CEO First News và GenZ khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa đọc sách giấy trước làn sóng công nghệ 

Thực tế cho thấy, công nghệ thông tin  ảnh hưởng rất lớn đến đời sống, hành vi, sở thích của con người. Trước khi công nghệ phát triển mạnh mẽ, sách là công cụ chủ yếu giúp con người tiếp cận thông tin, văn hóa và tri thức. Tuy nhiên, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin cùng sự xuất hiện của các phương tiện nghe - nhìn và sự tiến bộ của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, cách thức tiếp nhận thông tin của con người đã thay đổi. 

Chúng ta từ từ chuyển từ việc đọc sách, báo truyền thống sang việc sử dụng các phương tiện hiện đại với nhiều loại hình giải trí hấp dẫn khác. Điều này đã phần nào khiến văn hóa đọc  trở nên kém thu hút, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ, khi họ dần ít đọc sách hơn và cảm thấy ngại ngần với việc cầm sách để đọc. Quả thật, văn hóa đọc đang phải đối mặt với sự cạnh tranh lớn từ công nghệ mới. 

Là người đã gắn bó 30 năm với ngành sách, ông Nguyễn Văn Phước - CEO của First News, nhận định, công nghệ, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo (AI) đã thay đổi thế giới và văn hóa đọc cũng không nằm ngoài sự ảnh hưởng này. Tuy nhiên, ông tin rằng đây là xu hướng phát triển tất yếu của xã hội và có thể tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho văn hóa đọc. "Công nghệ và mạng xã hội phát triển mạnh vừa là thách thức vừa là cơ hội nếu chúng ta biết chuyển hướng phù hợp để những giá trị hay từ sách được lan tỏa rộng rãi. Văn hóa đọc của những bạn đọc Việt Nam vẫn có vị trí đứng vững cho dù trào lưu công nghệ, mạng xã hội nghe nhìn đang chiếm ưu thế. Giá trị đọc sâu, chiêm nghiệm một cuốn sách giá trị vẫn được rất nhiều bạn đọc yêu chuộng. 

Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang thay đổi cách con người tiếp cận với tri thức nhưng để cảm nhận sâu sắc và đầy đủ về một vấn đề thì sách do con người viết vẫn chiếm vị trí quan trọng mà AI không thể thay thế được", ông nhấn mạnh. 

Có không ít người cho rằng văn hóa đọc gần như đang bị ngủ quên trong tiềm thức của đa số người trẻ, đặc biệt là thế hệ trẻ do sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và mạng xã hội. Tuy nhiên, có những kiến cho rằng sự phát triển của công nghệ số cũng mang đến cho những cơ hội nhất định trong việc tiếp cận kho tri thức khổng lồ thông qua Internet, từ đó mở ra cơ hội phát triển văn hóa đọc, đặc biệt là trong giới trẻ. Như vậy, nó không chỉ tạo ra những thách thức mà còn đem lại nhiều cơ hội cho sự phát triển của văn hóa đọc, trong đó hạ tầng công nghệ thông tin và kiến thức về công nghệ là những yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển này. Để có thể nắm bắt được cơ hội cần phải nhận diện và tận dụng thời cơ, xây dựng các chính sách phù hợp để thúc đẩy văn hóa đọc trong thời đại số. Ai không bắt kịp xu hướng chuyển đổi số sẽ khó tránh khỏi việc tụt lại phía sau. 

Công nghệ phát triển mạnh mẽ khiến xu hướng số hóa sách ngày càng phổ biến. Sách nói và sách điện tử được tạo ra để phục vụ nhu cầu của những độc giả bận rộn. Nắm bắt được thời cơ, First News đã hợp tác cùng Voiz-FM đưa các sách đã xuất bản lên định dạng sách nói. 

Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Phước cho rằng sách giấy vẫn giữ được vị trí đặc biệt nhờ giá trị riêng biệt cùng những trải nghiệm mà nó mang lại: “Dù có nhiều sự cạnh tranh từ sách điện tử, audiobook và nội dung số, nhưng nhiều bạn đọc sau khi nghe sách nói hay đọc sách điện tử vẫn quay lại mua sách giấy để trải nghiệm lại. Điều này cho thấy sách giấy luôn giữ vị trí quan trọng không thể thay thế bởi làn sóng số hóa, nhờ vào những trải nghiệm nội tâm khi cầm sách trên tay”. 

Theo ông, để khuyến khích văn hóa đọc, gia đình và nhà trường có vai trò vô cùng quan trọng: "Truyền thông báo chí và nhà trường cần phải có những cổ vũ định hướng cho các bậc phụ huynh và giới trẻ những giá trị lợi ích thiết thực của việc đọc sách. Tại các quốc gia phát triển trước Việt Nam như Mỹ, Anh, Đức, Singapore… việc đọc những cuốn sách hay vẫn luôn được bạn đọc yêu thích hơn những công nghệ nghe nhìn khác". 

