GS. John Vu: ‘Dù robot có thông minh đến đâu cũng không thể thay thế con người được vì chúng ta có tim, có óc, có tình, và có yêu thương’ 

Mới đây, ông Nguyễn Văn Phước, CEO First News - Trí Việt, đã chia sẻ trên trang cá nhân nội dung một bức thư từ Giáo sư John Vu. Bức thư này ngay lập tức thu hút sự quan tâm rộng rãi từ cộng đồng mạng, đặc biệt là các bạn trẻ Việt Nam. 

Trong bài đăng của mình, ông Nguyễn Văn Phước bày tỏ: "Tôi vừa nhận được lá thư của GS. John Vu. Đây là lá thư rất hay và bổ ích cho nhiều người Việt Nam chúng ta - nhất là những bạn trẻ. Tôi xin phép GS được đưa lên đây để mọi người cùng đọc và chiêm nghiệm". 

Giáo sư John Vu, tên thật là Vũ Văn Du, còn được đông đảo độc giả biết đến với bút danh Nguyên Phong – một dịch giả nổi tiếng. Ông rời Việt Nam sang Hoa Kỳ du học từ năm 1968 và tốt nghiệp cao học với hai chuyên ngành Sinh vật học và Điện toán. 

Trong suốt hơn hai thập kỷ, ông là một kỹ sư cao cấp tại tập đoàn Boeing, đồng thời đảm nhiệm vai trò nhà nghiên cứu công nghệ và giảng viên tại Đại học Carnegie Mellon và Đại học Seattle. Bên cạnh đó, ông cũng tham gia giảng dạy về công nghệ phần mềm tại nhiều trường đại học quốc tế, trong đó có các cơ sở giáo dục tại Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. 

Giáo sư John Vu còn được biết đến qua những bộ sách truyền cảm hứng mạnh mẽ cho giới trẻ Việt Nam, tiêu biểu là các tác phẩm: "Khởi hành", "Kết nối", "Bước ra thế giới" và "Kiến tạo thế hệ Việt Nam ưu việt". Bên cạnh đó, ông cũng dành nhiều tâm huyết cho bộ sách hướng dẫn cha mẹ và giáo viên, bao gồm "Lời khuyên dành cho các bậc cha mẹ" và "Lời khuyên dành cho thầy cô", giúp định hướng và hỗ trợ thế hệ trẻ trong quá trình học tập và phát triển. 

Trong bức thư, Giáo sư John Vu bày tỏ những trăn trở sâu sắc về tương lai của giáo dục  trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, đặc biệt là sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo  (AI) và robot giảng dạy. Ông chia sẻ cuộc trò chuyện với một người bạn – giáo sư tại Đại học Carnegie Mellon, người tin rằng trong tương lai gần, phần lớn học sinh sẽ học tập từ giảng viên AI, với các chương trình cá nhân hóa giúp tối ưu hóa quá trình tiếp thu kiến thức. 

Nội dung toàn bộ bức thư như sau: 

“Tôi đã hoàn toàn về hưu nhưng giáo dục luôn luôn là một trong những ưu tư và quan tâm hàng đầu của tôi nên tôi viết bài cần thiết này để chia sẻ với các bạn học sinh, sinh viên Việt Nam. 

Hôm qua, người bạn thân, một giáo sư tại đại học Carnegie Mellon, ghé qua thăm tôi. Mặc dù đã về hưu, không để ý gì đến các tiến triển như vũ bão của công nghệ nhưng điều người bạn này chia sẻ khiến tôi cũng giật mình. Anh nói: "Năm mươi năm trước, khi các đại học dạy cách sử dụng máy tính không ai nghĩ rằng trong tương lai, các máy tính này sẽ có thể thay thế họ." Anh nói thêm: "Trong tương lai gần, khoảng mười năm nữa, đa số các học sinh sẽ học hỏi từ những giảng viên robot qua internet và công ty nào nắm được yếu tố này sẽ trở thành một trong những công ty lớn mạnh nhất thế giới. 

