‘Bỏ qua’ Nhật, hàng loạt quốc gia chọn công nghệ đường sắt cao tốc Trung Quốc, chuyên gia lập tức lên tiếng: ‘Hãy cân nhắc cẩn thận’ 

Tàu cao tốc shinkansen không chỉ là một thành tựu kỹ thuật đặc biệt mà còn là biểu tượng cho kỳ tích kinh tế của Nhật Bản  sau khi đất nước này tái thiết và phát triển mạnh mẽ. 

Tuy nhiên, mặc dù shinkansen vẫn là một kỳ quan đáng ngưỡng mộ, cảm giác “ngạc nhiên” mà nó mang lại không còn mạnh mẽ như trước nữa. Nguyên nhân là vì hiện nay, nhiều quốc gia khác cũng có các công nghệ đường sắt cao tốc tương tự, khiến shinkansen không còn đặc biệt như khi nó lần đầu tiên ra mắt. 

Theo Japan Times, nhiều quốc gia dường như không muốn mua tàu cao tốc shinkansen. Cho đến nay, chỉ có một hệ thống shinkansen duy nhất được xuất khẩu thành công (tính dự án đã hoàn thành), đó là hệ thống đường sắt cao tốc ở Đài Loan, Trung Quốc. 

Sau 60 năm, shinkansen vẫn chủ yếu có mặt ở Nhật Bản, trong khi đó, Trung Quốc và các quốc gia châu Âu đã thành công trong việc xuất khẩu tàu cao tốc của họ và cung cấp dịch vụ tàu cao tốc ở nhiều quốc gia trên thế giới. 

Vấn đề chính là tiền bạc. Xây dựng một tàu shinkansen rất tốn kém. Nó có hệ thống tích hợp rất phức tạp và ít linh hoạt hơn so với các tàu cao tốc của các quốc gia đối thủ, điều này làm cho chi phí tăng lên. Hơn nữa, nó được thiết kế để đảm bảo an toàn trong các tình huống khắc nghiệt, điều mà hiếm khi xảy ra trong thực tế. 

Ngược lại, các loại tàu cao tốc từ các quốc gia khác có thể được tùy chỉnh và hoàn thiện với chi phí thấp hơn. Điều này giúp các quốc gia có thể sở hữu tàu cao tốc mà vẫn tiết kiệm được chi phí, đồng thời họ cũng có thể tự hào về việc có tàu cao tốc với mức giá rất phải chăng. 

Tuy nhiên, các chuyên gia Nhật Bản cho rằng việc quyết định mua tàu shinkansen không chỉ đơn giản là so sánh giá ban đầu. Họ cho rằng phép toán thực sự phức tạp hơn nhiều, và các quốc gia muốn mua tàu cao tốc cần phải cân nhắc cẩn thận về tổng chi phí trong suốt vòng đời của hệ thống. 

Masafumi Shukuri, Chủ tịch Hiệp hội Đường sắt cao tốc Quốc tế (IHRA): “Điều quan trọng là chi phí vòng đời”. 

Điều này không chỉ bao gồm chi phí ban đầu mà còn cả các chi phí duy trì, bảo dưỡng và vận hành lâu dài. Nhật Bản nhấn mạnh rằng mặc dù chi phí đầu tư ban đầu có thể cao, nhưng tương lai, shinkansen có thể mang lại lợi ích kinh tế hơn nhờ vào chi phí vận hành thấp và hiệu quả sử dụng. 

Tàu shinkansen nhẹ hơn so với các loại tàu cao tốc khác, do đó, nó tiết kiệm năng lượng và ít làm hư hại cơ sở hạ tầng đường sắt, giúp việc bảo trì dễ dàng và rẻ hơn. 

Ngoài ra, hệ thống shinkansen có một hồ sơ an toàn đáng tin cậy khi chưa ghi nhận tai nạn có người tử vong. 

Nhưng chi phí ban đầu của hệ thống shinkansen có thể cao vì nó yêu cầu đường ray riêng biệt, tức là phải mua đất làm đường. Ngược lại, các hệ thống đường sắt cao tốc ở châu Âu, như TGV của Pháp, được thiết kế để chạy trên các đường ray hiện có. 

Vào những năm 1990, Hàn Quốc đã chọn công nghệ TGV (tàu cao tốc của Pháp) thay vì shinkansen. Đài Loan ban đầu đã chọn công nghệ châu Âu nhưng sau đó lại hủy bỏ thỏa thuận và “quay xe” chọn hệ thống dựa trên shinkansen. 

Shotaro Akizuki, một nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Nomura, cho biết rằng tàu shinkansen cần phải được bán như một gói bao gồm phương tiện, đường ray và hệ thống chuyên dụng. 

Ngược lại, các hệ thống tàu cao tốc ở Châu Âu, như TGV, cho phép sử dụng các tuyến đường sắt hiện có và chủ yếu tập trung vào việc bán các thông số kỹ thuật của phương tiện. Điều này có thể khiến khách hàng tiềm năng cảm thấy tổng chi phí triển khai shinkansen cao hơn, mặc dù thực tế, shinkansen có thể sở hữu thông số kỹ thuật vượt trội. 

Ngoài ra, các cuộc đàm phán để thực hiện một dự án shinkansen có thể rất phức tạp vì đòi hỏi phải có sự phê duyệt từ các lãnh đạo cấp cao của quốc gia đó. 

Được biết, Cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tích cực thúc đẩy việc quảng bá công nghệ cơ sở hạ tầng của Nhật Bản ra thế giới. 

Một trong những thành tựu đáng chú ý của ông là việc ký kết một thỏa thuận với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào năm 2015. Theo đó, Ấn Độ sẽ triển khai dịch vụ tàu cao tốc dựa trên công nghệ shinkansen của Nhật Bản. Tuyến tàu sẽ kéo dài khoảng 500km, với thời gian di chuyển từ Mumbai đến Ahmedabad chỉ khoảng hai giờ. 

Ban đầu, Ấn Độ dự định triển khai dịch vụ tàu cao tốc vào năm 2023; nhưng hiện nay, nước này có kế hoạch ra mắt một phần vào năm 2026. 

Nhật Bản cũng từng là một ứng cử viên mạnh cho một dự án đường sắt cao tốc  với Indonesia. Tuy nhiên, Indonesia đã chọn Trung Quốc vào năm 2015. Theo đó, Indonesia đã ra mắt tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên của Đông Nam Á vào năm 2023. 

Theo Japan Times 

>> Siêu dự án đường sắt cao tốc huyết mạch dài 450km nối sân bay và thành phố kinh tế: Vận tốc 300km/h, được Trung Quốc hỗ trợ thi công