Phân bón không thuộc đối tượng chịu thuế VAT: DN, nông dân thiệt đơn, thiệt kép 

Doanh nghiệp, nông dân cùng khó  

Ngay từ khi được triển khai thực hiện, Luật Thuế 71/2014/QH13 (Luật Thuế 71) đã bộc lộ khá nhiều bất cập khi đưa phân bón từ đối tượng đang chịu thuế giá trị gia tăng  (VAT) 5% về đối tượng không chịu thuế. 

Nguyên nhân được các chuyên gia chỉ ra, do doanh nghiệp sản xuất phân bón không được khấu trừ, hoàn thuế GTGT nên giá bán trong nước không giảm, thậm chí còn tăng lên. 

Theo số liệu thống kê của Hiệp hội Phân bón Việt Nam, từ năm 2015 khi thực hiện Luật Thuế 71, giá thành phân đạm trong nước tăng 7,2 - 7,6%; phân DAP tăng 7,3 - 7,8%, phân supe lân tăng 6,5 - 6,8%; phân NPK và hữu cơ tăng 5,2 - 6,1%... so với những năm còn áp dụng VAT 5% đối với phân bón. Giá phân bón đến tay nông dân cũng tăng theo, kéo theo chi phí đầu tư cho sản xuất nông nghiệp tăng lên đáng kể... Đồng thời làm hạn chế sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng tiêu cực đến các dự án đầu tư sản xuất phân bón. 

Thực tế cho thấy, chính sách hiện tạo ra nhiều hệ lụy khác cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phân bón trong nước khi có nguy cơ thua ngay trên sân nhà trước phân bón nhập ngoại, gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bền vững của nền nông nghiệp… Đặc biệt, giá phân bón tăng lên nhanh chóng, đỉnh điểm là vào năm 2022. 

Ông Phan Văn Minh (xã Hương Bình, huyện Hương Khê, Hà Tĩnh) cho hay, gia đình hiện đang canh tác 7 sào lúa (mỗi sào Trung Bộ tương đương 500m2) và 4 sào hoa màu và đều dùng phân bón của các doanh nghiệp nội địa. Theo tính toán, một sào lúa thu hoạch được khoảng 1,5 - 2 tạ thóc, bán được khoảng 1,2 triệu đồng, trong đó chi phí để mua các loại phân bón như NPK, đạm, kali, hóa chất chiếm gần một nửa, còn lại là chi phí mua giống, thuê máy móc và một số chi phí khác. “Nếu giá các nguyên liệu đầu vào như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật rẻ hơn, từ đó sẽ búp người nông dân đỡ khó” - ông Minh chia sẻ. 

Bà Nguyễn Ngọc Hiền (56 tuổi, trú tại huyện Thạnh Thới An, Sóc Trăng) cho biết, do giá phân bón tăng cao, người làm nông rất thiệt thòi. Vì nếu giảm lượng phân bón trong các giai đoạn bón lót, bón thúc lúa sẽ chậm phát triển, không chắc hạt dẫn đến năng suất thấp, nếu bón đủ lại tốn thêm chi phí - kiểu gì cũng ảnh hưởng đến nguồn thu nhập. Do đó, mong muốn có chính sách giảm giá phân bón hợp lý, ổn định, để bà con nông dân được nhờ. 

Còn doanh nghiệp gặp hàng loạt khó khăn do không được khấu trừ, hoàn VAT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho hoạt động sản xuất phân bón, cũng như đầu tư mở rộng sản xuất, trang bị công nghệ, máy móc thiết bị mới. Do đó, các doanh nghiệp sản xuất trong nước đều mong muốn mặt hàng phân bón được đưa trở lại diện chịu VAT. 

Cần thiết đưa phân bón vào đối tượng chịu thuế VAT  

Phân tích về những bất cập của Luật Thuế 71, PGS.TS Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế khẳng định, việc phân bón không chịu VAT như Luật Thuế 71 hiện hành vừa ảnh hưởng đến doanh nghiệp và nông dân, vừa ảnh hưởng tới môi trường và nông sản đầu ra của Việt Nam. 