Tôi hỏi: Tại sao anh nghĩ như thế? Anh ấy dự đoán: "Tôi tin rằng công ty lớn nhất trên internet sẽ không phải là Google, Microsoft hay Meta mà là những công ty xây dựng các chương trình giáo dục có thể chưa hiện hữu." Tôi nói ngay: Vấn để dạy trực tuyến trên Internet đã có từ lâu rồi, có hàng ngàn chương trình giảng dạy trực tuyến từ các giảng đường đại học phát sóng khắp nơi và giúp cho một số rất đông người tại các quốc gia đang mở mang có cơ hội học hỏi. 

Bạn tôi với giải thích: "Với công nghệ Robot và trí thông minh nhân tạo bùng nổ, những chương trình giảng dạy này sẽ dần dần bị thay thế bởi các giảng viên là người Robot, trông rất giống như người thật với chương trình giảng dạy thích hợp với trình độ học sinh hơn các lớp học trực tuyến ngày nay. Nếu chúng ta có máy bay không người lái, xe hơi không người lái thì lớp học không giáo sư mà sử dụng robot có thể giảng bài, xem xét trình độ học của từng học sinh và thay đổi cách đào tạo sẽ là một cuộc cách mạng lớn của giáo dục. Hiện nay các chương trình giảng dạy tại hầu hết quốc gia đều tùy thuộc vào các giảng viên, một số có khả năng và một số thì chỉ làm qua loa, không tận tâm cho lắm. Do đó giáo dục là một cơ hội có tiềm năng rất lớn mà hiện nay đang chờ đợi một sự thay đổi tận gốc rễ. Gần đây hơn, các khóa học trực tuyến mở ra như MIT Opencourseware, Khan academy, Coursera tuy đã tạo ra những thay đổi đáng kể, nhưng đó chỉ là những khóa học được dạy bởi các giáo sư uy tín có tài năng, nhưng học sinh có học hay không thì đó là việc của họ. Do đó số người ghi danh học trực tuyến tuy cao nhưng số người hoàn thành khóa học lại rất thấp, đa số đều bỏ học nửa chừng vì không có sự giám sát kỹ lưỡng. 

Hiện nay đã có những chương trình đang được nghiên cứu với người giảng bài là một con người ảo (Avatar) hay Robot rất giống người với những "BOT" thông minh gài sẵn vào chương trình học của học sinh. Những chương trình thông minh nhân tạo này sẽ theo dõi việc học và tự động thay đổi giáo án cho từng người trước màn hình để bắt buộc học sinh phải học. Điều này sẽ hiệu quả hơn vì học sinh sẽ học tùy theo trình độ của họ, so với khi xưa họ phải cạnh tranh với những học sinh khác để được điểm cao hay sự chú ý của giáo sư. 

Một học sinh chăm chỉ có thể học rất nhanh gấp ba hay năm lần chương trình giảng dạy thay vì phải chờ đợi theo tiến độ của lớp học. Những "BOT" thông minh cài đặt vào máy tính, sẽ biết học sinh học được gì, khuynh hướng học như thế nào? Trình độ học sinh ra sao? Sở thích học sinh là gì? Và nó sẽ tự động thay đổi tài liệu giảng dạy tùy theo học sinh để cho họ học nhanh hơn và hiệu quả hơn. 

Điều này cũng như các trò chơi videogame mà trong đó người chơi phải biết nắm bắt các quy tắc cần thiết để đạt điểm số thật cao, thì các máy móc thông minh này sẽ giúp người học tăng tốc trong việc học như thế. Những"BOT" cài đặt này sẽ theo dõi, kiểm soát việc học để tìm ra điểm mạnh cũng như điểm yếu của học sinh và sử dụng các thuật toán (Algorithm) đặc biệt để điều chỉnh việc dạy cho phù hợp. Phương pháp "cá nhân hóa" sử dụng trí thông minh nhân tạo là một phương pháp cực kỳ hữu hiệu đang được nghiên cứu để phát triển trong thời gian sắp đến. 

Tôi nói: "Đây quả là điều tôi không nghĩ ra vì mấy năm nay tôi không theo dõi các tiến trình và các phát kiến công nghệ nữa. Tuy điều này cũng hay đấy, vậy theo anh một học sinh hoàn tất chương trình này sẽ ra sao? 

