Điều ít biết về hồ nhân tạo lớn nhất Quảng Ninh: Lớn gấp 14 lần hồ Tây, mang theo bí ẩn về kho báu trăm năm chưa được khai phá
Hồ nhân tạo này không chỉ là nơi cung cấp nước cho 3 đô thị lớn tại tỉnh Quảng Ninh mà còn mang trong mình nhiều bí ẩn về thảm thực vật, tài nguyên lớn vẫn chưa được khai phá.
Được xem là hồ nước ngọt lớn nhất của tỉnh Quảng Ninh, hồ Yên Lập có dung tích khoảng 127 triệu m3, lớn gấp 14 lần hồ Tây; diện tích mặt nước 12,5km2 (rộng gấp đôi quận Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội.
Hồ Yên Lập bắt đầu khởi công xây dựng vào năm 1977 và đi vào hoạt động vào năm 1983, hồ thuộc địa bàn TP. Hạ Long, TP. Uông Bí và thị xã Quảng Yên, xây dựng trên độ cao 30m so với mực nước biển với đập chính dài trên 275m, cao hơn 32m và đập phụ Nghĩa Lộ dài 540m, cao trên 33m.
Không chỉ mang đến giá trị lớn về thủy lợi , hồ Yên Lập còn sở hữu nhiều tài nguyên thiên nhiên quý hiếm. Khu vực dưới đáy nước và lưu vực hồ Yên Lập hiện còn khoảng 10 triệu tấn than lộ vỉa, ở độ sâu đáy vỉa khoảng âm 350-500m, trữ lượng than có thể lên đến hàng triệu tấn, sản lượng này gấp đôi sản lượng khai thác than của cả nước trong vòng 1 năm.
Đơn vị khi tiến hành xây dựng hồ Yên Lập đã để nguyên 5km2 rừng nguyên sinh với nhiều gỗ quý như: Táu, sến, dẻ sồi, dổi cùng nhiều cây lim. Khi nước dâng đến đâu thì rừng chìm trong nước đến đó, gỗ ngâm dưới đáy nước sâu không mối mọt, lõi gỗ có thể để hàng trăm năm vẫn sử dụng tốt.
Trong chuyến thăm dò của một kỹ sư đoàn địa chất 37 chuyên thăm dò nước hé lộ tài liệu địa chất năm 1980 tiết lộ rằng, dưới tầng khu vực bờ hồ Yên Lập về phía làng Đồng Đăng (cũ) có một túi nước ngầm lớn dài trên 1.000m, rộng 70m.
Không chỉ là nguồn cung cấp nước cho việc phát triển tại các đô thị của tỉnh Quảng Ninh, hồ Yên Lập còn mang trong mình nhiều bí ẩn về thảm thực vật và tài nguyên lớn đến nay vẫn chưa được khai phá.
Thời điểm triển khai xây dựng, công trình hàng ngày có trên 3.000 công nhân với 3 lực lượng gồm: Đội quân chính quy của Bộ Thủy Lợi, lực lượng các xí nghiệp của tỉnh, nhân lực tại các huyện trên địa bà (trong đó phần lớn là xã viên đội thủy lợi 202 của các HTX nông nghiệp đảm nhiệm).
Ngoài việc xây dựng hồ Yên Lập, tại đây còn xây dựng hệ thống kênh mương, kênh chính bắt đầu tư hồ Yên Lập ở phường Minh Thành đến xã Tiền Phong dài hơn 26km, trong đó có cặp xi nhông dài hơn 500m dẫn nước qua sông Chanh.
Ở thời điểm mới hoàn thành, hồ Yên Lập đã cung cấp nước nuôi trồng thủy sản cũng như tưới nước cho 110km2 đất sản xuất nông nghiệp, nhờ đó mà sản lượng lương thực quy thóc của Quảng Yên đã tăng từ 10.400 tấn năm 1980 lên 56.000 tấn năm 2015.
Hiện nay, hồ Yên Lập cấp tưới nước cho 83km2 đất nông nghiệp và 16km2 ao đầm nuôi trồng hải sản. Ngoài ra, hồ này cũng cung cấp nước sạch cho trên 160.000 hộ dân tại TP. Hạ Long, TP. Uông Bí và thị xã Quảng Yên.
Để có thể bảo vệ an ninh trật tự cũng như an toàn tuyệt đối cho công trình hồ chứa nước Yên Lập, công ty TNHH MTV Thủy lợi Yên Lập đã thành lập cụm quản lý đầu mối với 16 người.
Cụm này có nhiệm vụ quản lý đập chính Yên Lập, đập phụ Nghĩa Lộ, đập phụ Dân Chủ, đập Tự vỡ, tháp cống lấy nước, nhà van côn, tràn xả lũ và các khu nhà quản lý. Để thực hiện nhiệm vụ Cụm đã bố trí công nhân trực 24/24h, chia làm 3 ca và phân công khoán cho mỗi cán bộ, công nhân viên quản lý một hạng mục công trình.
Theo như quy hoạch chung TP. Hạ Long đến năm 2040 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, phường Đại Yên và Việt Hưng tại khu vực hồ Yên Lập được định hướng có tính chất là khu công viên cây xanh kết hợp với dịch vụ và du lịch sinh thái.
