Nền kinh tế gần như đóng băng, nín thở chờ ngày 2/4: Điều gì đang xảy ra với siêu cường số 1 thế giới? 

Tình hình kinh tế Mỹ đang trở nên đáng lo ngại. Lạm phát có xu hướng tăng, và ngày 25/3, niềm tin của người tiêu dùng chạm mức thấp nhất trong 12 năm. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump  khẳng định rằng nền kinh tế sắp được "giải phóng". Ông tuyên bố vào ngày 2/4, Mỹ sẽ áp thuế cao lên hàng nhập khẩu từ nhiều nước, như một biện pháp giúp nền kinh tế phục hồi. 

Tuy nhiên, thuế quan thực chất là một khoản thuế đánh vào người tiêu dùng, nên hầu hết doanh nghiệp và nhà đầu tư đều không mong muốn điều này. 

Nếu có một điểm tích cực, thì đó là hy vọng rằng ngày 2/4 chính sách thương mại sẽ rõ ràng hơn. Nhưng ngay cả điều đó cũng không chắc chắn. Dù chính quyền từng tuyên bố các mức thuế mới sẽ mang tính "có đi có lại" – nhưng gần đây, ông Trump lại úp mở rằng Mỹ có thể "nhẹ tay" với một số quốc gia, mà không nói rõ chi tiết. 

Sự bất ổn làm “tê liệt” nền kinh tế Mỹ  

Sự mơ hồ này đang khiến một số lĩnh vực của nền kinh tế Mỹ rơi vào trạng thái tê liệt. Ngày 19/3, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell nhận định mức độ bất ổn kinh tế hiện nay "cao một cách đáng kinh ngạc". Ông thẳng thắn nói: "Tôi không biết ai có thể tự tin vào dự báo của mình vào lúc này". 

Những doanh nghiệp được coi là thước đo sức khỏe của nền kinh tế cũng bắt đầu chịu ảnh hưởng. Ngày 20/3, FedEx - tập đoàn logistics lớn - đã hạ dự báo lợi nhuận cả năm, với lý do "sự bất ổn trong nền kinh tế công nghiệp Mỹ". Trước đó, ngày 10/3, Delta Airlines cũng cho biết tình trạng bất ổn vĩ mô đang làm suy giảm niềm tin của cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp. 

Các khảo sát kinh tế quy mô lớn cũng cho thấy điều tương tự. Theo công ty dữ liệu tài chính FactSet, hơn một nửa số công ty trong chỉ số S&P 500 của Mỹ đã đề cập đến thuế quan trong các báo cáo thu nhập gần đây - nhiều hơn bất kỳ quý nào trong thập kỷ qua. 

Michael Smart, chuyên gia tư vấn tại Rock Creek Global Advisors, nhận xét: "Khách hàng của chúng tôi gần như bị tê liệt vì họ không thể dự đoán được chính sách của Chính phủ, khiến các quyết định đầu tư bị trì hoãn". 

Một chỉ số về mức độ bất ổn trong chính sách thương mại, do Scott Baker của Đại học Northwestern và các đồng nghiệp phát triển, đã tăng vọt kể từ khi ông Trump nhậm chức, hiện đạt mức cao nhất trong bốn thập kỷ qua. 

Một chỉ số khác của Cục Dự trữ Liên bang thậm chí còn cho thấy tình hình nghiêm trọng hơn, với mức độ bất ổn thương mại cao nhất trong hơn 50 năm. Deutsche Bank ước tính rằng sự bất ổn này có thể khiến GDP Mỹ giảm khoảng 0,75 điểm phần trăm trong năm tới. Nếu tình trạng này kéo dài đến tháng 6, thiệt hại có thể tăng gấp đôi. 

Các tác động lan rộng đến chuỗi cung ứng  

Cho đến nay, dư luận chủ yếu tập trung vào các mức thuế của Mỹ đối với Mexico và Canada - hai đối tác thương mại lớn nhất của nước này. Để giảm thiểu tác động, Mỹ đã áp dụng ngoại lệ cho các hàng hóa đáp ứng các tiêu chuẩn của Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA), thỏa thuận thương mại mà ông Trump đã đàm phán trong nhiệm kỳ đầu tiên. Tuy nhiên, ngoại lệ này không hẳn là ưu đãi lớn như nhiều người tưởng. 