GS. John Vu: 'Tôi không tin các môn học sử dụng Robot hay AI có thể hiệu quả hơn một người thầy tận tâm dạy bằng cả tâm lẫn trí'. Ảnh: Internet 

Bạn tôi nói ngay: "Họ sẽ là những người có kiến thức và kỹ năng có thể áp dụng ngay khi hoàn tất việc học, cung cấp cho xã hội một lực lượng lao động có tay nghề rất cao." 

Tôi hỏi: Có thể những người này có kỹ năng cao đấy nhưng liệu các máy móc thông minh hay nền giáo dục dựa trên trí thông minh nhân tạo này có thể tạo ra những con người "hoàn toàn" cho xã hội ngày nay không? Nếu không có những con người thực sự, những giáo sư tận tâm không những dạy về kiến thức mà còn dạy cả về tâm hồn, dạy bằng chính bản thân để giúp học sinh trở nên những con người với đúng ý nghĩa của "một người thật" chứ không phải người làm việc như một cái máy. Học sinh tốt nghiệp ngoài kiến thức chuyên môn, ngoài khả năng làm việc còn phải có cả tâm lẫn đức thì ai sẽ dạy những điều này? 

Bạn tôi không trả lời được câu hỏi này nên im lặng suy nghĩ một lúc. 

Tôi nói thêm: "Khi xưa tôi dạy môn Học máy (Machine Learning) một trong những khó khăn nhất là dạy về sự tương tác giữa người với người, việc làm việc chung với nhau trong một nhóm, sự trao đổi, hỗ trợ, giúp đỡ chứ không tranh đua, hơn thua hay cạnh tranh thường thấy trong môi trường giáo dục ngày nay. Máy móc không thể dạy việc này, dù có các thuật toán tốt đẹp thế nào. Dù robot có thông minh đến đâu cũng không thể thay thế con người được vì chúng ta có tim, có óc, có tình, và có yêu thương. Do đó tôi không tin các môn học sử dụng Robot hay trí thông minh nhân tạo có thể hiệu quả hơn một người thầy tận tâm dạy bằng cả tâm lẫn trí. 

Bạn tôi cười: "Cách đây hơn năm chục năm, Internet mới được phát minh mà ngày nay nó đã nối mạng khắp thế giới, gần như ba phần tư dân số thế giới đều biết sử dụng Internet và khắp nơi những người trẻ đều biết lướt web trên iPhone qua Facebook, Tiktok v.v... Tôi nghĩ mười hay mười lăm năm nữa việc giảng dạy bằng robot sẽ được áp dụng triệt để khi nhu cầu cần những người có kiến thức và kỹ năng cao. Và sẽ có rất nhiều công ty khởi nghiệp về giáo dục được thành lập, và một hay hai trong số những công ty này sẽ trở thành một Google hay Meta mới trong thời gian sắp đến. 

Tôi đồng ý: Dĩ nhiên việc phải đến sẽ đến vì sức tiến bộ của công nghệ và có thể những công ty giáo dục này sẽ trở thành những công ty hàng đầu nhưng điều làm tôi phân vân là con người lúc đó sẽ như thế nào? Họ có còn là một con người như ngày nay, hay chỉ là những cỗ máy vô cùng thông minh nhưng vô tình hay vô cảm?” 

Ngay sau khi được chia sẻ, bức thư của Giáo sư John Vu đã nhanh chóng lan truyền mạnh mẽ trên các nền tảng mạng xã hội, thu hút sự quan tâm của đông đảo cộng đồng mạng. Nội dung bức thư không chỉ đặt ra những vấn đề mang tính thời đại về sự phát triển của công nghệ trong giáo dục mà còn khiến nhiều người phải suy ngẫm sâu sắc về vai trò của người thầy trong quá trình đào tạo con người. 

Còn bạn, bạn nghĩ sao về quan điểm của vị giáo sư danh tiếng này? 

>> Ông Trương Gia Bình đề xuất đưa AI vào giáo dục ngay từ lớp 1