Trung Quốc ra lệnh cấm khoáng sản, Việt Nam đối mặt thách thức cùng cơ hội 

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung ngày càng leo thang, Trung Quốc đã công bố lệnh cấm xuất khẩu một số khoáng sản chiến lược, bao gồm germani và gallium – các nguyên liệu cốt lõi trong ngành công nghệ cao. Động thái này không chỉ tác động mạnh mẽ đến chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn đặt Việt Nam trước những thách thức và cơ hội trong quá trình phát triển kinh tế và công nghiệp. 

Trung Quốc - Mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng  

Liên minh Nguyên liệu thô quan trọng (CRMA) - một hiệp hội công nghiệp ở châu Âu - xác định Trung Quốc sản xuất khoảng 60% germanium của thế giới, phần còn lại đến từ Canada, Phần Lan, Nga, Mỹ. Trung Quốc chiếm 80% sản lượng gallium toàn cầu . Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS) cho biết một lượng nhỏ gallium - khoảng 10 tấn vào năm 2021 - được sản xuất bởi Nhật Bản, Nga, Hàn Quốc. 

Như vậy, Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn nguồn cung toàn cầu của germani và gallium, đóng vai trò trung tâm trong các ngành công nghiệp từ sản xuất chip bán dẫn, năng lượng tái tạo đến công nghệ quốc phòng. Việc hạn chế xuất khẩu hai kim loại này được Bắc Kinh lý giải nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định đây là bước đi chiến lược để đối phó với các hạn chế mà Mỹ áp đặt lên ngành công nghệ cao của Trung Quốc. Ngoài ra, động thái này còn nằm trong chiến lược dài hạn nhằm củng cố vị thế của Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh kinh tế toàn cầu, khi các nước phương Tây vẫn phụ thuộc sâu sắc vào nguồn cung khoáng sản từ quốc gia này. 

Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn nguồn cung toàn cầu của germani và gallium. Ảnh minh hoạ

Tác động của lệnh cấm khoáng sản của Trung Quốc đến Mỹ và các nước phương Tây  

Lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản của Trung Quốc đã ngay lập tức gây ra những lo ngại sâu sắc trong các ngành công nghiệp phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu quan trọng này. Đặc biệt, Mỹ - quốc gia đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc - đang đối mặt với nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng, nhất là trong lĩnh vực sản xuất chip và công nghệ quốc phòng. Việc thiếu hụt nguồn cung không chỉ tác động trực tiếp đến các công ty công nghệ lớn như Apple, Intel và Qualcomm mà còn có thể đẩy chi phí sản xuất lên cao, gây áp lực lạm phát trên quy mô toàn cầu. Để đáp trả, Washington có thể xem xét áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt kinh tế hoặc mở rộng danh sách cấm vận đối với các công ty Trung Quốc. 

Trước những thách thức này, Mỹ và các đồng minh đang khẩn trương triển khai các biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro và tái định hình chuỗi cung ứng. Chính quyền Mỹ đã công bố kế hoạch tăng cường khai thác đất hiếm và kim loại quan trọng tại các bang như Nevada và California nhằm củng cố nguồn cung nội địa. Đồng thời, các quốc gia như Úc và Canada – vốn là những nhà sản xuất khoáng sản lớn – đang trở thành đối tác chiến lược của Mỹ trong nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung quốc tế. Bên cạnh đó, việc đầu tư vào công nghệ tái chế khoáng sản từ các thiết bị cũ cũng được đẩy mạnh để giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung mới. 

>> Một kim loại tiếp tục tỏa sáng như một tài sản đầy hứa hẹn trên thị trường hàng hóa toàn cầu 2025  

Tác động đến Việt Nam  

Là một quốc gia láng giềng và trung tâm sản xuất công nghiệp quan trọng, Việt Nam không thể tránh khỏi những ảnh hưởng từ lệnh cấm khoáng sản của Trung Quốc. Trong lĩnh vực điện tử và công nghệ, Việt Nam hiện là trung tâm sản xuất linh kiện lớn với sự hiện diện của các tập đoàn hàng đầu như Samsung, Intel và LG. Các khoáng sản như germani và gallium đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất chip bán dẫn, màn hình hiển thị và linh kiện điện tử khác. Việc gián đoạn nguồn cung từ Trung Quốc không chỉ làm tăng chi phí nguyên liệu mà còn ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước. 

Ngành năng lượng tái tạo cũng chịu tác động đáng kể khi gallium – thành phần quan trọng trong sản xuất tấm pin mặt trời – trở nên khan hiếm và đắt đỏ hơn. Điều này làm gia tăng chi phí đầu tư vào các dự án năng lượng sạch, từ đó có nguy cơ làm chậm lại các mục tiêu phát triển năng lượng bền vững của Việt Nam. 

Dù đối mặt với nhiều thách thức, Việt Nam cũng có cơ hội thúc đẩy khai thác và chế biến tài nguyên nội địa. Sở hữu nguồn tài nguyên đất hiếm dồi dào, Việt Nam có tiềm năng phát triển các kim loại chiến lược quan trọng. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa điều này đòi hỏi công nghệ tiên tiến, vốn đầu tư lớn và các chính sách hỗ trợ phù hợp để khai thác hiệu quả. 

Trước tình hình hiện tại, tăng cường hợp tác quốc tế là hướng đi cần thiết. Việt Nam có thể mở rộng quan hệ thương mại với các đối tác như Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc – những quốc gia cũng đang tìm cách giảm phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Nhật Bản, với các chương trình hỗ trợ khai thác và chế biến đất hiếm, là một đối tác tiềm năng. Bên cạnh đó, Mỹ cũng có thể đóng vai trò quan trọng thông qua đầu tư và chuyển giao công nghệ, giúp Việt Nam nâng cao năng lực nội địa trong lĩnh vực này. 

Lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản của Trung Quốc không chỉ là thách thức đối với chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn là cơ hội để Việt Nam tự chủ hơn trong lĩnh vực tài nguyên. Với chiến lược phát triển đúng đắn, Việt Nam có thể biến những khó khăn hiện tại thành động lực để củng cố vị thế kinh tế và công nghiệp của mình, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị và kinh tế toàn cầu ngày càng phức tạp. 

>> 'Vua chip' Jensen Huang bắt đầu bước vào 'sân chơi mới' mà tỷ phú Phạm Nhật Vượng vừa tham gia