Kinh tế phục hồi mạnh mẽ nhưng chưa đồng đều: Việt Nam đối mặt những rủi ro gì? 

Nền kinh tế Việt Nam  được AMRO dự báo tăng trưởng 6,5% trong năm 2025, sau khi đạt mức 7,0% vào năm 2024. Dù đối diện với những rủi ro từ xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng của Mỹ, tăng trưởng kinh tế vẫn được hỗ trợ bởi sự phục hồi của nhu cầu nội địa và các đơn hàng xuất khẩu đẩy nhanh tiến độ. Để duy trì đà tăng trưởng này, cần có sự kết hợp chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế đồng thời đảm bảo ổn định tài chính. 

Những đánh giá trên được nêu trong Báo cáo tham vấn thường niên năm 2024 vừa được Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế vĩ mô ASEAN+3 (AMRO) công bố. Báo cáo này dựa trên chuyến thăm tham vấn thường niên của AMRO vào tháng 09/2024 và dữ liệu cập nhật đến ngày 06/11/2024, nhấn mạnh những vấn đề quan trọng về triển vọng kinh tế và các khuyến nghị chính sách cho Việt Nam. 

Mặc dù chịu ảnh hưởng từ siêu bão Yagi , kinh tế Việt Nam năm 2024 vẫn duy trì đà phục hồi mạnh mẽ nhờ xuất khẩu sản xuất, sự phục hồi của ngành du lịch – khách sạn và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ổn định. Tuy nhiên, chi tiêu hộ gia đình và đầu tư tư nhân của doanh nghiệp trong nước vẫn chưa khởi sắc. 

Bước sang năm 2025, nhu cầu xuất khẩu dự kiến sẽ duy trì ở mức cao trong nửa đầu năm nhờ các đơn hàng được đặt trước nhằm tránh nguy cơ thuế quan của Mỹ gia tăng. Đồng thời, nhu cầu nội địa được kỳ vọng sẽ cải thiện, trong khi đầu tư công  sẽ được đẩy mạnh trước kỳ bầu cử của Việt Nam vào đầu năm 2026. 

Dù áp lực từ nhu cầu gia tăng, lạm phát giá tiêu dùng được dự báo sẽ giảm nhẹ từ 3,6% năm 2024 xuống còn 3,5% năm 2025, chủ yếu nhờ giá năng lượng toàn cầu giảm. 

Chính phủ đã triển khai kết hợp các biện pháp tài khóa và tiền tệ để hỗ trợ phục hồi kinh tế. Nhiều chính sách hỗ trợ đã được gia hạn sang năm 2025, bao gồm giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT) và hoãn thời gian nộp thuế, tiền thuê đất. Chính sách tài khóa  năm 2025 được dự báo sẽ duy trì trạng thái trung lập với mức thâm hụt ngân sách giảm nhẹ. Ngân hàng Nhà nước  Việt Nam đã giữ lãi suất điều hành  ở mức thấp, giảm lãi suất trên thị trường mở, nâng hạn mức tăng trưởng tín dụng  và kéo dài thời gian giãn nợ thêm sáu tháng. Ngoài ra, các ngân hàng thương mại nhà nước cũng đã hạ lãi suất huy động và cho vay ngắn hạn nhằm giảm mặt bằng lãi suất chung. 

Tuy nhiên, nền kinh tế Việt Nam vẫn đối diện với nhiều rủi ro. Đà phục hồi xuất khẩu có thể bị ảnh hưởng bởi nhu cầu tiêu dùng tại Mỹ yếu hơn dự báo, tăng trưởng chậm lại ở châu Âu và Trung Quốc, cũng như sự bất định trong chính sách thương mại của Mỹ. 

Lĩnh vực tài chính tiếp tục đối mặt với rủi ro tín dụng do tác động kéo dài từ đà phục hồi kinh tế không đồng đều và hậu quả của siêu bão Yagi. Chương trình giãn nợ đã giúp doanh nghiệp có thể hoãn trả gốc khoản vay và tiếp tục vay mới, nhưng cũng tạo ra rủi ro tiềm ẩn cho hệ thống ngân hàng. Trong lĩnh vực bất động sản, việc chậm triển khai các luật mới có thể ảnh hưởng đến triển vọng thị trường, trong khi một số doanh nghiệp bất động sản đang gặp khó khăn với việc trả nợ và tái cơ cấu tài chính. 