GenZ và Gen Alpha nói gì?  

Đến thời điểm hiện tại, GenZ và Gen Alpha là thế hệ chịu ảnh hưởng lớn bởi công nghệ thông tin, Internet và trí tuệ nhân tạo . Họ trao đổi, chia sẻ và tiếp cận thông tin chủ yếu thông qua các nền tảng mạng xã hội, không gian số. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, xu hướng giới trẻ tìm về với những trải nghiệm của thế hệ cũ nhận được nhiều quan tâm. Theo The Guardian, giới trẻ đang lan tỏa văn hóa đọc qua việc mua sách giấy, đến thư viện. Đặc biệt, có rất nhiều người trẻ thừa nhận thích sách giấy hơn là sách điện tử. 

Hán Thương (sinh năm 2002, Nghệ An) bày tỏ: "Mình nghĩ là AI ảnh hưởng không nhỏ đến việc đọc sách của giới trẻ hiện nay. Bởi vì, những kiến thức ngày trước mình phải đọc hết một cuốn sách mới có được thì ngày nay chỉ cần gõ vào ChatGPT là có đầy đủ. Điều đó làm giảm đi hứng thú đọc sách và tìm tòi kiến thức của giới trẻ. Hơn nữa khi AI quá phát triển, niềm đam mê với sách vở của giới trẻ cũng giảm đi nhiều". 

Tuy nhiên, Hán Thương thừa nhận sách giấy vẫn mang đến những trải nghiệm vô cùng khác biệt so với sách điện tử, sách nói: "Với những cuốn sách thiên về cảm xúc như truyện ngắn, tản văn, sách Self-help thì mình thích đọc sách giấy hơn bởi vì nó vẫn mang đến một cảm giác rất khác, chân thực hơn, nhiều năng lượng hơn". 

Dù là người yêu thích sách giấy truyền thống và luôn trân trọng vẻ đẹp của "giấy trắng mực đen" nhưng Tuấn Anh (sinh năm 2000, Hà Nội) đã bắt đầu thử sử dụng audiobook (sách nói) và eBook (sách điện tử) từ khi vào đại học. Anh cho biết do thời gian hạn chế nên kết hợp nhiều phương thức đọc khác nhau. 

Anh cũng nhận thấy mỗi phương thức tiếp cận tri thức này đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Ví dụ, eBook cho phép tải về dễ dàng và có thể đồng bộ hóa với nhiều thiết bị điện tử thông minh, giúp người dùng có thể mang theo một kho sách khổng lồ trong tay. Tuy nhiên, việc đọc trên màn hình trong thời gian dài có thể khiến mắt mỏi, đồng thời thiếu đi cảm giác đặc biệt mà sách giấy mang lại. 

Trong khi đó, audiobook rất tiện lợi khi có thể nghe mọi lúc mọi nơi, kể cả khi làm các công việc khác và không làm căng thẳng mắt như sách giấy hay eBook. Tuy nhiên, Tuấn Anh cho rằng một số vấn đề vẫn tồn tại, như việc khó tìm được người đọc có giọng phù hợp hoặc thiếu nhiều tựa sách mà anh muốn nghe. 

Với sách giấy, anh luôn cảm thấy "nghiện" mùi thơm đặc trưng của chúng. Sách giấy không chỉ mang đến cảm giác của một vật phẩm quý giá mà còn cho phép người đọc tạo ra một không gian riêng biệt để tận hưởng mỗi trang sách, đồng thời cũng giúp người sở hữu cảm giác trân trọng, nâng niu những cuốn sách trong bộ sưu tập. 

Thiên Lương (sinh năm 2000, Nghệ An) cũng bày tỏ rằng công nghệ thông tin phát triển có những ưu điểm vượt trội. Điều khiến cô hài lòng nhất là có thể đọc trích đoạn trên mạng xã hội trước, nếu thấy phù hợp, hấp dẫn sẽ mua sách giấy sẽ tiện hơn: "Với mình, mình sẽ chọn mua sách giấy với những đầu sách muốn đọc nhiều lần, còn sách chỉ hứng thú một lúc thì đọc trên mạng sẽ tiết kiệm hơn. Hay nói cách khác, mình thấy công nghệ phát triển gần như "xóa hết mọi ranh giới không gian". Theo quan điểm của mình, bất kể là hình thức đọc nào, mục tiêu cuối cùng vẫn là giúp người đọc tiếp thu kiến thức và trở nên thông thái hơn. Nếu bạn thích eBook thì cứ tiếp tục với nó. Nếu sách giấy là lựa chọn yêu thích của bạn, hãy cứ đọc sách giấy. Nhưng tôi nghĩ rằng mọi người nên thử mở rộng thói quen đọc của mình, kết hợp nhiều phương thức khác nhau để tận dụng tối đa lợi ích của việc đọc". 

>>Bộ TT&TT tặng 500 cuốn sách về chủ quyền biển đảo cho chiến sĩ hải quân