Stablecoin - 'Ông vua không ngai' của thị trường tiền số 

Ẩn sau những mái vòm của trung tâm thương mại lâu đời nhất thế giới - Grand Bazaar tọa lạc ở thủ đô Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ, một dòng chảy tài chính âm thầm diễn ra song song với các hoạt động mua bán sôi động bên ngoài. 

Trong những hành lang mờ tối, các giao dịch viên lặng lẽ thực hiện các giao dịch khổng lồ. Một giao dịch viên tại đây tiết lộ rằng mỗi ngày anh đổi hàng triệu USD sang stablecoin — loại tiền số được neo giá vào các tài sản khác, thường là đồng USD. 

Điểm đặc biệt của stablecoin là được bảo chứng bằng tiền pháp định, vàng, hoặc trái phiếu chính phủ, được vận hành trên blockchain công khai. Không giống như bitcoin với mức giá trị biến động, giá của stablecoin gần như không dao động. Tether, stablecoin lớn nhất hiện nay, duy trì mức giá ổn định quanh 1 USD, chỉ chênh lệch trong phạm vi vài phần nghìn. 

Ban đầu được sử dụng chủ yếu để giao dịch tiền điện tử, stablecoin nay đã trở thành cầu nối quan trọng giữa các tài sản kỹ thuật số . Theo công ty dữ liệu Chainalysis, tổng giá trị giao dịch, thanh toán và chuyển tiền bằng stablecoin trong năm 2024 đã đạt 27,6 nghìn tỷ USD, chiếm 40% tổng giá trị thanh toán trên blockchain công khai, tăng gấp đôi so với năm 2020. 

Sự gia tăng này được lý giải phần nào bởi stablecoin ngày càng được ứng dụng trong đời sống thực tế tại nhiều quốc gia. Người di cư sử dụng chúng để gửi kiều hối, tránh được phí cao và sự chậm trễ của hệ thống ngân hàng truyền thống. 

Tại Grand Bazaar, nhiều tiểu thương trả tiền cho nhà cung cấp bằng stablecoin vì đây là phương thức thanh toán nhanh chóng nhất. Ở những quốc gia đối mặt với lạm phát cao và tình trạng khan hiếm ngoại tệ, stablecoin đang trở thành một công cụ lưu trữ  giá trị đáng tin cậy tương đương với nhiều tài sản truyền thông. 

Một khảo sát do Castle Island Ventures và Visa thực hiện tại Thổ Nhĩ Kỳ cùng bốn thị trường mới nổi khác cho thấy gần một nửa số người nắm giữ stablecoin sử dụng chúng với mục đích tích trữ tài sản. 

Tách biệt khỏi xu hướng chung  

Theo phân tích của Bernstein, vốn hóa thị trường của stablecoin đã bắt đầu phát triển độc lập so với vốn hóa chung của thị trường tiền điện tử. Mặc dù Mỹ vẫn duy trì vị thế là thị trường stablecoin lớn nhất thế giới với vai trò trung tâm trong các giao dịch tiền điện tử, Thổ Nhĩ Kỳ đang nổi lên như quốc gia có tỷ lệ giao dịch stablecoin cao nhất so với quy mô kinh tế, với các giao dịch mua đạt 4,3% GDP trong năm tính đến tháng 3/2024. 

Trong khi đó ở châu Phi, Ethiopia ghi nhận tốc độ tăng trưởng ấn tượng nhất trong các giao dịch nhỏ dưới 10.000 USD - tăng gần gấp ba lần trong năm tính đến tháng 6. Các chuyên gia đánh giá phần lớn những giao dịch này phục vụ nhu cầu chuyển tiền kiều hối và thanh toán hàng ngày. 

Theo Economist, Tether hiện chiếm 70% thị phần hoạt động stablecoin toàn cầu. Công ty Tether tạo doanh thu bằng cách đầu tư dự trữ của mình, trong đó 113 tỷ USD (tương đương 72% tài sản) chủ yếu là trái phiếu kho bạc kỳ hạn ngắn có lợi suất cao, biến đây thành nguồn lợi nhuận đáng kể. 

Tuy nhiên, vị thế độc tôn này cũng mang đến những mối nguy tiềm ẩn cho thị trường tài chính. Việc mất niềm tin vào Tether có thể gây ra những cú sốc tương tự như sự sụp đổ của hệ thống tiền ổn định Terra-Luna năm 2022. Nếu Tether buộc phải bán tháo trái phiếu kho bạc và các tài sản khác, điều này có thể lan truyền tác động tiêu cực đến cả thị trường tài chính truyền thống. 

