Người được mệnh danh là ‘thần đồng thơ Việt’ 8 tuổi đã có thơ đăng báo, được truyền hình Pháp làm phim tài liệu, U70 vẫn đang cống hiến cho văn học nước nhà
Những vần thơ của tác giả này gắn liền với tuổi thơ của nhiều người Việt, vẫn in đậm trong lòng độc giả và được yêu mến suốt nhiều thập kỷ.
Tài năng thơ ca bộc lộ từ thuở ấu thơ
Trần Đăng Khoa là cái tên gắn liền với nhiều thế hệ độc giả Việt Nam. Ông không chỉ nổi tiếng, mà còn ghi dấu ấn đặc biệt ngay từ khi còn rất nhỏ. Hiếm có ai, ở độ tuổi 7-8, đã khiến cả nước biết đến nhờ tài năng thi ca như ông. Khi bạn bè cùng trang lứa còn tập viết những dòng thơ đầu tiên, những tác phẩm của Trần Đăng Khoa đã xuất hiện trên mặt báo.
Sinh năm 1958 tại Hải Dương, ông sớm bộc lộ năng khiếu thi ca với nhiều bài thơ giàu cảm xúc. Năm 1968, khi mới 10 tuổi, Trần Đăng Khoa xuất bản tập thơ đầu tay Góc sân và khoảng trời. Những bài thơ như Hạt gạo làng ta, Trăng ơi... Từ đâu đến?, Khi mẹ vắng nhà nhanh chóng trở thành tác phẩm quen thuộc của nhiều thế hệ độc giả. Đặc biệt, Hạt gạo làng ta càng được biết đến rộng rãi hơn khi được thi sĩ Xuân Diệu hiệu đính và nhạc sĩ Trần Viết Bính phổ nhạc vào năm 1971.
Không chỉ được công chúng trong nước yêu mến và tôn vinh là “Thần đồng thơ Việt”, tên tuổi Trần Đăng Khoa còn vượt ra ngoài biên giới. Các tác phẩm của ông được dịch ra hơn 40 ngôn ngữ, đưa hình ảnh một thần đồng thi ca Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.
Năm 1968, hãng truyền hình Pháp thực hiện bộ phim tài liệu Le petit monde de Khoa (Thế giới nhỏ của Khoa), dài 30 phút, do đạo diễn Gérard Guillaume chấp bút và viết lời bình. Bộ phim không chỉ được phát sóng trên truyền hình Pháp và châu Âu mà còn được giới thiệu bởi nhà thơ Xuân Diệu.
Những thước phim đen trắng ấy không chỉ tái hiện bức tranh nông thôn miền Bắc thời chiến mà còn ghi lại hình ảnh cậu bé Trần Đăng Khoa trong thế giới của riêng mình. Mới 10 tuổi, cậu đã bộc lộ sự tự tin và chững chạc đến mức nhiều người ví von là "ông cụ non".
Trong một phân cảnh tại lớp học, cậu bé nhỏ nhất lớp lại là người đứng lên giảng giải về cách làm thơ cho bạn bè. Không dừng lại ở đó, Khoa còn có thể ứng khẩu sáng tác ngay tại chỗ - một khả năng hiếm có ở độ tuổi ấy.
Thuở nhỏ, những lúc rảnh rỗi, Trần Đăng Khoa thường rủ bạn bè trong xóm tụ họp để cùng nhau chia sẻ niềm đam mê thơ ca. Nhờ tài năng vượt trội, cậu không chỉ sáng tác mà còn đóng vai trò như một "người thẩm định", đưa ra nhận xét về thơ của bạn bè.
Dù nổi tiếng từ sớm, cuộc sống của cậu bé vùng quê Hải Dương vẫn diễn ra bình dị bên góc sân, khoảng trời quen thuộc. Ao cá, con đường làng, những buổi đi cày, đi cấy hay giúp bố mẹ việc nhà… tất cả đã trở thành chất liệu sống động, làm nên nét đặc biệt trong thơ Trần Đăng Khoa.
Một đời cống hiến cho văn học và truyền thông
Năm 1975, khi đang học lớp 10 tại Trường phổ thông cấp 3 Nam Sách (Hải Dương), Trần Đăng Khoa lên đường nhập ngũ. Sau ngày đất nước thống nhất, ông được điều về Quân chủng Hải quân, tiếp tục phục vụ trong quân đội. Giai đoạn 1978-1979, ông còn trực tiếp tham gia chiến đấu tại chiến trường Tây Nam Việt Nam.
Dù trải qua những năm tháng quân ngũ đầy thử thách, đam mê văn chương trong ông chưa bao giờ lụi tắt. Trần Đăng Khoa theo học tại Trường Viết văn Nguyễn Du (nay thuộc Đại học Văn hóa Hà Nội), sau đó được cử sang Liên Xô tu nghiệp tại Viện Văn học Thế giới M. Gorki thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Nga.
Trở về nước, ông công tác tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội, vừa sáng tác vừa biên tập, tiếp tục đóng góp cho nền văn học nước nhà. Những năm tháng quân ngũ, đặc biệt là thời gian ở quần đảo Trường Sa, đã mang đến cho ông nguồn cảm hứng lớn. Từ đây, hơn 35 bài thơ ra đời, phản ánh chân thực đời sống và tâm tư người lính biển. Trong đó, nhiều tác phẩm đã được phổ nhạc và trở thành ca khúc quen thuộc, như Lính đảo hát tình ca trên đảo, Hát về một hòn đảo, Thơ tình người lính biển... Đặc biệt, bài thơ Thơ tình người lính biển được nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ nhạc, trở thành ca khúc Một chút thơ tình của người lính biển, chạm đến trái tim bao thế hệ yêu nhạc.
Không chỉ thành công với thơ ca, Trần Đăng Khoa còn khẳng định tài năng trong lĩnh vực văn xuôi. Năm 2000, ông ra mắt tập truyện – ký Đảo chìm, tái hiện chân thực đời sống người lính nơi Trường Sa. Tác phẩm được tái bản hơn 20 lần và được nhà văn Lê Lưu ngợi ca là "Thần bút của những người lính biển".
Tháng 6/2004, ông mang quân hàm Thượng tá Quân đội nhân dân Việt Nam, chuyển sang công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam. Tại đây, ông lần lượt giữ chức Phó Trưởng ban, rồi Trưởng ban Văn học Nghệ thuật, tiếp tục lan tỏa những giá trị văn học qua sóng phát thanh.
Không chỉ ghi dấu ấn trong văn chương, Trần Đăng Khoa còn khẳng định vai trò trong lĩnh vực truyền thông. Khi Đài Tiếng nói Việt Nam thành lập VOVTV – tiền thân của Kênh Truyền hình VOV, nay là Kênh Truyền hình Chuyên biệt Văn hóa – Du lịch (Vietnam Journey), ông được giao trọng trách Giám đốc đầu tiên.
Giữa năm 2011, ông đảm nhận vai trò Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy Đài Tiếng nói Việt Nam. Hiện nay, sau nhiều năm cống hiến, Trần Đăng Khoa giữ vị trí Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam và Tổng Biên tập Tạp chí Nhà văn và Cuộc sống, tiếp tục đồng hành cùng nền văn học nước nhà.
Tổng hợp
