và độ cao trung bình 556m. Riêng trên lãnh thổ Việt Nam, dòng sông trải dài 49km, bao phủ diện tích lưu vực 475km2 và có một chi lưu là suối Cạn với chiều dài 20km.
Sông Quây Sơn không chỉ mang lại giá trị thủy lợi, thủy điện mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bồi đắp phù sa màu mỡ cho vùng đất Trùng Khánh. Dòng sông cũng mở ra tiềm năng du lịch nhờ cảnh sắc thơ mộng, tựa như bước vào xứ sở thần tiên.
Mỗi đoạn sông là một bức tranh thiên nhiên đầy sống động. Nước sông xanh ngọc bích uốn lượn, khi thì ôm lấy chân núi đá vôi sừng sững, lúc lại hòa quyện vào những cánh đồng lúa chín vàng óng ở Phong Nặm, Ngọc Côn.
Dọc hai bờ sông là những bãi bồi xanh mướt, nơi đàn trâu thong dong gặm cỏ, xen lẫn khóm lau trắng phơ phất và sắc hồng dịu dàng của hoa phù dung. Khung cảnh yên bình và trữ tình ấy đã làm say lòng biết bao du khách khi đặt chân tới đây.
Đặc biệt, sông Quây Sơn được biết đến nhiều nhất qua thác Bản Giốc – một trong những thác nước đẹp nhất thế giới. Dòng sông hiền hòa bỗng trở nên mãnh liệt, đổ xuống từ độ cao hơn 30m, tạo thành hai dòng thác chính - phụ uy nghi giữa núi non hùng vĩ. Vẻ đẹp ấy đã trở thành biểu tượng của Cao Bằng, thu hút du khách trong và ngoài nước.
Không xa thác Bản Giốc là chùa Phật Tích Trúc Lâm Bản Giốc, một ngôi chùa linh thiêng nằm trên miền biên cương phía Bắc. Gần đó, động Ngườm Ngao như một mê cung kì bí, làm du khách đắm chìm trong thế giới thiên nhiên huyền diệu…
Sông Quây Sơn còn nổi tiếng với loài cá Trầm Hương - đặc sản từng làm nên thương hiệu của vùng Trùng Khánh. Trước đây, mỗi phiên chợ huyện Trùng Khánh, ngư dân đem cá ra chợ bán với giá 120.000 đồng/kg, có con nặng tới 5-6kg. Nhưng giờ đây, loài cá này ngày càng trở nên khan hiếm và có giá rất cao.
Từ thác Bản Giốc, nơi cắm cột mốc số 836 cho đến điểm cuối chảy trên lãnh thổ Việt Nam tại cột mốc số 845, thuộc xã Lý Quốc, huyện Hạ Lang, lòng sông Quây Sơn trở thành đường biên giới tự nhiên phân chia lãnh thổ giữa hai quốc gia Việt Nam - Trung Quốc.
Từ bao đời nay vẫn vậy, sông Quây Sơn vẫn là một dòng sông đầy sức sống, một biểu tượng cho sự tươi đẹp và trù phú của miền biên viễn.