Ông chỉ rõ, với giá tăng cao do chính sách VAT bất hợp lý khiến phân bón nội địa “lép vế” so với sản phẩm nhập khẩu vốn đang được ưu đãi về thuế. Thực tế là các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong khu vực, kể cả các doanh nghiệp sử dụng công nghệ lạc hậu, đều được hậu thuẫn để chen chân vào thị trường Việt Nam. Điều này, không những làm cho phân bón nội địa thụt lùi mà sản phẩm nông nghiệp và môi trường cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đây chính là nguy cơ rất lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam. 

Về lâu dài, sự lệ thuộc vào phân bón nhập khẩu không thể bảo đảm phát triển nền nông nghiệp bền vững, gây ảnh hưởng đến mối quan hệ công nghiệp - nông nghiệp - nông dân và nông thôn, ảnh hưởng đến an ninh lương thực trong nước. 

“Cần thiết phải đưa phân bón vào đối tượng chịu VAT nhằm tạo ra một môi trường cạnh tranh bình đẳng, sòng phẳng giữa các nhà sản xuất trong nước với phân bón nhập khẩu. Từ đó, mang lại lợi ích thiết thực cho ngành nông nghiệp, cho người nông dân, tạo đòn bẩy cho sự tăng trưởng phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung” - PGS.TS Ngô Trí Long đề nghị. 

Về mức thuế GTGT phân bón, PGS.TS Ngô Trí Long đề xuất mức 5% là phù hợp nhất, bởi các doanh nghiệp sản xuất phân bón sẽ có khoản chênh lệch giảm trừ ở VAT đầu vào ở mức 7 - 8%, chi phí sản xuất phân bón sẽ giảm 2-3%, từ đó có cơ sở giá bán thấp hơn, nông nghiệp - nông dân sẽ được hưởng lợi. 

Còn TS Phùng Hà - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam ví von, Luật Thuế 71 “góp phần” để phân bón giả, phân bón kém chất lượng được thể tung hoành. Nhiều năm qua, phân bón giả, kém chất lượng luôn được xem là vấn nạn trong sản xuất nông nghiệp. Để tháo gỡ khó khăn và tạo điều kiện cho ngành sản xuất phân bón trong nước duy trì và phát triển ổn định, bền vững, tạo sự công bằng giữa các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu, TS Phùng Hà đề nghị cần nhanh chóng đưa mặt hàng phân bón từ không chịu sang chịu VAT. 

Trong khi đó, Chuyên gia cao cấp về Thuế (nguyên Cục trưởng Cục Quản lý thuế doanh nghiệp lớn) Nguyễn Văn Phụng nêu thêm quan điểm, để bảo đảm tính nhân văn, thực hiện chủ trương hỗ trợ nông dân - đối tượng yếu thế nhất trong xã hội và tăng sức cạnh tranh của nông sản, áp mức thuế suất 5% với phân bón là hợp lý nhất. Tuy nhiên, theo ông Phụng cũng cần phải thẳng thắn, “khi áp thuế 5% thì giá phân bón cũng cần phải giảm tương ứng (ngoài việc còn phụ thuộc vào một số yếu tố khác như giá thế giới hay giá nguyên liệu đầu vào...)”. 

Những năm qua, Chính phủ có chủ trương khuyến khích đầu tư phát triển sản xuất phân bón chất lượng cao trong nước nhằm mục tiêu chủ động nguồn phân bón phục vụ nông nghiệp, giảm dần phân bón nhập khẩu. Đây là một trong những chủ trương quan trọng giúp Chính phủ điều tiết cung cầu khi thị trường phân bón có biến động. Do đó, hơn lúc nào hết, những bất cập của chính sách VAT theo Luật Thuế 71 rất cần nhanh chóng được sửa đổi để tạo điều kiện cho nền nông nghiệp, nông dân và ngành sản xuất phân bón trong nước phát triển bền vững.