Hàng loạt công ty Trung Quốc bất ngờ rót vốn vào quốc gia giáp Việt Nam, chuyện gì đang xảy ra? 

Khi nhóm phóng viên của CBS News lái xe về phía Nam Phnom Penh, thủ đô Campuchia , họ nhìn thấy một đoàn xe đầu kéo chạy ngang qua. Đi thêm một đoạn, một mái vòm lớn xuất hiện với bảng hiệu song ngữ: tiếng Khmer ở trên và tiếng Trung Quốc  bên dưới. Và đây là "Khu kinh tế đặc biệt" tại Campuchia. 

Dễ dàng nhận thấy khu công nghiệp này chủ yếu do Trung Quốc đầu tư. Một nhà máy sản xuất ghế đôn tại đây mới chuyển từ Trung Quốc sang Campuchia cách đây khoảng một tháng. Người quản lý Trung Quốc của nhà máy mời đoàn phóng viên vào tham quan. Khi được hỏi về các công ty xung quanh, ông cho biết phần lớn đều là doanh nghiệp Trung Quốc. 

Lý do chính khiến các công ty này chuyển sang Campuchia là để tránh thuế quan của Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc. Xu hướng này ngày càng gia tăng, dẫn đến sự mở rộng mạnh mẽ của các khu công nghiệp tại khu vực phía Nam Campuchia. Những công trình mới trải dài hàng dặm, thể hiện tốc độ phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp nước này. 

Ảnh hưởng từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung  

Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã thúc đẩy dòng vốn đầu tư Trung Quốc vào Campuchia, một quốc gia chỉ cách Trung Quốc đại lục khoảng 965km và giáp Việt Nam. 

Năm 2016, trước khi ông Donald Trump nhậm chức, kim ngạch xuất khẩu từ Campuchia sang Mỹ đạt khoảng 3 tỷ USD mỗi năm. Đến năm ngoái, con số này đã tăng vọt lên 13 tỷ USD, chiếm gần 30% GDP của Campuchia. Theo Chính phủ Campuchia, hơn một nửa số nhà máy trong nước hiện thuộc sở hữu của doanh nghiệp Trung Quốc, với tổng vốn đầu tư khoảng 9 tỷ USD. 

Ông Casey Barnett, Chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ tại Campuchia, nhận định rằng việc các công ty Trung Quốc chuyển sản xuất sang Campuchia là một cách hợp pháp để tránh thuế quan của Mỹ. Tuy nhiên, điều này cũng khiến Campuchia đối mặt với nguy cơ bị ảnh hưởng nếu chính quyền Mỹ siết chặt các biện pháp kiểm soát. 

“Campuchia đang phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu sang Mỹ, điều này có thể khiến họ trở thành mục tiêu dễ bị tổn thương”, ông Barnett nói. 

Doanh nghiệp Trung Quốc lo ngại về thuế mới  

Ông Huang, chủ một nhà máy may mặc tại Campuchia, lo lắng rằng nếu Tổng thống Trump quyết định áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc sản xuất tại Campuchia, doanh nghiệp của ông sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. 

Huang không phải người mới tại Campuchia. Ông đã mở nhà máy ở đây từ 20 năm trước để tận dụng ưu đãi thuế và chi phí nhân công thấp. Tuy nhiên, khi cuộc chiến thương mại nổ ra vào năm 2018, ông quyết định chuyển toàn bộ hoạt động từ Trung Quốc sang Campuchia. Hiện tại, 60% sản phẩm của ông xuất sang Mỹ, cung cấp cho các chuỗi bán lẻ lớn như Walmart và Costco. 

Kể từ khi ông Trump công bố thuế quan mới lên Trung Quốc, đơn đặt hàng tại nhà máy của Huang đã tăng lên. Lệnh áp thuế mới nhất khiến nhiều công ty Trung Quốc lo ngại và đang tìm cách chuyển sản xuất ra nước ngoài. 

Cuộc chiến thương mại tiếp tục leo thang  

Tháng 2 vừa qua, Mỹ áp thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến Trung Quốc đáp trả bằng mức thuế 15% đối với than, khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Mỹ, và 10% đối với dầu thô, máy móc nông nghiệp cùng một số loại xe hơi. Tiếp tục, ông Trump nhấn mạnh áp thêm 10% thuế lên tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, nâng tổng mức thuế lên 20%. 

Tổng thống Mỹ lý giải rằng quyết định này nhằm gây áp lực lên Trung Quốc vì Bắc Kinh chưa kiểm soát được dòng fentanyl vào Mỹ. Đáp lại, Chính phủ Trung Quốc đang lên kế hoạch thực hiện thêm các biện pháp trả đũa, bao gồm thuế quan và các hạn chế khác đối với hàng hóa Mỹ, đặc biệt là các sản phẩm nông nghiệp và thực phẩm. 

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tại Campuchia vẫn đang chờ xem tình hình sẽ diễn biến ra sao. Huang cho biết, nếu thuế quan tiếp tục tăng, ngày càng nhiều công ty Trung Quốc sẽ chuyển đến Campuchia hoặc các nước Đông Nam Á khác để tránh bị ảnh hưởng. 

“Nhiều người đã nói với tôi rằng họ cần xây dựng nhà máy mới, cần di chuyển ngay lập tức vì lo sợ mức thuế sẽ tiếp tục tăng”, Huang chia sẻ. 

Dù chưa biết cuộc chiến thương mại sẽ còn kéo dài bao lâu, nhiều chuyên gia nhận định rằng Campuchia và các nước Đông Nam Á sẽ tiếp tục trở thành điểm đến quan trọng cho các nhà sản xuất Trung Quốc trong tương lai. 

>> Nhà đầu tư 'tháo chạy' khỏi AI, tìm kiếm 'mỏ vàng' mới trong ngành dược?