Về dài hạn, tiềm năng tăng trưởng của Việt Nam bị hạn chế bởi các thách thức cơ cấu như hệ thống hạ tầng chưa phát triển đồng bộ, sự mất cân đối giữa kỹ năng lao động và nhu cầu của doanh nghiệp, cũng như sự yếu kém của các ngành công nghiệp hỗ trợ và doanh nghiệp nhỏ và vừa (MSME). Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang đối mặt với các rủi ro mới nổi như tấn công mạng, thiên tai cực đoan và tốc độ già hóa dân số nhanh, đe dọa ổn định kinh tế vĩ mô và tài chính. 

Trước bối cảnh phục hồi kinh tế chưa đồng đều, dư địa tài khóa của Việt Nam vẫn đủ để Chính phủ mở rộng hỗ trợ cho các nhóm đối tượng dễ tổn thương như MSME và hộ gia đình thu nhập thấp. Đồng thời, việc đẩy nhanh giải ngân đầu tư công sẽ góp phần kích thích tăng trưởng ngắn hạn và nâng cao tiềm năng tăng trưởng dài hạn. 

Quản lý nguồn thu ngân sách cần được cải thiện bằng cách tăng cường thực thi và tuân thủ luật thuế, đơn giản hóa hệ thống thuế, mở rộng cơ sở thu thuế và hạn chế miễn giảm thuế. Cải cách Luật Ngân sách Nhà nước nhằm rút ngắn thời gian quyết toán ngân sách hằng năm và giảm thiểu chi tiêu chuyển tiếp cũng là một hướng đi cần xem xét. 

Trong bối cảnh áp lực lạm phát được kiểm soát, nhu cầu nội địa yếu và khu vực MSME chưa phục hồi mạnh, chính sách tiền tệ nên tiếp tục duy trì trạng thái nới lỏng để thúc đẩy tăng trưởng toàn diện hơn. Việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cắt giảm lãi suất gần đây đã giúp giảm áp lực lên đồng Việt Nam và hạn chế nguy cơ dòng vốn đầu cơ rút khỏi thị trường. Do đó, các cải cách tiền tệ cần tập trung vào việc từng bước loại bỏ hạn mức tăng trưởng tín dụng và chuyển sang cơ chế điều hành lãi suất theo thị trường. 

Các ngân hàng thương mại cần tăng cường năng lực tài chính, nâng cao quản trị doanh nghiệp và cải thiện hệ thống quản lý rủi ro. Việc cải cách cơ chế xử lý nợ xấu là cần thiết để tăng cường hiệu quả xử lý nợ và thu hồi tài sản. Đồng thời, khung pháp lý về xử lý ngân hàng gặp khó khăn cũng cần được củng cố để đảm bảo quá trình tái cơ cấu diễn ra kịp thời và có trật tự. 

Đối với lĩnh vực bất động sản, các doanh nghiệp cần đa dạng hóa nguồn huy động vốn và nâng cao quản trị rủi ro. Để kiểm soát nhu cầu đầu cơ, các biện pháp vĩ mô như quy định tỷ lệ vay trên giá trị tài sản (LTV), tỷ lệ chi trả nợ trên thu nhập (DSTI) và hạn mức tín dụng đối với lĩnh vực bất động sản cần được triển khai hiệu quả. 

Đạt được sự phát triển bền vững tại Việt Nam đòi hỏi một chiến lược tổng thể và có sự phối hợp chặt chẽ. Ưu tiên nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện năng suất lao động và hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ là chìa khóa để khai phá tiềm năng tăng trưởng của nền kinh tế. Đồng thời, chính sách cần được điều phối hiệu quả nhằm thực hiện các sáng kiến thích ứng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Bảo đảm tính bền vững tài chính và minh bạch của quỹ bảo hiểm xã hội là điều cấp thiết để ứng phó với thách thức già hóa dân số và duy trì ổn định kinh tế dài hạn. 

>> Việt Nam đang bùng nổ AI, cơ hội vươn mình thành 'ông lớn' công nghệ mới?