Chuyên gia lý giải hiện tượng ‘ép rượu’ - nỗi sợ của nhiều người trong dịp Tết Nguyên đán 

Từ nét đẹp văn hóa trở thành nỗi ám ảnh dịp đầu xuân  

Trong văn hóa ẩm thực  thế giới, rượu không chỉ là một thức uống mà còn là biểu tượng của sự tinh tế, góp phần tạo nên không khí rộn ràng trong những buổi tiệc tùng, lễ hội. Tại Việt Nam, rượu là một phần không thể thiếu trong ngày Tết, gắn liền với truyền thống văn hóa của cư dân từ Bắc chí Nam. 

Với văn hóa cổ truyền của dân tộc, rượu đã được xem là thức uống mỹ vị, mang đậm dấu ấn đặc trưng của từng vùng miền. Không chỉ đơn thuần là đồ uống, rượu còn giúp con người gần gũi hơn, vui vẻ, nồng nàn hơn. Thậm chí, trong các cuộc vui ngày Tết, tục lệ trao tặng rượu như một phần thưởng đã tồn tại từ lâu đời, trở thành nét đẹp văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ. 

Vậy nhưng, chẳng biết từ bao giờ, một nét đẹp văn hóa bỗng trở nên xấu xí với biến tướng ‘ép rượu’. Đặc biệt, trong dịp đầu xuân năm mới, khi những buổi gặp gỡ, liên hoan càng dày đặc, nạn ép rượu, ép bia trở thành nỗi sợ của không ít người. Tâm lý uống rượu phải hết mình, phải say mới vui đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều người. Việc ép người khác uống, rồi chính mình cũng bị ép lại tạo nên vòng luẩn quẩn mà cả chủ lẫn khách đều khó lòng thoát ra. 

Tục 'ép rượu' trở thành nỗi sợ của nhiều người dịp đầu xuân. Ảnh: Minh Phát

“Cứ ngồi xuống bàn là uống, hết người này mời tới người kia mời, nguyên cả bàn mời, thậm chí cả bàn khác tới mời. Uống nhiều đến phát sợ, có lúc đã ngà ngà say và cảm giác không thể uống thêm nhưng vì những câu nói ‘Chú không uống là chú không nể anh’ cũng khiến mình khó lòng từ chối”- anh Phạm Hữu Chương (Lương Tài, Bắc Ninh) hãi hùng kể lại về những trận rượu liên miên dịp đầu xuân. 

Anh Chương còn chia sẻ thêm :“Việc gặp mặt, giao lưu, tâm sự với nhau qua chén rượu cũng là cái hay của ngày Tết. Thế nhưng, việc chúc tụng nhau đến lúc say sưa quá là không nên bởi nhiều khi đã quá chén, ‘rượu vào lời ra’ có khi lại khiến anh em lời qua tiếng lại, cãi cọ, gây gổ thậm chí là xô xát với nhau. Chưa kể, nhiều người dù đã uống say nhưng vẫn điều khiển phương tiện giao thông vô cùng nguy hiểm”. 

Còn anh Nguyễn Duy Phiên (Kim Động, Hưng Yên) cho biết, việc bị ‘ép rượu’ khiến anh đôi lúc cảm thấy sợ Tết: “Bản thân tôi là một người có tửu lượng kém nên việc bị ép rượu thực sự ám ảnh. Dù muốn từ chối, nhưng áp lực từ bạn bè, người thân hay đồng nghiệp khiến tôi khó lòng nói không. 

Mọi người cho rằng uống rượu  là cách thể hiện sự nhiệt tình, gắn kết tình cảm, nhưng thực tế, điều đó lại khiến tôi căng thẳng và mệt mỏi, thậm chí là sợ hãi. Thay vì tận hưởng niềm vui ngày Tết, tôi lại lo lắng về những cuộc nhậu kéo dài khiến sức khỏe ít nhiều ảnh hưởng”. 

Để từ chối những bữa nhậu say xỉn dịp đầu xuân, nhiều năm nay, anh Lê Phương Thuần (An Lão, Hải Phòng) đặt ra nguyên tắc ‘uống được bao nhiêu thì uống, không ép bạn nhậu cũng không cố gắng sức mình’. 

“Đừng để những cuộc vui đầu năm trở thành áp lực hay nỗi mệt mỏi chỉ vì chén rượu, ly bia. Ngày Tết  là dịp để gặp gỡ, sum vầy, chia sẻ niềm vui chứ không phải để ai đó phải miễn cưỡng uống trong sự khó chịu. Say xỉn không làm không khí vui hơn, mà đôi khi còn khiến câu chuyện đầu năm mất đi sự trọn vẹn. Vì vậy, hãy nhậu một cách văn minh, dành cho nhau sự tôn trọng, họ đã từ chối thì mình cũng đừng ép”, anh Thuần chia sẻ thêm. 

Cần hình thành ‘văn hóa uống rượu’ lành mạnh hơn  

Bàn luận về vấn nạn này, PGS. TS Lê Quý Đức - Nguyên phó viện trưởng viện Văn hóa, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phân tích: “Uống rượu không xấu nhưng việc ép rượu lại là thói tục không lành mạnh. Trên thực tế, việc lạm dụng rượu bia và ép nhau uống quá mức đã gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực, không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mà còn kéo theo những vấn đề xã hội như tệ nạn, bạo lực gia đình… Khi việc mời mọc và ép uống rượu trở thành hành vi phổ biến dẫn đến tình trạng say xỉn, mất kiểm soát, văn hóa uống rượu dần bị bóp méo, lệch lạc. 

PGS. TS Lê Quý Đức có những phân tích liên quan đến thói quen 'ép rượu' ngày Tết. Ảnh: Minh Phát

Thực trạng này xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Trước hết, sự phát triển kinh tế và mức sống được nâng cao khiến việc tiếp cận rượu bia từ cao cấp đến bình dân trở nên dễ dàng. Đáng lo ngại hơn, nhiều người xem khả năng uống rượu như một thước đo thể hiện bản lĩnh, đẳng cấp cá nhân. Bên cạnh đó, tâm lý đám đông cũng góp phần không nhỏ vào việc lan rộng thói quen ép nhau uống rượu, khiến vấn nạn này ngày càng trở nên phổ biến trong xã hội”. 

Vì vậy, để có thể giảm thiểu hướng đến triệt tiêu vấn nạn ép rượu, ép bia cần phải có những biện pháp cụ thể. “Trước hết, cần xây dựng một văn hóa uống rượu lành mạnh từ chính mỗi gia đình. Những bậc cha chú làm gương cho con cháu, người nhỏ noi gương người lớn để những chén rượu, ly bia chỉ là chất xúc tác cho câu chuyện ngày Tết thêm phần vui vẻ chứ không mang tính chất ép buộc khiến bất kỳ ai sợ hãi. 

Quan trọng nhất là cần tiếp tục thực thi nghiêm các quy định của pháp luật như Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia,  đồng thời có chế tài xử phạt nghiêm khắc với hành vi ép rượu. Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh rượu bia cũng nên có trách nhiệm hơn trong việc tuyên truyền uống có trách nhiệm. 

Thay đổi văn hóa uống rượu là một quá trình lâu dài, cần sự đồng lòng của cả xã hội. Khi mỗi cá nhân dám nói "không" với việc ép rượu và cộng đồng tôn trọng lựa chọn đó, thói quen này mới có thể dần được loại bỏ. 

>> Đồ uống khoái khẩu của nhiều người Việt liên quan 30 căn bệnh, chấn thương