Nữ nghệ sĩ được phong tặng NSƯT ở tuổi 86: 3 cô con gái mỹ nhân đều là NSƯT, NSND, tuổi xế chiều bình yên bên con cháu
Bà là nghệ sĩ gạo cội trong làng sân khấu kịch Việt Nam, là minh chứng sống động cho tài năng và nghị lực vượt qua sóng gió cuộc đời.
Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT ) Lê Mai, cái tên gắn liền với sân khấu kịch và màn ảnh Việt Nam, là minh chứng sống động cho tài năng và nghị lực vượt qua sóng gió cuộc đời. Sinh ra trong cái nôi nghệ thuật, bà không chỉ tỏa sáng qua các vai diễn mà còn ghi dấu ấn với vai trò người mẹ nuôi dạy ba cô con gái tài sắc – NSƯT Lê Vân, NSND Lê Khanh và NSƯT Lê Vi – trở thành một gia đình hiếm có với cả mẹ và 3 con gái là mỹ nhân đều được phong tặng NSƯT, NSND. Ở tuổi U90, bà vẫn giữ tinh thần lạc quan, tìm thấy bình yên bên con cháu sau những năm tháng truân chuyên.
Xuất thân nghệ thuật và những năm tháng đầu đời
Lê Mai, tên thật Lê Kim Nhung, sinh năm 1938 tại Hải Phòng trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Cha bà, nhà thơ - kịch tác gia Lê Đại Thanh, là thành viên Đội kịch Trung ương cùng thời Thế Lữ và Song Kim, đồng thời là giáo viên với những học trò nổi tiếng như nhà văn Nguyên Hồng, Nam Cao và Trung tướng Bằng Giang. Mẹ bà, bà Đinh Ngọc Anh – con gái nhà tư sản Vạn An Trường – từng là diễn viên trong đoàn kịch Gió Biển của chồng. Hai người em trai của bà, họa sĩ Lê Đại Chúc và đạo diễn - NSƯT Lê Chức, cũng góp phần khẳng định dòng máu nghệ thuật gia đình.
Năm 1954, bà theo cha lên Hà Nội công tác tại Đoàn kịch Trung ương do nhà văn Học Phi làm trưởng đoàn. Tại đây, bà gặp và kết hôn với nghệ sĩ Trần Tiến (sau này là NSND ), nhưng hôn nhân tan vỡ do những rạn nứt không thể hàn gắn. Ba cô con gái – Lê Vân, Lê Khanh và Lê Vi – ra đời, đều kế thừa tài năng của cha mẹ. Những năm đầu sự nghiệp, bà gắn bó với Đoàn kịch Trung ương, nhưng sự kiện Nhân Văn - Giai Phẩm đã giáng một cú sốc lớn khi cả bà và cha bị kiểm điểm, buộc thôi việc.
Sự việc sau này đã được làm rõ qua lời nói của nhà thơ Tố Hữu với nhạc sĩ Trần Hoàn: Trường hợp của ông Lê Đại Thanh nếu như có một kết luận nào đó để hiểu là kỷ luật thì đó là kết luận sai lầm. Tuy nhiên, kết luận kỷ luật sai lầm của cấp trên (mà nhà thơ Tố Hữu đã nói) đã khiến bà bị mất việc ở Đoàn kịch Trung ương.
Gian khó nuôi con và dấu ấn trên sân khấu, màn ảnh
Sau biến cố, NSƯT Lê Mai chuyển sang Đoàn kịch Hà Nội, nơi bà tiếp tục tỏa sáng với các vai diễn trên sân khấu và mở rộng sang điện ảnh, truyền hình qua những tác phẩm như Hoa đắng, Hoàng hôn dang dở. Với nét diễn tự nhiên, biến hóa từ hiền lành đến sắc sảo, bà để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng khán giả.
Tuy nhiên, cuộc sống cá nhân của bà lại đầy biến cố. NSƯT Lê Mai và NSND Trần Tiến gặp nhau tại Đoàn kịch Trung ương, từ đó kết duyên vợ chồng. Tuy nhiên, những mâu thuẫn gia đình đã dẫn đến cuộc ly hôn sau này. Cuộc đời đầy biến cố của nghệ sĩ Lê Mai được hé lộ phần nào qua cuốn tự truyện của con gái bà – NSƯT Lê Vân. Tác phẩm từng gây xôn xao dư luận một thời, đồng thời phơi bày những gian truân và nỗi đau mà người nghệ sĩ gạo cội đã trải qua.
