Việt Nam có thêm Di tích lịch sử Quốc gia: Là khu kinh tế nơi 45 thanh niên ưu tú hy sinh năm 1972
Đây là mô hình đặc thù thí điểm đưa thanh niên miền xuôi lên phát triển kinh tế miền núi, đồng thời đào tạo lớp cán bộ chi viện cho chiến trường miền Nam.
Ngày 14/4/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1017/QĐ-BVHTTDL, chính thức công nhận “Địa điểm Khu kinh tế thanh niên năm 1970 tại xã Minh Đài”, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ là Di tích lịch sử Quốc gia . Đây không chỉ là sự ghi nhận giá trị lịch sử mà còn là lời tri ân sâu sắc đến những thanh niên xung phong đã hy sinh vì Tổ quốc, đồng thời khơi dậy truyền thống “uống nước nhớ nguồn” cho các thế hệ hôm nay. Với những đóng góp to lớn trong kháng chiến chống Mỹ, Khu kinh tế thanh niên Minh Đài đã để lại dấu ấn sâu đậm, từ tinh thần bất khuất đến những thành tựu kinh tế bền vững.
Tinh thần xung kích của 600 thanh niên ưu tú
Hơn nửa thế kỷ trước, vào tháng 2/1971, Khu kinh tế thanh niên được thành lập trên địa bàn 7 xã thuộc huyện Thanh Sơn (nay là huyện Tân Sơn), với xã Minh Đài làm trung tâm. Theo Quyết định số 268 ngày 23/12/1970 do Phó Thủ tướng Đỗ Mười ký, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh được phép huy động 500 đoàn viên ưu tú từ các tỉnh Vĩnh Phú, Hải Hưng, Nam Hà, Thái Bình, Hải Phòng và Hà Nội tham gia xây dựng vùng kinh tế mới. Thực tế, con số này đã lên tới 600 thanh niên, những người mang trong mình ngọn lửa nhiệt huyết và tình yêu nước cháy bỏng.
Không ngại gian khó, các thanh niên xung phong đã ngược núi, thực hiện nhiệm vụ lao động sản xuất, học tập văn hóa và rèn luyện chính trị. Họ sống và làm việc theo công thức “8+2+2”: 8 giờ sản xuất, 2 giờ học chính trị - văn hóa và 2 giờ luyện tập quân sự, thể dục thể thao. Với tinh thần “vừa hồng, vừa chuyên”, họ đã biến vùng đất đồi núi hoang sơ thành một khu kinh tế đầy sức sống.
Tuy nhiên, chiến tranh đã để lại những vết thương không thể xóa nhòa. Ngày 20/9/1972, máy bay Mỹ bất ngờ tập kích, ném 128 quả bom tấn và nhiều tên lửa vào trung tâm khu kinh tế, cướp đi sinh mạng của 45 cán bộ, đội viên thanh niên xung phong và khiến 26 người bị thương. Tấm bia tưởng niệm tại Minh Đài ghi dấu sự kiện đau thương này, là chứng nhân cho sự hy sinh anh dũng của những người trẻ tuổi.
Ngay sau thảm kịch, Phó Thủ tướng Đỗ Mười đã gửi thư chia buồn, động viên tập thể Khu kinh tế thanh niên. Biến đau thương thành hành động, những người còn sống tiếp tục lao động với tinh thần “con cháu Bác Hồ làm việc bằng hai để trả thù cho đồng chí, đồng đội”. Họ tuyển quân bổ sung, xây dựng lại cơ sở hạ tầng, đẩy mạnh sản xuất và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao.
Di sản kinh tế và giá trị văn hóa
Khu kinh tế thanh niên Minh Đài không chỉ là biểu tượng của tinh thần kháng chiến mà còn ghi dấu ấn với những thành tựu kinh tế vượt bậc. Trong thời gian ngắn, các thanh niên đã khai phá 500ha đồi nương, xây dựng hệ thống giao thông, hồ chứa nước và kênh mương thủy lợi với khối lượng đào đắp 52.000m3 đất, chứa 800.000m3 nước. Hơn 20.000m2 nhà ở, nhà làm việc, nhà trẻ, bệnh xá được dựng lên; 27ha ao hồ được đào để chăn nuôi; 240ha chuối đồi, dứa không gai, ngô lai và cây phân xanh được trồng, cùng với đàn lợn Móng Cái chất lượng cao.
Đến năm 1976, khu kinh tế vượt chỉ tiêu kế hoạch: diện tích trồng chè mới tăng 10%, dứa tăng 50%, sản lượng dứa gấp 3 lần, sản lượng thịt lợn gấp 5 lần và nhà cửa bán kiên cố tăng 50% so với năm 1975. Khi cây chuối không còn phù hợp, các thanh niên tiên phong thử nghiệm trồng chè trên đất đồi. Từ 3 ha chè ban đầu tại Minh Đài, cây chè đã phát triển mạnh mẽ, phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng địa phương. Đến nay, huyện Tân Sơn có hơn 3.800ha chè, với sản lượng chè búp tươi đạt trên 43.000 tấn/năm, mang lại giá trị kinh tế hơn 100 tỷ đồng mỗi năm. Cây chè không chỉ là cây giảm nghèo mà còn tạo việc làm ổn định cho hàng ngàn nông dân địa phương.
Việc công nhận Khu kinh tế thanh niên Minh Đài là Di tích lịch sử Quốc gia là bước ngoặt quan trọng, khẳng định vai trò của địa điểm này trong lịch sử dân tộc. Đây cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm bảo tồn và phát huy giá trị di tích, giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước và truyền thống cách mạng. Với Huân chương Lao động hạng Ba, Bằng Tổ quốc ghi công cho 45 liệt sĩ và nhiều phần thưởng cao quý khác, Khu kinh tế thanh niên Minh Đài mãi là biểu tượng của sự hy sinh, đoàn kết và khát vọng xây dựng đất nước.
