Tiêu dùng suy yếu, bán lẻ giảm tốc: Đâu là động lực để kinh tế Việt Nam hồi phục? 

Bức tranh tiêu dùng và bán lẻ: Những con số biết nói  

Theo Báo cáo kinh tế vĩ mô mới nhất vừa được Công ty Cổ phần Chứng khoán Phú Hưng (PHS) công bố, doanh số bán lẻ  tháng 8 chỉ tăng nhẹ và đạt mức thấp nhất trong ba tháng gần đây. Các hoạt động vui chơi giải trí giảm nhiệt do bước vào giai đoạn cuối mùa du lịch Hè và Tháng Ngâu, điều này ảnh hưởng tiêu cực đến tiêu dùng. Sự suy yếu này không chỉ xuất hiện trong các lĩnh vực không thiết yếu mà còn thể hiện ở toàn bộ hoạt động tiêu dùng trong nước. Đặc biệt, tiêu dùng nội địa phần lớn được thúc đẩy bởi lượng khách du lịch nước ngoài, cho thấy sức tiêu thụ từ người dân trong nước vẫn còn rất yếu. 

Chỉ số bán lẻ lũy kế đến tháng 8/2024 tăng 8,5% so với cùng kỳ năm trước, nhưng tốc độ này cho thấy sự chững lại so với tháng 7 (8,7% YoY) và tháng 6 (8,6% YoY). Mặc dù doanh số bán lẻ vẫn tăng, nhưng sự tăng trưởng này vẫn dưới kỳ vọng, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát ổn định. 

Nguyên nhân dẫn đến suy giảm tiêu dùng và bán lẻ  

Một trong những yếu tố quan trọng tác động trực tiếp đến sức mua của người dân là lạm phát, thể hiện qua chỉ số giá tiêu dùng (CPI) . Từ tháng 2 đến tháng 7 năm nay, CPI đã liên tục vượt mốc 4% (YoY), tiến gần đến ngưỡng mục tiêu 4,5% mà Chính phủ đề ra. Đặc biệt, những cú sốc ngắn hạn do giá thực phẩm và các mặt hàng thiết yếu tăng vọt đã tạo áp lực lớn lên ngân sách của các hộ gia đình, khiến khả năng tiêu dùng bị thu hẹp. Lạm phát đã ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập khả dụng, khiến người tiêu dùng cẩn trọng hơn trong chi tiêu. 

Ngoài ra, báo cáo của PHS chỉ ra rằng du lịch quốc tế là động lực chính thúc đẩy tiêu dùng và bán lẻ. Tuy nhiên, do nhu cầu nội địa yếu, sự phụ thuộc vào tiêu dùng từ khách quốc tế không đủ để kích thích tăng trưởng mạnh. Điều này đặc biệt đúng trong bối cảnh du lịch quốc tế chưa hoàn toàn hồi phục sau đại dịch, dẫn đến tác động tiêu cực đến bán lẻ. 

Động lực nào để hồi phục?  

Theo PHS, một trong những động lực chính có thể giúp tiêu dùng hồi phục là việc Chính phủ đẩy mạnh chi tiêu công  và áp dụng các biện pháp nới lỏng tài khóa nhằm khắc phục hậu quả thiên tai và thúc đẩy phát triển kinh tế. Việc đầu tư vào các dự án công không chỉ tạo việc làm mà còn giúp tăng thu nhập cho người lao động, từ đó thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Đồng thời, nới lỏng tài khóa có thể làm giảm áp lực lạm phát và tăng thu nhập khả dụng, góp phần kích thích tiêu dùng. 

Theo dự báo của PHS, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ có dư địa để tiếp tục thực hiện các chính sách tiền tệ nới lỏng, đặc biệt là khi tỷ giá đã giảm sâu​. Việc giảm lãi suất sẽ giúp kích thích tiêu dùng và đầu tư, đồng thời giúp người dân dễ dàng tiếp cận tín dụng hơn. 

Các yếu tố trợ lực từ xuất khẩu và du lịch quốc tế  

Mặc dù tiêu dùng trong nước suy giảm, xuất khẩu và du lịch quốc tế vẫn là những điểm sáng của nền kinh tế. Kim ngạch xuất khẩu  tháng 8/2024 đạt gần 38 tỷ USD, mức cao kỷ lục trong bối cảnh kinh tế toàn cầu giảm tốc. Sự gia tăng của du lịch và xuất khẩu không chỉ hỗ trợ lĩnh vực sản xuất mà còn tạo điều kiện cho tiêu dùng và bán lẻ phục hồi khi khách du lịch tiếp tục mua sắm và sử dụng dịch vụ tại Việt Nam. 

Thêm vào đó, mùa lễ hội cuối năm sẽ là thời điểm nhu cầu tiêu dùng từ các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ tăng cao, giúp xuất khẩu Việt Nam phục hồi. Các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ tạo ra dòng thu nhập mới, đồng thời góp phần tăng cường doanh số bán lẻ trong nước. Đây là một yếu tố quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phục hồi tiêu dùng. 

Triển vọng dài hạn và những thách thức phía trước  

Mặc dù tình hình tiêu dùng yếu kém hiện tại là một thách thức lớn đối với nền kinh tế, triển vọng dài hạn vẫn khả quan nếu các biện pháp kích thích được thực hiện kịp thời. PHS dự đoán, với sự kết hợp của chính sách tài khóa nới lỏng và tiền tệ, tiêu dùng và bán lẻ sẽ có khả năng phục hồi mạnh mẽ từ quý IV/2024, khi nhu cầu tiêu dùng tăng trở lại vào mùa lễ hội cuối năm. 

Tuy nhiên, những rủi ro vẫn tồn tại, bao gồm các yếu tố như lạm phát tăng cao do cú sốc giá cả thực phẩm, tác động từ các sự kiện thiên tai như bão Yagi, và sự bất ổn của nền kinh tế toàn cầu. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của được PHS dự báo sẽ sẽ tăng 0,5% (MoM) vào tháng 9/2024 do những yếu tố như tăng chi phí giáo dục khi bước vào năm học mới, kỳ nghỉ lễ 2/9 và các ảnh hưởng từ bão Yagi ở khu vực phía Bắc​. Tuy nhiên, PHS cũng dự báo CPI cả năm vẫn duy trì ổn định dưới 4%. 

Bão Yagi cũng đã gây ra những thiệt hại lớn đối với khu vực kinh tế phía Bắc Việt Nam. Mặc dù các tác động của bão chủ yếu mang tính ngắn hạn, nhưng vẫn ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và tiêu dùng trong quý 3/2024. Các yếu tố này làm giảm thu nhập khả dụng của người tiêu dùng, khiến họ cắt giảm chi tiêu. Hơn nữa, sự phụ thuộc vào lượng khách quốc tế khiến nhu cầu trong nước trở nên mong manh trong bối cảnh ngành du lịch toàn cầu chưa hoàn toàn hồi phục sau đại dịch. 

Trong bối cảnh này, mặc dù đối diện với nhiều thách thức, các động lực hồi phục của nền kinh tế Việt Nam vẫn hiện hữu rõ ràng. Việc triển khai các chính sách kịp thời và hợp lý, kết hợp giữa nới lỏng tài khóa, giảm lãi suất, và tận dụng cơ hội từ thị trường xuất khẩu, sẽ giúp tạo đà cho tiêu dùng và bán lẻ hồi phục, từ đó đóng góp vào sự tăng trưởng bền vững của nền kinh tế. 

>> Miền Bắc đối mặt cú sốc tổng cung từ siêu bão Yagi và lũ lụt