Giải mã tác động từ siêu dự án đường sắt 8,02 tỷ USD đến giao thông và kinh tế Việt Nam 

Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng không chỉ đóng vai trò quan trọng trong kết nối giao thông mà còn tạo ra thị trường xây dựng trị giá khoảng 4,4 tỷ USD, đồng thời dự kiến tạo ra khoảng 90.000 việc làm trong giai đoạn thi công và 2.500 việc làm lâu dài khi đi vào vận hành. 

Theo Báo Đầu tư, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi do liên danh tư vấn đứng đầu là Tổng Công ty Tư vấn Thiết kế Giao thông vận tải (TEDI) đề xuất, dự án này là một phần trong chiến lược hiện đại hóa hệ thống đường sắt Việt Nam, góp phần tái cơ cấu vận tải và giảm chi phí logistics. Dự án còn giúp giảm tải cho đường bộ, tăng cường an toàn giao thông, đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường. 

Dự án có tổng chiều dài 403,1km gồm tuyến chính dài 388,1km và 2 tuyến nhánh dài 15km. Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng là tuyến trục chính có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong hệ thống đường sắt, có kết nối quốc tế và là đường sắt cấp 1 - khổ 1.435mm. Dự án có tổng mức đầu tư khoảng 194.929 tỷ đồng (tương đương khoảng 8,027 tỷ USD) 

Cần thiết đầu tư tuyến đường sắt mới  

Hệ thống đường sắt Việt Nam đã được hình thành từ đầu thế kỷ XX, nhưng dù đã qua nhiều lần nâng cấp, vẫn bị đánh giá là lạc hậu, không đáp ứng được nhu cầu vận tải hiện nay. Tình trạng này đã khiến đường sắt mất dần thị phần ngay trên những hành lang vốn có lợi thế. Việc đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng nhằm khắc phục hạn chế này, đồng thời đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng trên hành lang kinh tế quan trọng bậc nhất miền Bắc. 

Theo các nghiên cứu, hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có nhu cầu vận tải hành khách và hàng hóa lớn thứ hai cả nước (sau hành lang Bắc - Nam phía Đông) và nằm trong khuôn khổ hợp tác thương mại tự do Trung Quốc - ASEAN. Với khả năng vận tải khối lượng lớn, chi phí thấp, đường sắt được xem là phương thức vận tải tối ưu cho hành lang này. 

Báo cáo cũng chỉ ra rằng, đến năm 2050, tổng nhu cầu vận tải trên hành lang này ước tính đạt 397,1 triệu tấn hàng hóa và 334,2 triệu lượt hành khách. Để đáp ứng nhu cầu này, tuyến đường sắt mới cần đảm nhận khoảng 25,6 triệu tấn hàng hóa và 18,6 triệu lượt hành khách, trong khi tuyến đường sắt hiện hữu với khổ 1.000mm chỉ có thể đáp ứng 4,1 triệu tấn hàng hóa và 3,8 triệu lượt hành khách. 

Việc đầu tư tuyến đường sắt mới với khổ 1.435mm không chỉ giúp nâng cao năng lực vận tải mà còn đảm bảo kết nối hiệu quả với các khu công nghiệp, đô thị lớn dọc hành lang Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Tuyến này cũng là con đường ngắn nhất để vận tải hàng hóa từ Tây Nam Trung Quốc ra cảng biển quốc tế Hải Phòng, góp phần tăng cường hợp tác thương mại giữa Việt Nam và các nước trong khu vực. 

Bản đồ tổng thể hướng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Ảnh: Báo Đầu tư

>>'Bước chuyển mình' đưa ngành đường sắt 'lên ngôi' dịp Tết Nguyên đán  

Tác động lớn đến công nghiệp cơ khí, xây dựng  

Dự án không chỉ mang lại lợi ích về giao thông mà còn tạo ra động lực lớn cho ngành công nghiệp cơ khí và xây dựng trong nước. Việc đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng sẽ mở ra thị trường xây dựng trị giá khoảng 4,4 tỷ USD, với hàng loạt cơ hội việc làm trong lĩnh vực thi công, lắp đặt và vận hành. 

Nếu xét trên quy mô toàn quốc, ngành đường sắt còn có tiềm năng tạo ra thị trường xây dựng trị giá lên đến 98,2 tỷ USD, tạo hàng triệu việc làm khi tính cả các tuyến đường sắt quốc gia và đường sắt đô thị trong tương lai. 

Theo quy hoạch mạng lưới đường sắt, ngoài dự án này, Việt Nam cần xây dựng thêm khoảng 1.953km đường sắt tiêu chuẩn, giúp hình thành thị trường dài hạn cho ngành công nghiệp cơ khí. Nếu được chuyển giao công nghệ phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển ngành công nghiệp đường sắt, tiến tới làm chủ công nghệ xây dựng hạ tầng, chế tạo toa xe, hệ thống điện, tín hiệu và vận hành bảo trì. 

Đặc biệt, việc đầu tư tuyến đường sắt chạy bằng điện sẽ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hỗ trợ Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo cam kết tại Hội nghị COP26. Tuyến đường sắt này cũng được thiết kế với các giải pháp công nghệ hiện đại, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ thiên tai, đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành. 

Định hướng đầu tư chiến lược  

Trung ương Đảng và Bộ Chính trị đã nhiều lần nhấn mạnh sự cần thiết của tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong các nghị quyết và kết luận quan trọng. Trong đó, Nghị quyết số 29-NQ/TW yêu cầu sớm đầu tư tuyến đường sắt kết nối các khu kinh tế, khu công nghiệp, cảng hàng không và cảng biển. Kết luận số 97-KL/TW đặt mục tiêu hoàn thành thủ tục và khởi công dự án trong năm 2025, còn Kết luận số 72-KL/TW xác định đây là một trong những dự án ưu tiên nguồn lực đầu tư. 

Bên cạnh tuyến đường sắt này, Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng xác định Việt Nam sẽ phát triển tổng cộng 25 tuyến đường sắt với chiều dài khoảng 6.354km. Trong đó, trên hành lang Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng sẽ có hai tuyến: một tuyến hiện hữu khổ 1.000mm tiếp tục được khai thác và một tuyến mới khổ 1.435 mm dự kiến đầu tư trước năm 2030. 

Với những lợi ích vượt trội về kinh tế, giao thông, môi trường và công nghiệp, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng không chỉ là dự án hạ tầng đơn thuần mà còn là bước đi chiến lược giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, tạo nền tảng phát triển bền vững trong tương lai. 

>>Trình Quốc hội dự án tuyến đường sắt hơn 8 tỷ USD trước 10/2