Mặc dù Tether  khẳng định mô hình của họ an toàn và đã chứng minh khả năng phục hồi khi thực hiện 10 tỷ USD tiền chuộc trong hai tuần sau sự sụp đổ của Terra-Luna, các chuyên gia như Rajeev Bamra của Moody's vẫn bày tỏ lo ngại về tính minh bạch. Không giống đối thủ Circle, Tether không thực hiện các cuộc kiểm toán độc lập, khiến việc xác minh tài sản thực tế - bao gồm cả những khoản đầu tư rủi ro như bitcoin - trở nên khó khăn. 

Công ty cũng không công khai nơi lưu trữ dự trữ của mình. Do đó, S&P đã xếp hạng rủi ro của Tether (về khả năng duy trì tỷ giá cố định với USD) ở mức 4/5, trong khi USDC của Circle được xếp hạng ở mức 2/5, phản ánh mức độ rủi ro thấp hơn đáng kể. 

Thắt chặt quản lý Stablecoin  

Trước các rủi ro tiềm ẩn, các chính phủ trên toàn cầu đang tăng cường giám sát đối với thị trường stablecoin. Tại châu Âu, nhiều sàn giao dịch đã phải hủy niêm yết Tether vào tháng 1 do không tuân thủ quy định mới của EU, trong đó yêu cầu các đơn vị phát hành stablecoin phải giữ 60% dự trữ dưới dạng tiền gửi ngân hàng. 

Ông Paolo Ardoino, CEO của Tether, đã bày tỏ quan ngại về quy định này, lập luận rằng việc phụ thuộc vào ngân hàng có thể tạo ra rủi ro hệ thống: "Nếu một ngân hàng phá sản, stablecoin cũng sẽ phá sản theo". Ông cho biết công ty đang chuyển trọng tâm sang các thị trường mới nổi. 

Tuy nhiên, tại chính các thị trường mới nổi này, cơ quan quản lý cũng đang siết chặt kiểm soát. Thổ Nhĩ Kỳ từ ngày 25/2 đã bắt đầu áp dụng yêu cầu cấp phép đối với các sàn giao dịch tiền điện tử, bắt buộc thực hiện các biện pháp phòng chống rửa tiền và xác minh danh tính người dùng. Phản ứng trước động thái này, các nền tảng giao dịch lớn như Binance  và KuCoin đã thu hẹp hoạt động tại quốc gia này. Tại Nigeria, khối lượng giao dịch stablecoin đã giảm 38% trong năm tính đến tháng 7, sau khi chính phủ thu hồi giấy phép của hơn 4.000 sàn giao dịch, đổ lỗi cho họ về sự mất giá của đồng naira. 

Tính minh bạch của Tether cũng dấy nên nhiều lo ngại về hoạt động phi pháp. Tether hiện đăng ký tại El Salvador, quốc gia mà Tổng thống Nayib Bukele đang nỗ lực xây dựng thành trung tâm tài sản kỹ thuật số. Trước đây, công ty đặt trụ sở tại Quần đảo Virgin thuộc Anh - cả hai địa điểm này đều không nổi tiếng về môi trường quản lý nghiêm ngặt. 

Một nghiên cứu năm 2023 của TRM Labs, công ty chuyên về tình báo blockchain, đã phát hiện tỷ lệ đáng kể các giao dịch Tether liên quan đến hoạt động tội phạm. Iran và Nga đã sử dụng đồng tiền này để né tránh các lệnh trừng phạt. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc còn xác định Tether là "lựa chọn ưa thích" của các đối tượng rửa tiền tại Đông Nam Á. Đáp lại các cáo buộc này, Tether khẳng định họ hợp tác chặt chẽ với cơ quan thực thi pháp luật, đóng băng các ví liên quan đến hoạt động bất hợp pháp và tuân thủ các yêu cầu chính thức. 

Việc tăng cường giám sát không hoàn toàn bất lợi cho stablecoin, mà còn tạo điều kiện thu hút sự quan tâm từ lĩnh vực tài chính truyền thống. Stripe, công ty thanh toán hàng đầu, đã mua lại Bridge - một startup chuyên về cơ sở hạ tầng stablecoin. Visa đã phát triển nền tảng hỗ trợ các tổ chức cho vay phát hành stablecoin, với BBVA - ngân hàng lớn thứ hai Tây Ban Nha - sẽ là một trong những ngân hàng đầu tiên triển khai, có khả năng ứng dụng vào dịch vụ chuyển tiền. 

Stablecoin đã chứng minh giá trị của mình trong những giao dịch kín tại Grand Bazaar. Thách thức tiếp theo là thuyết phục các cơ quan quản lý và giới chức tại Washington cùng Phố Wall về tiềm năng của loại tài sản kỹ thuật số này. 

Tham khảo Economist, Business Insider (BI) 

>> Giải mã 5 đồng tiền số được ông Trump đưa vào kho dự trữ của Mỹ, khác gì so với Bitcoin?