Ví dụ, các nhà xuất khẩu dầu của Canada phải truy xuất nguồn gốc dầu thô từ tận điểm khai thác - một quy trình mà trước đây họ hiếm khi thực hiện. Các nhà sản xuất thép của Mexico cũng gặp khó khăn do phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Brazil. Với các sản phẩm phức tạp có nhiều linh kiện, như thiết bị y tế, việc đáp ứng quy tắc xuất xứ rất khó khăn. Nhiều công ty không muốn tuân thủ vì lo ngại quy định có thể lại thay đổi vào ngày 2/4. 

Không chỉ ngành sản xuất bị ảnh hưởng. David French từ Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia Mỹ cho biết các nhà bán lẻ đang gặp khó khăn trong việc lập kế hoạch chuỗi cung ứng. Họ băn khoăn liệu có nên tiếp tục dựa vào nhà máy ở Mexico hay chuyển sang Đông Nam Á. Các nhà quản lý mua hàng chần chừ vì chưa biết chắc tình hình thương mại sẽ ra sao. 

Ông Trump luôn khẳng định rằng chính sách thuế quan  của mình mang lại lợi ích. Gần đây, nhiều tập đoàn lớn như Apple và TSMC đã công bố kế hoạch đầu tư vào Mỹ. 

Ngày 24/3, Hyundai – hãng ô tô Hàn Quốc – thông báo sẽ đầu tư 21 tỷ USD vào Mỹ và tạo ra 14.000 việc làm vào năm 2028. Phát biểu tại Nhà Trắng cùng các lãnh đạo của Hyundai, ông Trump nhấn mạnh: "Tiền đang đổ vào và chúng tôi muốn duy trì điều đó". 

Tuy nhiên, nhiều công ty có cách riêng để làm “hài lòng” vị Tổng thống. Nhiều khoản đầu tư được công bố thực chất là những kế hoạch đã có từ trước khi ông nhậm chức. Hơn nữa, dù một số doanh nghiệp cam kết đầu tư mới, nhiều công ty khác lại trì hoãn quyết định của mình. 

Các khảo sát gần đây của Fed chi nhánh New York và Philadelphia cho thấy sự suy giảm đáng kể trong niềm tin của các nhà sản xuất về triển vọng kinh tế trong sáu tháng tới. 

Ngày 2/4: Chắc chắn hay hỗn loạn?  

Ngày 2/4 có giúp tình hình trở nên rõ ràng hơn không? Khả năng này rất thấp. Các báo cáo gần đây cho thấy mức thuế mới có thể không áp dụng cho tất cả các nước như ông Trump từng tuyên bố khi tranh cử. Thay vào đó, chúng có thể chỉ nhắm vào khoảng 15 quốc gia có xuất siêu lớn sang Mỹ, như Liên minh châu Âu, Ấn Độ… 

Tuy nhiên, các báo cáo trước đây cũng từng sai. Dù ông Trump đưa ra quyết định gì, cuộc chiến thương mại có thể vẫn chưa kết thúc. Các nước khác có thể đáp trả, giống như Canada đã làm vào đầu tháng 3 khi áp dụng thuế quan riêng. Điều này có thể khiến căng thẳng tiếp tục leo thang. 

Bên cạnh đó, vẫn còn những vấn đề pháp lý. Ông Trump chủ yếu viện dẫn các luật khẩn cấp để áp thuế, với lý do "an ninh quốc gia". Tuy nhiên, nếu ông chuyển sang sử dụng các điều khoản về cạnh tranh không lành mạnh, quy trình này sẽ phức tạp và kéo dài hơn. 

Và cái giá của sự bất ổn…là gì? 

S&P Global Ratings ước tính khả năng Mỹ rơi vào suy thoái trong 12 tháng tới là 10%. Nhưng nếu tính thêm các rủi ro từ chính sách của ông Trump, tỷ lệ này tăng lên 25% - gần mức cao nhất trong hơn 10 năm qua. Điều này không có nghĩa là suy thoái sẽ xảy ra ngay lập tức, nhưng nó cho thấy những tác động tiêu cực ngày càng lớn từ những căng thẳng thương mại kéo dài. 

Tham khảo The Economist 

>> Bất ngờ bán sạch 1.000 ‘Thẻ vàng’ của ông Trump chỉ trong một ngày, chuyện gì đang xảy ra?