Nghệ sĩ Lê Mai cho biết, thời gian đó vì vất vả quá nên có đận bà chỉ còn 34kg, suy nhược cơ thể trầm trọng nên nhiều lúc nói không ra tiếng, phải nghỉ diễn một thời gian khá dài.
Không có vai diễn, bà mượn tiền bạn mua máy khâu, đạp xe lên chợ Đồng Xuân nhận đồ về may. "Chị Vân, chị Khanh đều máy rất giỏi. Chị Vân hễ đi làm thì thôi, về đến nhà miệt mài ngồi máy. Chị ấy không máy được 2 chân nên toàn đạp bằng 1 chân", NSƯT Lê Mai nhớ lại. Các con của NSƯT Lê Mai không được sinh ra trong nhung lụa, cuộc sống rất khó khăn, nhọc nhằn nhưng theo lời bà kể thì 3 cô con gái của bà đều rất thương mẹ.
"Vân, Khanh và Vi đều rất biết thương mẹ. Thấy mẹ lặn lội ngày đêm nên từ lúc bé đã chăm chỉ giúp mẹ việc nhà; lớn lên đi làm thì tháng nào tháng ấy cầm tiền về đưa hết cho mẹ. Hễ mẹ làm việc gì là các con xắn vào cùng mẹ làm việc nấy. Mẹ máy khâu thì các con cũng máy, mẹ nhận đan len các con cũng đan, rồi cả cuốn thuốc lá nữa…
Trải qua lao động nên đứa nào đứa nấy đều biết trân quý bản thân, trân quý gia đình, trân quý thành quả lao động", bà chia sẻ với báo Phụ nữ Việt Nam.
Tuổi xế chiều bình yên sau sóng gió hôn nhân, vui vầy bên con cháu
Bước vào tuổi xế chiều, NSƯT Lê Mai tận hưởng cuộc sống bình yên bên con cháu. Bà chia sẻ về cuộc sống cách đây hơn một năm: “Tôi sống một mình ở phố Phan Đình Phùng, Hà Nội. Sức khỏe của tôi rất tốt, hàng ngày tôi tự đi chợ nấu cơm. Ngày xưa, tôi ở với Lê Vi ở Phú Thượng, sau đó, Lê Vi về Pháp thì tôi cho Lê Khanh nhà. Lê Vi ở bên Pháp, vài năm mới về 1 lần. Tôi sang chơi 4 lần rồi và tuyên bố, mẹ đi vậy thôi, không sang nữa. Lê Vân ở Thụy Khuê với chồng người Hà Lan và các con.
Ngày xưa tôi làm ăn được lắm, được lộc về đất đai nên cũng có chút, mảnh đất rộng 360m2 Lê Vân đang ở tôi cũng mua. Hồi ấy, tôi đi mua mãi không được, đành ra uống nước chè và than: "Tôi đi khắp Hồ Tây mà không mua được miếng đất nào", thế là có người bảo, anh tôi đang bán đây. Và rồi, tôi mua được đất với 15 cây vàng. Nó cũng là cái số hết”.
Dù sống một mình, NSƯT Lê Mai không cảm thấy cô đơn. Bà kể: “Lê Vân và Lê Khanh ở gần nên thỉnh thoảng mấy mẹ con lại sum họp vui lắm. Có hôm chúng tôi lên nhà Lê Khanh ở Phú Thượng, hôm lại sang nhà Lê Vân trên phố Thụy Khuê. Hôm nào không đón được mẹ thì các con gọi taxi đưa tới”.
Hiện tại, ở tuổi 87, NSƯT Lê Mai đi lại khó khăn hơn do bệnh tuổi già, nhưng bà vẫn giữ tinh thần vui vẻ, tìm niềm an ủi và hạnh phúc bên con cháu. Sau khi trải lòng về cuộc sống, về những biến đổi của thế thái nhân tình, về chuyện được-mất, buồn-vui trong đời, nghệ sĩ Lê Mai từ tốn nói: “Cuộc đời chẳng có gì là hoàn hảo cả. Mất cái này thì được cái khác, chẳng ai được tất hay mất sạch bao giờ.
Dù có lúc mệt mỏi, tuyệt vọng thì hãy cứ tin, dòng đời trôi đi, thời gian trôi đi, tất cả mọi thứ rồi lại đâu vào đấy cả thôi”.
Ngày 6/3/2024, bà chính thức đón nhận danh hiệu NSƯT ở tuổi 86. Bà tới buổi lễ vinh danh cùng con gái Lê Khanh, hội ngộ các đồng nghiệp như Thanh Tú, Kim Xuyến. Bà và Kim Xuyến được đặc cách theo quy chế mới, dù không đủ huy chương.
*Tổng hợp
